Фуат рясулов

Firmanın təşkili

Firmanın yaradılması təsisçi adlanan şəxs tərəfindən həyata keçirilir. Təsisçi kimi vətəndaş da, müəssisə də  çıxış edə bilər. Təsisçilər yaratdıqları müəssisələri qeydiyyatdan keçirmək üçün tələb olunan bütün sənədləri qanuna müvafiq surətdə hazırlayırlar. Onlardan ən başlıcası təsis müqaviləsi və nizamnamədir. Təsis müqaviləsi  təsisçilərin hüquq və öhdəliklərini tənzimləyir. Burda təsisçilərin  adı, onların öhdəliklərinin bölgüsü, onlardan  hər birinin qoyduğu payların həcmi və s. göstərilir.  

Nizamnamə bütün səhmdarların hüquq və öhdəliklərini tənzimləməklə yanaşı firmanın əsas fəaliyyət prinsiplərini də müəyyənləşdirir, xüsusilə də, firmanın   adını, onun fəaliyyətini, vəzifə və məqsədlərini, yerləşdiyi yeri, nizamnamə kapitalının həcmini, səhmlərin növlərini və onların nominal dəyərini, idarəetmə  orqanlarının  strukturunu, qərarların qəbulu proseduralarını, mühasibat uçotunun aparılması, mənfəətin bölüşdürülməsi qaydalarını tənzimləyir.

Firmanın  qeydiyyatı  məcburi xarakter  daşıyır və müxtəlif məqsədlərə xidmət edir. Belə ki, bu zaman:

-  firmaların yaranması və ləğvi ilə  bağlı dövlət nəzarəti həyata keçirilir;

- kommersiya fəaliyyətində qeyri-qanuni amillər aşkar olunur;

- vergiqoyma həyata keçirilir.

Qeydiyyat dövlət reyestrinə salınma yolu ilə aparılır. Qeydiyyat yeri və qaydaları müxtəlif ölkələr üzrə fərqlidir və dövrü olaraq dəyişə bilər.

Məsələn, bizim respublikada 90-cı illərin əvvəllərində bu iş hər bir inzibati rayonun icra hakimiyyətinə həvalə olunmuşdursa, hazırda  qeydiyyat məsələləri ilə bütövlükdə Ədliyyə Nazirliyi və onun bölgələr üzrə nümayəndəlikləri  məşğul olurlar.

Firma adı özündə bəzən onun bir və ya bir neçə sahibinin adını əks  etdirir. Məsələn, "Ford", "Kraysler", "Fillps", "Dovqan". Firmalarının adı fəaliyyətin xarakterini də  özündə  əks etdirə  bilər: məsələn, «Ceneral Motors», «Coca-Cola» və s.

Firma adı birləşmənin xarakterini də göstərməlidir. Məsələn, Səhmdar Cəmiyyətlər bizdə SC ilə,  Fransada, Belçikada, İspaniya və İtaliyada "SA", Almaniyada "AG" ilə ifadə olunur. Və ya məhdud məsuliyyətli cəmiyyət Azərbaycanda "MMC", Rusiyada "OOO", Britaniyada   "LTD" ilə  işarələnir.