Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

OKMEYDANI

İstanbul'un tarihi ve en büyük meydanı. II. Mehmed'in (Fatih) İstanbul'u fethi esnasında deniz savaşlarını ve bilhassa Haliç'te meydana gelen savaşları yönettiği, karargâhını kurduğu bu geniş alan Cum-huriyet'in ilam tarihlerine kadar korunarak gelmiş, 1950'lerden başlayarak gecekondularla dolmuştur. Günümüzde kısmen Beyoğlu ve kısmen Şişli ilçesi sınırları içe-

OKTAY, METİN

126

127 OLGUNLAŞMA ENSTİTÜLERİ

Okmeydanı'ndaki menzil taşlarının yerlerini gösteren vaziyet planı. İ. F. Ayanoğlu, Ok Meydanı ve Okçuluk Tarihi, Ankara, ty

tisinde kalmaktadır. Fatih'in istanbul'u fethi sırasında gemilerini buradan Halic'e indirmiş olması ve pehlivanların bu alanda savaş hazırlıklarını ikmal etmesi ve teşkilatlanmasına hürmeten araziyi vakfetme-siyle, ok sporuna tahsisi şartı 500 sene geçerliliğini korumuştur. Okmeydanı 1.100

II. Bayezid'in Okmeydanı'na ait bir fermanı. H. B. Kunter, Eski Türk Sporları Üzerine Araştırmalar, ist., 1938

dönümdür. Bu arazi kıyıda Haliç ve Kasımpaşa'nın sınırlarıyla Hasköy'den geçen Piri Paşa Deresi ve Hasköy sırtlarıyla sınırlıdır. Bir büyük tepeliğin güney ve kuzey yamaçlarını içine alır. Bu geniş saha kitabeli 19 sınır taşıyla belirlenmiş iken günümüze bu taşlardan 3 tane ulaşabilmiştir. Hasköy Karay Mezarlığındaki sınır taşının kitabesinde "işbu taş Yahudi taifesinden karay milletinin maşatlıklar hududunu fi mabaad tecavüz etmemek üzere nasb olunmuştur sene 1251" yazılıdır. Okmeydanı dahilinde ok abideleri dikilmiş ve buranın tabii arazi olarak kalabilmesi için Okçular Tekkesi(->) dışında bina yapılmasına izin verilmemiştir. Hattâ okçular dışında kimsenin sahaya girmesi de yasaklanmış ve meydan yüksek taş duvarla çevrilmiştir. Nitekim eski kartpostallarda bu duvar ve dikili ok abideleriyle dolu boş arazi gayet net görülebilmektedir. Okmey-danı'nda 1.200 adım mesafeye ok atabilen okçular için birer ok abidesi dikilmiştir. Tarihte tespit edilmiş 132 adet ok abidesinden günümüze ancak 55 taş kalmış, diğerleri toprağa gömülmüş veya yok edilmişlerdir. Okmeydanı'nda I. Abdülha-mid'in (hd 1774-1789) kadını Nakşidil Sul-tan'ın(->) 1786 tarihli üstü namazgâhlı çeşmesi ve Aynalıkavak Kasrı karşısında III. Ahmed'in 1704 tarihli namazgâhlı çeşmesi ve nihayet Okçular Tekkesi yanında Gürcü Mehmed Paşa'nın 1624 tarihli min-berli namazgahı toplu halde kalabalık kitlelerin açık havada namaz kılmaları için yapılmış ibadet mahalleridir. Bu namazgahlar yakın tarihe kadar yüzbinlerce ki-

şinin namaz kıldıkları mahaller olarak ün yapmışlardır. En son toplu ibadet 1953'te fethin beş yüzüncü yılı kutlamaları esnasında icra edilmiştir. Okmeydanı'nda ilk ok abidesi diktiren Okçubaşı Hasan Ağa'nın pederi Bahtiyar isimli pehlivandır. Okmeydanı'nda Piyale Paşa, Sinan Paşa, III. Mustafa camileri de yer almıştır. Okmeydanı'na abdestli olarak yalnız spor yapacaklar girebildiğinden bunlar için kanunnameler hazırlanmış, uygulamasına Okmeydanı şeyhleri yetkili kılınmıştı.

Ateşli silahların geçerli olmasıyla Okmeydanı'nda 18. yy'ın ortasından itibaren zaman zaman da tüfek ve tabanca atışlarıyla rüzgârın esiş yönü doğrultusunda ok atış yönleri yani menziller belirlenmiş ve bunlara göre rekorlar kaydedilmiştir. Okmeydanı'nda mezar yeri yapmak, bina inşa etmek, çukur açmak, ağaç kesmek yasak edilmiştir. Fakat bu kurallar zaman zaman unutulmuş, saha iskân edilince de tümüyle çiğnenmiştir. Yazın buraya gelen insanlara verilen şerbetleri soğutmak için tesis olunmuş karlıklardan da hiçbiri günümüze erişmemiştir. Sadece Çıksalın mevkii ve buradaki Rum ayazmasıyla mesire arazisi kalmıştır. Bu yer Hasköy te-peliğindedir.

Okmeydanı'nın 16. yy'da tamamen bakir olan topografyasında birçok ince dereciklerin ve nihayet Piripaşa ve Doynıaz-dere adını alan ana derelerin birbiriyle bağlantılı bir su şebekesi oluşturduğu eski haritalardan anlaşılmaktadır. Bu su bolluğu geniş saha dahilinde yalak ve kuyuların da mevcudiyetini sağlamıştır.

Burada zaman zaman çevgen ve cirit oyunları tertip edilmiş, Okmeydanı büyük kutlamalarla felaketler sırasında halkın toplandığı bir meydan haline gelmiştir. Veba salgınlarında bu meydana toplanılmış, kuraklıkta bu meydanda topluca yağmur duasına çıkılmıştır. Fethin anısının yaşa-tıldığı bu meydan tapuda hâlâ Fatih Vakfı olarak kayıtlıdır.

Bibi, İ. F. Ayanoğlu, OkMeydam ve Okçuluk Tarihi, Ankara, ty (1976); Mustafa Kani, Telhis-iRe-sailü'r-Rumat, İst., 1847; İbrahim Atis (İ. H. Konyalı), "Okmeydanı", Tarih Hazinesi, S. 4 (1951), s. 280; H. B. Kunter, "Türk Spor Mimarisine Dair", Güzel Sanatlar, S. 5 (1944); ay, "Okmeyda-nınm Eski Teşkilatı", Ülkü Mecmuası, 1942, s. 12; ay, "Atıcılar Kanunnamesi", Tarih Vesikaları, S. 10 (1924), s. 255; Eski Türk Sporları Üzerinde Araştırmalar, İst., 1938; N. Köseoğlu, "Okmey-danına Dair Fermanlar ve Dikili Taşlar", TTOK Belleteni, S. 132; Ayvansarayî, Hadîka, II, 18; Y. Unsal, "Sultan İkinci Mahmud Devrinde Okçuluk", Türk Etnografya Dergisi, S. 13; istanbul Vakıflar Müdürlüğü kayıtları.

NECDET İŞLİ-ESİN DEMİREL İŞLİ