Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Bibi. T. Alangu, Cumhuriyet'ten Sonra Hikâye ve Roman, I, ist,, 1968; S. ileri, "Aynalı Dolaba iki El Revolver", Argos, S. 28 (1990); F. Naci, Türkiye'de Roman ve Toplumsal Değişme, ist,, 1981; A. Oktay, Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 1923-1950, Ankara, 1993; H, Yavuz, Roman Kavramı ve Türk Romanı, Ankara, 1977; E. Batur, "Önsöz", Kıskanmak, ist., 1994.

SELİM İLERİ

ÖRME SÜTUN

Örme Obelisk de denilen Örme Sütun, Sultanahmet Meydam'ndaki günümüze kadar gelen üç eski anıttan biridir.

Geç Roma çağındaki Bizantion-Kons-tantinopolis'in araba yarışlarının yapıldığı Hippodrom'unun(-») tam ortasında, yarış alanını ikiye ayıran ve "spina" olarak adlandırılan bir set bulunuyordu. Bu setin üzerinde çeşitli yerlerden getirilen sanat eserleri sıralanıyordu (bak. Burmalı Sütun; Dikilitaş). Spinanın ucunda son anıt

olarak yükselen Örme Sütun Bizans dönemi içinde değişik ölçülerde yontulmuş taşlardan örülerek yapılmıştır. Mermer kaidesinin bir yüzünde, Grekçe 6 mısralık bir kitabe işlenmiştir. Bunda anıt şu anlamda abartılı sözlerle övülür: "Bu dört köşeli heybetli ve harika anıt, zamanla harap olmuşken, şimdi İmparator Konstantinos ile devletin şanı olan oğlu Romanos tarafından önceki görüntüsüne nispetle daha iyi duruma getirildi; Rodos kolosu harikulade idi, bu bronz anıt ise hayranlık yaratmaktadır". Burada adı geçen kolos, Rodos Limam'mn ağzında bulunan ve ilkçağ dünyasının yedi harikasından biri sayılan dev ölçüde bir Apollon heykeli idi.

Kitabe metninden anlaşıldığına göre, Örme Obelisk eski bir döneme ait olup, (belki 4. veya 5. yy ?) harap bir duruma girmişken, İmparator Konstantinos ile oğlu Romanos tarafından onartılmıştır. Burada adlan geçenlerin VII. Konstantinos Porfiro-gennetos (hd 913-959) ile oğlu II. Romanos (hd 959-963) oldukları kolaylıkla anlaşılır. Anıtın VII. Konstantinos tarafından yaptırıldığı samlırsa da kitabeden açıkça öğrenildiği gibi bu görüş yanlıştır. Yalnız, Örme Sütun'un yüzeylerine çakıldıkları anlaşılan üzerleri kabartmalı tunç levhaların bu onarım sırasında konuldukları tahmin edilir. Hiçbir gerçek kaynağa dayanmayan bir söylentiye göre ise bu levhalarda VII. Konstantinos'un dedesi ve Makedonyalılar sülalesinin kurucusu I. Basi-leios'un (hd 867-886) başarılı iş ve savaşlarını tasvir eden kabartmalar vardı. Yüzeyleri kabartmalı olsun veya olmasın altın kaplamalı bu levhalar, bilinmeyen bir dönemde sökülmüştür. Yine bir söylenti, levhaların şehrin IV. Haçlı Seferi'ni düzenleyen Batılı şövalyeler tarafından 1204-1261 arasındaki işgalleri sırasında söküldüklerini iddia eder. Ancak hiçbir kaynak bu iddiayı kanıtlamaz.

Osmanlı döneminde, 16. yy'da Pierre Gilles(->) Örme Sütun'un oldukça etraflı bir tasvirini yapmıştır, 17. yy'da Evliya Çelebi, bu anıtın da şehrin "tılsım'larından biri olduğunu bildirirken, eski bir Bizans kaynağının iddiasını tekrarlar ve bu arada hiçbir tarihi esasa dayanmayan bazı hurafeleri de anlatır. Gravürlerde ve minyatürlerde (.Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han, Hünername, Sur-name) anıt belirtilmiştir. Atmeydanı'nda toprak seviyesinin zamanla yükselmesi sonunda anıtın kaidesi gömülü kalmıştır, Kırım Savaşı sırasında 1856'da Charles New-ton'a verilen izinle kaide çevresi açılarak etrafı bir parmaklık ile çevrilmiştir.

19. yy'da çekilen fotoğraflarda anıtın orta kısmında taşların düşmesi sonunda bir boşalma olduğu görülür. Aynı yüzyılın sonlarında (1895-1896) buradaki boşluk doldurularak anıtın yıkılması önlenmiştir.

Örme Sütun veya Obelisk, yayınlarda verilen ölçülere göre 32 m boyundadır. Temelindeki üç basamaktan sonra mermer kaide gelir. Gövde pek muntazam yontulmuş olmayan taşlardan örülmüştür. Ortalardaki bölümde, alt ve üst kısımlara nispetle daha muntazam olan dolgu, 19- yy'ın