Değerlendirme
Bu araştırma sonucunda ulaşılan tespitlerden biri, haber çeviri sürecinin çevirme işi olarak tanımlanmaması gerektiği savına akademisyenler ve sahanın profesyonelleri arasında belirgin bir itirazın yükselmediğidir. Kaynak metnin, biçim ve içeriğinin radikal değişikliklere uğraması yanında tamamen göz ardı etmesi bu savı desteklemektedir. Kaynak metnin haberleştirilmesine kadar geçirdiği uzun ve zahmetli aşamalar dikkate alındığında, çeviri metnin oluşum sürecinde işlevsel çeviri kuramın felsefesine uygun hareket edildiğini söylemek mümkündür. Dolayısıyla, geleneksel çeviri anlayışının karakteristiği olan diller arası çeviri (translation proper) gerçeğinin ikinci plana atılarak çeviri eyleminin daha çok gazetecilik faaliyetinin gölgesinde bırakıldığı yadsınamaz bir hakikattir. Bu hakikatin pratikte bir yansıması gibi duran transeditting türetilmiş kelimesi gazetecilik ve çeviribilim arasında işbirliğinden öte çeviri aleyhine bir istihdam söz konusu olduğu fikrini vermektedir. Bu negatif tabloya rağmen, son on yılda sayıları giderek artan makale ve araştırmalara bakarak gazetecilik sahasının çeviribilimin inceleme konusu olmaya devam edeceği açıktır. Bu araştırmada ayrıca, çeviri ve dilin haber üretiminde nasıl bir etkileşim içinde olduğunun anlaşılması için disiplinler arası bir yaklaşıma ihtiyaç duyulduğu görülmektedir ve özellikle çeviribilimin bu hedefe katkı yapmak adına çabasını sürdüreceği açıktır. Bu araştırmanın genelinde, ayrıca, zamana bağlı baskı ve kısıtlama altında faaliyet göstermek zorunda kalan gazeteci-çevirmen figürü haber çevirisi üretim sürecinde daha çok gazetecilik kimliğini ön plana çıkarmaktadır. Bu durum, okura-odaklı çevrilmiş ve tamamen baştan tasarlamış bir haber metnin doğruluğunun ve nesnelliğinin sorgulandığı durumlarda, okurun beklentileri ve güç ilişkileri bağlamında gerçekleştirilen bir gazetecilik faaliyetinden söz edilerek, bir nevi gerekçelendirme ihtiyacı olarak izah edilebilir. Burada ortaya çıkan bir diğer unsur ise, alınan çeviri kararlarının değişim meydana getirecek veya değişime direnç gösterecek yerlileştirme stratejilerinin çeviri haberlerin doğasına uygun olduğu gerçeğidir.
-
Sonuç
Çeviri, geniş ölçekli göç hareketlerine sahne olan XXI. yüzyılda dilsel ve kültürel farklılıkları görünür kılmak adına iletişim mecrasında aracılık rolünü üzerinde taşıyan önemli bir aktördür. Doğal olarak çevirmenin konumu, özellikle uluslararası haberlerin üretim sürecinde, giderek daha önemli bir hal almaktadır. Haber üretim mekanizmasıyla ilgili verilen somut verilere göre, çevirmen ve/veya gazeteci kimlikli aktörler, kaynak metni göz ardı ederek ve sırf hedef kitle beklentilerinin gözetildiği yeni bir bağlamda ve tamamen farklı bir konfigürasyon içinde çeviri haberi üretebilmektedirler. Bu nedenle, erek okura, farklı bir bakış açısıyla alternatif gerçeklerin sunulabileceği unutulmamalıdır. Çevirinin ideolojik yapısının haberin içeriğine etki ettiği bir ortamda kullanılacak çeviri stratejileri doğal olarak metne yüklenen amaç doğrultusuna belirlenecektir. Özellikle haber çevirileri için etno-merkezci eritme ve saldırgan sadakat yaklaşımları uygun görülmektedir: ilki değişikliği ve diğeri değişikliğe direnci temsil eden bu stratejiler yerlileştirmenin iki ayrı ayağıdır. Haber çeviri anlayışının erek okurun ihtiyaçlarını kaynak metni yok sayarcasına ön plana çıkaran tavrı ve çevirinin aktarımdan ibaret olmadığını gösterme niyeti “çevirmek-düzenlemek” (trans-editing) söz yapımının içine sıkıştırılmış gibidir. Bu gerilimden, haber metnini çeviren ve yeniden düzenleyen hibrit bir çevirmen-gazeteci modeli türemiştir. Küreselleşme gerçeği içinde zamanla yarışan bu yeni oluşum, gazetecilik ve çevirmen kimliklerinin kesiştiği noktada, haber çevirileri üretmektedir. Haber çevirisi bir yandan coğrafi, dilsel ve kültürel bariyerleri kaldırarak küresel bir eyleme imza atarken, diğer yandan küreselleşme kavramını yerlileştirme cenderesinin içine hapsederek bir tezat oluşturmaktadır. Ayrıca, çeviri sürecinde kaynak metinden önemli ölçüde ve ısrarla niçin uzak durulmaktadır sorusunun muhatabı çeviribilimdir; sorunun cevabı ise, küresel medyada güç, iktidar ve çıkar dengesini devamlı lehlerinde tutma kaygısı yaşayan, aynı zamanda, değişim ve değişime direnç diyalektiğini patronaj, ideoloji ve manipülasyon gibi stratejik olgular sayesinde gündemde tutan söylemlerin analizlerinde aranmalıdır.
