Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PALAMUT BALIĞI

Scombridae familyasından olup sardasar-da bilim adıyla tanınır. Genel olarak küçüğüne palamut, büyüğüne torik adı verilir.

istanbul Boğazı'nın geçici balıkların-dandır. istanbullu balıkçılar yavru halinden itibaren azami iriliğe erişinceye kadar bu balığa muhtelif isimler vermişlerdir. Büyüklüğüne ve ağırlıklarına göre aldığı isimler şöyledir: Vonoz, gaco (boyu 10 cm, ağırlığı 40 gr), çingenepalamutu (boyu 10-25 cm, ağırlığı 40-500 gr), palamut (boyu 30-35 cm, ağırlığı 550-800 gr), kestanepalamutu (boyu 40-45 cm, ağırlığı 850-1.000 gr), zindandelen (boyu 50-55 cm, ağırlığı 1.100-2.250 gr), torik (boyu 55-60 cm, ağırlığı 2.300-4.000 gr), sivri (boyu 60-65 cm, ağırlığı 4.100-5.000 gr), altıparmak (boyu 65-70 cm, ağırlığı 5.100-7.000 gr), peçuta (boyu 75 cm ve daha fazla, ağırlığı 7.100 gr ve daha fazla).

Çingenepalamutu diye adlandırılan küçük boy balıklar ağustos ortasından itibaren Boğaziçi'nde ve Karadeniz'in Boğaz girişine yakın sahalarda görülürler. Eylül ayının ikinci haftasında normal boylarına erişen palamutlar sürüler halinde istanbul Bo-ğazı'ndan geçerek Marmara'ya, oradan da Ege Denizi'ne ulaşırlar. Nisan sonlarından itibaren Karadeniz'e çıkış başlar ve haziran ortalarına kadar devam eder. Ağustos-ey-lül aylarında avlanan çingenepalamutu lezzet itibariyle istanbullular tarafından çok rağbet görür. Erbabı tarafından "deniz bıldırcını" diye adlandırılır.

Palamutun tavası, ızgarası, pilakisi, kâğıt kebabı, kiremitte fırını, papaz yahnisi, haşlaması, dolması, köftesi, lakerdası, fümesi ve pastırması (kurutması) yapılır. Toriğe gelince, kasım ayından kış ortasına kadar ızgarası ve tavası makbuldür. Sırt tarafından kesilmiş filetosundan şiş kebabı yapılır. Lakerdası ise meşhur olup birinci sınıf mezeler arasında sayılır.

Palamut ve torik avcılığı da lüfer gibi Boğaziçi'nin balık kültürünün bir parçası olmuştur. Bu nedenle İstanbullu balıkçılar tarafından gerek sandaldan, gerekse kıyıdan Boğaz'ın akıntılı sularına özgü çeşidi olta takımları bulunmuş ve değişik metotlar uygulanmıştır. Gırgır ve dip ağlarının dışında palamut ve torik avı çapari, zoka-lı yemli takımlar, seğirtme, yünlü, kaşık ve çarpma gibi olta takımlarıyla yapılmaktadır.

Balığın hareketli olduğu 1945 ve 1956' da Boğaziçi ve Marmara'da bir günde 300-400.000 çift palamut, 100.000 çift torik tutulduğu, balıkların yalı kayıkhanelerine kadar girdiği ve elle yakalandıkları bilinmektedir.

ALI PASINER