Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

NOMİDİS, İSAAK MİLTİADİS 92

93

NOTARAS, LUKAS

Esasen III. Selim'in amacı Rumeli'de de yeni birlikler oluşturmaktı. Ancak daha Tekirdağ'da Nizam-ı Cedid'in kurulacağını bildiren padişah fermanım okuyan kadı öldürülünce Kadı Abdurrahman Paşa ordusuna geri çekilme emri verildi. Rus ordusu sınırlarda, ingiliz donanması Ege'de iken III. Selim büyük bir iç savaşı göze alamadı. Nitekim bir ingiliz filosu ani bir hareketle Çanakkale Boğazı'nı geçti ve istanbul önlerine geldi. 1770'teki Çeşme Bas-kını'ndan sonra savaş yeteneğini yitirmiş olan Osmanlı donanması buna karşı koyacak durumda değildi. Marmara Denizi'nde ilk kez bir düşman filosunun görülmesi istanbul'da büyük bir telaş yarattı ama hızla tedbirler alınarak tophaneden alınan toplar kıyılara yerleştirildi. Fransa Elçisi Se-bastiani de savunma çalışmalarına katıldı. Su almak için Kınalıada'ya çıkan bir ingiliz birliği esir edildi. Çanakkale'nin de kesileceğini düşünen İngilizler geri çekildiler ve buradan çıkarken top ateşiyle bir hayli hırpalandılar.

Bu günlerde III. Selim'in etrafı artık iyice örgütlenmiş bulunan gerici ittifak tarafından kuşatılmıştı. Bunların liderlerinden olan Ataullah Efendi'nin şeyhülislamlığa, Köse Musa Paşa'nın da sadaret kaymakamlığına tayini III. Selim'in sonunu hazırlayan olayları başlattı. Nitekim 1806 sonbaharında Rusya savaş ilan edince III. Selim sınıra giden orduya sancak-ı şerifi âdet olduğu gibi Davutpaşa'da değil Topkapı'da teslim etmişti. Artık Nizam-ı Cedid elbisesi giyenin dinden çıkacağı propagandası açıkça yapılıyordu. 26 Mayıs 1807 günü Kabakçı Mustafa adlı asi lideri Büyükde-re'de adamlarını toplayarak Nizam-ı Ce-did'i kaldırmak üzere hareketi başlattı. Ataullah Efendi ve Köse Musa Paşa bir yandan padişaha olayları önemsiz göstermeye çalışıyor ve Şehzade Mustafa ile işbirliği halinde tertip alıyorlardı. Nizam-ı Cedid askerlerine kışlalarından çıkmamaları emrediliyor, asilere karşı harekâta hazırlanan topçulara da tehditle karışık kıpırdamamaları öğütleniyordu. Padişah her yanı saran bu ihanet içerisinde çaresiz kaldı. "Ben Tuna boylarından orduyu getirir bu isyanı bastırırım. Fakat o vakit Ruslar Çatalca

Levent Çiftliği'ndeki Nizam-ı Cedid Kışlası (1792).

Y. Akçura, Osmanlı Devletinin Dağılma Devri, Ankara, 1988

önlerine gelebilirler" dediği söylenir. Bu arada Musa Paşa el altından Kabakçı'ya bir liste göndererek yenilik taraftarı 11 değerli insanın idamım istedi. III. Selim acı içinde buna da razı oldu. Fakat asiler kana doymayacaklardı. Kimi tarihçiler bu esnada kararlı davranılsa ve Nizam-ı Cedid ile topçu ocakları birlikte harekete geçseler isyanın ezilebileceğini söylemişler, kimileri de henüz bunun için ortamın uygun olmadığını ifade etmişlerdir. Asiler tered-dütü görünce daha da rahat hareket ettiler; III. Selim'i ve daha birçok yenilik taraftarını katlettiler ve Nizam-ı Cedid de kaldırılmış oldu (bak. Kabakçı Mustafa Ayaklanması).

Bibi. E. Z. Karal, Selim IH'ün Hatt-ı Hümayunları/Nizam-t Cedit 1789-1807, Ankara, 1946; M. T. Gökbilgin, "Nizam-ı Cedit", lA, IX, 309-318; A. H. Ongunsu, "Tanzimat ve Amillerine Umumi Bir Bakış", Tanzimat I, İst., 1940, s. 1-12; E. Z. Karal, "Tanzimattan Evvel Garplılaşma Hareketleri (1718-1839)", ae, s. 13-30; N. Tacan, "Tanzimat ve Ordu", ae, s. 129-137; A. C. Eren, "Selim III", 1A, X, 441-457; S. Shaw, History ofthe Ottoman Empire and Modern Turkey, I, Cambridge, 1991.

M. TANJU AKAD