Kaynakça
Arrojo, Rosemary (1995). Snell-Hornby, M., John,Z. ve Kaidl, K. (Yay.haz.) Translation as intercultural communication: selected papers from the est congress içinde (21-31). Benjamins Publishing Compan. Prague.
Arslan, Serhat (2016). Çeviri Etkinliğinde Çeviri Etiğinin Önemi ve Etik Sorunların Felsefe Temelinde Yeniden Değerlendirilmesi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies). II (3) 211-225. Erişim adresi (26 Şubat 2018): http://dergipark.ulakbim.gov.tr/skad/article/view/5000187758/5000165234
Baker, Mona. (1992). In other words: a course book on translation. Routledge. London ve New York. Routledge.
Baker, Mona. (2006). Translation and conflict: a narrative account. London. Routledge. Erişim adresi (23 Şubat 018): https://www.ut.edu.sa/documents/182223/5072461/Translation+and+Conflict-A+Narrative+Account.pdf/d7b06014-c96e-4f14-bf83-770bfae15c96
Baker, M. (1988). Routledge Encyclopedia of Translation Studies. Baker, M. ve Malmkjaer, K. (Yay.haz.). Routledge. London ve Newyork.
Bani, S. (2006). An analysis of press translation process. Bielsa, E. ve Bassnet,S. (Yay.haz.) Translation in Global News içinde (32-45). New York. Routledge.
Bassnett, S. ve Lefevere, A. (1990). Translation, History and Culture. New York. Pinter.
Bassnett, S. ve Trivedi, H. (1999). Post colonial translation. Routledge. London ve New York. Erişim adresi (26 Şubat 2018): http://www.translationindustry.ir/uploads/pdf/post-colonial_translation.pdf
Bassnett, S.(1998). The translation turn in cultural studies. Bassnett, S. ve Lefevere, A. (Yay. haz.) Constructing cultures: essays on literary translation içinde (123-139). Multilingual Matters Ltd. Johannesburg.
Baydan, E.B. (2016). Translating terms and concepts in the texts of translation studies. International journal of comparative literature & translation studies. 4 (2) 18-23. doi:10.7575/aiac.ijclts.v.4n.2p.18. Erişim adresi (23 Şubat 2018): http://www.journals.aiac.org.au/index.php/IJCLTS/article/view/2116
Berk, Ö. (2005). Kuramlar ışığında açıklamalı çeviribilim terimcesi. İstanbul. Multilingual.
Beşirli, H.(2011). Erkal'a göre küreselleşme sürecinde türkiye'de çokkültürlülük ve kimlik. Sosyoloji Konferansları Dergisi (Istanbul Journal of Sociological Studies) içinde (143-152). Dergipak.43. Erişim adresi (25Şubat2018): http://dergipark.ulakbim.gov.tr/iusoskon/article/view/1023011357
Bielsa E. (2009). Globalization, political violence and translation: an introduction. Bielsa E. ve Hughes, C. W (Yay. haz.) Globalization political violence and translation. Palgrave. Macmillan. Erişim adresi (26 Şubat 2018): https://www.researchgate.net/publication/270509800_Globalization_Political_Violence_and_Translation
Bielsa, E. ve Bassnett, S. (2009). Translation in global news. New York. Routledge.
Brook,J. (2012). The role of translation in the production of international print news. three case studies in the language direction Spanish to English. (Doktoro tezi, the University of Auckland, New Zealand). Erişim adresi (23 Şubat2018): https://researchspace.auckland.ac.nz/bitstream/handle/2292/19462/whole.pdf;sequence=2
Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: ekonomi, toplum ve kültür- ağ toplumunun yükselişi. 1(2). E. Kılıç (Çev.) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları:97.
Chesterman, A. (2009) The Name and Nature of Translator Studies. Hermes – Journal of Language and Communication Studies.42. Erişim adresi (23 Şubat 2018): http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.473.3368&rep=rep1&type=pdf
Conway, K. (2015).What is the role of culture in news translation? A materialist approach Perspectives Studies in Translatology içinde (521-535). Routledge. 23 (4). Erişim adresi (25 Şubat 2018): https://doi.org/10.1080/0907676X.2015.1026833
Conway, K. ve Bassnett, S. (2006). Translation in global news: proceedings of the conference held at the University of Warwick 23 June. University of Warwick Centre for Translation and Comparative Cultural Studies Coventry. United Kingdom.
Darwish, Ali. (2009). Translation and news making: a study of contemporary Arabic television- Aljazeera case study. (Doktora tezi, Queensland University of Technology, Australia). Erişim adresi (26 Şubat2018): https://eprints.qut.edu.au/30402/1/Ali_Darwish_Thesis.pdf
Emmerich, K.R. (2013). Visibility (and invisibility). Gambier, Y. ve Van Doorslaer, L. (Yay. Haz.) Handbook of translation studies içinde (200-206). John Benjamins Publishing Company.4. Amsterdam ve Phildelphia.
Even-Zohar, I. (1990,1997). Polysystem studies. Poetics Today International Journal for Theory and Analysis of Literature and Communication içinde. 11(1). Erişim adresi (23 Şubat 2018): http://www.tau.ac.il/~itamarez/works/books/Even-Zohar_1990--Polysystem%20studies.pdf
Fairclough, N. (1989). Language and Power. London ve Newyork. Longman.
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: the critical study of language. Longman Group. London ve Newyork. Language in social life series. Erişim adresi (26 Şubat 2018): https://www.academia.edu/7847143/Critical_Discourse_Analysis_Norman_Fairclough
Foucalt, M.(1994). İktidarın gözü: seçme yazılar -4 (3).İstanbul. Ayrıntı Yayınları:383. (2012). I. Ergüden (Çev.) Gallimard.
Foucalt, M.(1994). Özne ve iktidar: seçme yazılar-2 (4).İstanbul. Ayrıntı Yayınları:307. (2014). (I. Ergüden ve O. Akınhay, Çev.) Gallimard.
Gambier, Y. (2006). Transformations in International News. Conway, K. ve Bassnett, S. (Yay. haz.) Translation in global news proceedings of the conference held at the university of Warwick, içinde (9-17). University of Warwick.
Harvey, D. (1989). The condition of postmodernity: an enquiry into the origins of cultural change. Blackwell. Oxford ve Massachusetts.
Held, D., McGrew, A., Goldblatt, D. ve Perraton, J. (1999). Global Transformations politics economics and culture. Stanford University Press. Standford ve California. Erişim adresi (26 Şubat 2018): https://books.google.com.tr/books?id=VBXvvo4VooC&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
Hermans, T.(1985). Introduction: Translation Studies and New Paradigm. Hermans, T.(Yay.haz.) The manipulation of literature: studies in literary translation içinde (7-15). London ve Sydney.
House, J. (2016). From untranslatability to translatability. Translation as communication across languages and cultures içinde (47-56). Routledge.
Jakobson, R. (1959). Çevirinin Dilbilimsel Özellikleri Üstüne. Albayrak, Ö.B ( Çev.). Mehmet Rıfat (Yay. haz.) Çeviri seçkisi 2- çeviri(bilim) nedir? içinde (61-66). Sel Yayıncılık.(2008).2. İstanbul.
Kontos, P. ve Sıdırpoulou, M.( 2012). Political routines in press translation. Journalisme et traduction. 57 (4). 1013-1027. DOI : 10.7202/1021230ar
Koskinen, K. (2012). Domestication, foreignization and the modulation of affect. Janis, M., Kemppanen ve H., Belikova, (Yay. haz.) Domestication and foreignization in translation studies içinde (16). Berlin. Frank&Timme.
Koskinen, K. ve Abdallah, K. (2007). Managing Trust: Translating and the Network Economy. Erudit. 673-684. DOI : 10.7202/017692ar. Erişim adresi (23 Şubat 2018):https://www.erudit.org/fr/revues/meta/2007-v52-n4-meta1954/017692ar/
Lash, S. ve Urry, J. (1994). Economies of signs and space. London: Sage Publications. Erişim adresi (25 Şubat 2018): https://pdfs.semanticscholar.org/ba10/e3d422935284d395611ac459653bf8b163ce.pdf
Lefevere, A. (1992). Translation, history, culture. London ve New York. Routledge. Erişim adresi (24 Şubat 2018): http://ilts.ir/Content/ilts.ir/Page/142/ContentImage/Translation%20History%20Culture.pdf
Lefevere, A. (2017). Translation, Rewriting and Manipulation of Literary Fame. London ve New York. Routledge. Erişim adresi (23 Şubat 2018): https://books.google.com.tr/books?id=yTIlDwAAQBAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
Lewis, E.P.(2000) The measure of translation effects: difference in translation. Venuti, L. (Yay. haz.) The translation studies reader içinde (264-283). Routledge. London ve New York.
Munday, J. (2001). Introducing translation studies: theories and applications. Routledge. USA ve Canada. Erişim adresi (25Şubat2018): https://pdfs.semanticscholar.org/be3d/4d99860b6a5837542e98a1a034dbdaf667c4.pdf
Öner, S. (2011). Çeviri-Yorum ve Sınır Sorunsalı. Ç.N. Çeviri edebiyatı üç aylık yerel süreli yayın.119-124.Erişim adresi (23 Şubat 2018): http://araba.lls.unibuc.ro/wp-content/uploads/2012/05/cn16_Layout-1.pdf
Phillipson, R. (2008). Lingua franca or lingua frankensteinia? English in European integration and globalisation. World Englishes.27 (2).250-267. Journal Compilation. Blackwell Publishing Ltd. Oxford. Erişim adresi (26 Şubat 2018):
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.470.8305&rep=rep1&type=pdf
Pym, A. (2004). The moving text: localization, translation, and distribution. John Benjamins Translation Library.49. Amsterdam ve Philadelphia. DOI: 10.1075/btl.49
Pym, A. (2006). Globalization and the politics of translation studies. Intercultural Studies Group Universitat Rovira i Virgili. Tarragona. Spain. 2.1. Erişim adresi (26 Şubat 2018): http://usuaris.tinet.cat/apym/on-line/translation/globalization_meta_02.pdf
Pym, A. (2010) Exploring translation theories.Routledge.2. New York.
Pym,A. (1998). Method in Translation History. St. Jerome Publishing. Manchester.
Robinson, D.(2003). Becoming a translator: an introduction to the theory and practice of translation. Routledge.2. London New York.
Robyns, C. (1994). Translation and Discursive Identity. Poetics Today. 15(3). 405-408. Comparative Literature. K.U. Leuven. DOI: 10.2307/1773316.
Schäffer, C. (2004). Political discourse analysis from the point of view of translation studies. Journal of Language and Politics, 3 (1). 117–50. DOI: 10.1075/jlp.3.1.09sch.
Schäffer, C. (2007). Politics and translation. Kuhiwczak, P. ve Littau, K. (Yay. haz.) A companion to translation studies topics in translation 34 editors içinde (134-147). Multilingual Matters Ltd. Toronto.
Schäffer, C. ve Bassnett, S.( 2010). Political discourse, media and translation. Schäffner,C. ve Bassnett,S. (Yay. haz.) Cambridge Scholars Publishing. British Library Cataloguing.
Schäffner, C. (1999): Globalisation, communication, translation. Current Issues in Language and Society. 6 (2):93-102. Erişim adresi (26 Şubat 2018): https://pdfs.semanticscholar.org/a9d9/8d3ee5f624f8eade28b52eab1ddedf65d8c0.pdf
Snell-Hornby, M. (1997). Released from the grip of empire: lingua franca as target culture. Vega, M.A. ve Martín-Gaitero, R. (Yay. haz.) La Palabra Vertida: Investigaciones en torno a la traducción içinde (45-56). Madrid. Erişim adresi (26 Şubat 2018): https://cvc.cervantes.es/lengua/iulmyt/pdf/palabra_vertida/05_snell-hornby.pdf
Snell-Hornby, M. (1999): Communicating in the Global Village: On Language, Translation
Snell-Hornby, Mary. (2006). The turns of translation studies: new paradigms or shifting viewpoints. Benjamins Translation Library. 47-67. Amsterdam/ Philadelphia. Erişim adresi (23 Şubat 2018): http://www.translationindustry.ir/Uploads/Pdf/Mary_Snell-Hornby_-_The_Turns_of_Translation_Studies.pdf
Spivak, G. (2000). The politics of translation. Venuti, L. (Yay. haz.) The translation studies reader içinde (397-415). Routledge. London.
Stetting, K. (1989). Transediting – A new term for coping with the grey area between editing and translating. Caie, G., Haastrup, K., Jakobsen, A.L. (Yay. Haz.) Proceedings from the fourth nordic conference for English studies içinde (371-382).Copenhagen. University of Copenhagen.
Toury, G. (1986). Translation: a cultural-semiotic perspective. Sebeok, T. A. ve Danesi, M. (Yay.haz.) Encyclopedic Dictionary of Semiotics içinde (111-1124) Marcel DE GRUYTER MOUTON. 2. Berlin.
Toury, G. (1995) The nature and role of norms in translation. Descriptive translation studies and beyond içinde (53-69). John Benjamins. Amsterdam ve Philadelphia.
Tymockzko, M. ve Gentzler, E. (Ed.). (2002). Translation and power. University of Massachusetts Press. Erişim adresi (23 Şubat 2018): https://muse.jhu.edu/book/4406
Tymoczko, M.(2000). Translation and political engagement: activism, social change and the role of translation in geopolitical shifts. The Translator. 6 (1). 23-47.
Valdeon, R.A. (2014). From adaptation to appropriation: framing the world through news translation. Linguaculture. 1. DOI: https://doi.org/10.1515/lincu-2015-0019
Van Dijk, T. A. (1988). News as Discourse. Conway, K. ve Bassnett, S. (Yay. haz.) (2006). Translation in global news içinde (105-110). University of Warwick. United Kingdom.
Van Dijk, T. A. (1995). On propositions, racism and democracy. Discourse and society içinde (147-148). Sage Journals. 6 (2). Erişim adresi (25Şubat2018): http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0957926595006002001
Van Dijk, T. A. (1998). Opinions and ideologies in the press. Bell, A. ve Garrett, P. (Yay.haz.). Approaches to media discourse içinde (21-63). Oxford. Blackwell. Erişim adresi (26 Şubat 2018): http://www.discourses.org/OldArticles/Opinions%20and%20Ideologies%20in%20the%20Press.pdf
Van Dijk, T.A. (1984). Prejudice in discourse: an analysis of ethnic prejudice in cognition and conversation.Amsterdam: John Benjamins Publishing Ltd. Erişim adresi (26 Şubat 2018): http://www.discourses.org/OldBooks/Teun%20A%20van%20Dijk%20-%20Prejudice%20in%20Discourse.pdf
Van Doorslaer, L. (2012). Translating, narrating and constructing images in journalism with a test case on representation in flemish tv news. Journalisme et traduction.1046-1059. DOI: 10.7202/1021232aradresse copiéeune erreur s'est produite
Vardar, A. (2012). Çeviribilimde sömürgecilik-sonrasi dönemeç: çeviriyle sömürgeleştirilenin çeviriyle özgürleştirilme çabası (Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul). 68. Erişim adresi (23 Şubat 2018): http://dspace.yildiz.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.11871/1040/0080611.pdf?sequence=1
Venuti, L. (1995). The translator’s invisibility: a history of translation. S. Bassnett ve A. Lefevere. (Yay. haz.) London. Routledge.
Venuti, L. (2000). The translation studies reader. Venuti, L. ve Baker,M. (Yay. haz.) London. Routledge. London ve New York. Routledge. 218.
Venuti, L. (2008). Scandals of translation: towards an ethics of difference. Routledge.London.
Vuorinen, E. (1995) News translation as gatekeeping. M. Snell-Hornby, Z. Jettmarová ve K. Kaindl (Yay.haz..) Translation as intercultural communication: selected papers from the EST congress, Prague, September içinde (161-170). Benjamins translation library. 20. Amsterdam (NL): John Benjamins.
Yücel, F. (2007). Çevirinin tarihi. Çeviribilim Yayınları.17. Istanbul.
Zethsen, K.K. (2010). Has globalisation unburdened the translator? Meta. 55 (3). 545-557. doi:10.7202/045076ar. Erişim adresi (26 Şubat 2018): https://www.erudit.org/fr/revues/meta/2010-v55-n3-meta3963/045076ar.pdf
[]
Dostları ilə paylaş: |