67 A. Angenendt,” Geschichte der Religiosität im Mittelalter”, 2000; R. Seeberg, Lehrbuch der Dogmengeschichte Bd.2. Die Dogmenbildung des Mittelalters, 1959.
68 Klaus, Martin GIRARDET, “Der Kaiser und sein Gott. Das Christentum im Den- ken und in der Religionspolitik Konstantins des Großen”. Millennium-Studi- en/Millennium Studies/Studien zu Kultur und Geschichte des ersten Jahrtau- sends n. Chr./Studies in the Culture and History of the First Millennium C.E. 27. Berlin/New York: De Gruyter, IX + 213 S., 29 Abb
71 “Puritanlar yeryüzüne inmiş bir melek olarak gördükleri şeytan da dahil olmak üzere, tanrının ve meleklerin bulunduğu görünmez bir dünyanın varlığına inanıyorlardı. Puritanlara göre bu görünmez dünya içinde bulundukları görünür dünye kadar gerçekti.
Büyücülük ve Malvarlığı Konularına Dair Pratik Tedbirler (1689) adlı kitabın yazarı Cotton Mather, Boston masonlarından olan John Goodwin'in dört çocuğunun sergilediği garip davranışları anlatmış ve bu davranışların nedenini ise Mary Glover adında bir İrlandalı çamaşırcı kadının onların üzerinde büyü yapmasına dayandırmıştır. Boston'un Kuzey kilisesinde papaz olan Mather, cadılığa katı bir şekilde inanıyor ve bastırdığı broşürler ile bu fikrin yayılmasını sağlıyordu.” http://tr.wikipedia.org/wiki/Salem_cad%C4%B1_mahkemeleri
Richard Weisman, “Witchcraft, Magic, and Religion in 17th Century Massachusetts”,University of Massachusetts Press: Amherst, 1984
72 John Putnam Demos, “Entertaining Satan: Witchcraft and Culture of Early New England”, Oxford, New York, 1982.
73 Elizabeth Reis, “Damned Woman: Sinners and Witches in Puritan New England”, Cornell University Press, Ithaca, NY, 1997.
74 Samuel Page Fowler, “Salem witchcraft: comprising More wonders of the invisible world, collected by Robert Calef; and Wonders of the invisible world, by Cotton Mather” http://name.umdl.umich.edu/ACM3730.0001.001
84 “Zuerst ein Feuer, Feuer der Liebe, Feuer von Gott entzündet, Feuer, das eine Offenba- rung des Geheimnisses des Fegefeuers ist und auch dessen eigentlicher Ort. Ich weiß nicht, wie ich es auslegen soll. Dieses Feuer scheint mir zugleich konkret, materiell und zur selben Zeit geistig, mystisch. Das Mysterium des Fegefeuers ist die Reinigung der Seelen in diesen Flammen, es ist die Wiedergutmachung, die sie Gott schulden für die Sünde und für das ganze Ge- folge der Sünden in ihnen, und für alle Folgen ihrer Sünde über sie hinaus im Bereich der Schöpfung. Es gibt jedoch keine Sünde mehr in den Seelen des Fegefeuers”
85 İnsanlar çevreden etkilendikleri anlayışlarına göre muamele eder ve ona göre inançlarını şekillendirir ve inanırlar. Bu yüzden sosyo-ekonomik çevreyi iyi analiz etmemiz gerekir.
86 Aslında para ödeyerek günahlarından kurtulmak İslam aleminde de sonraları yaygın şekilde uygulanan bir fenomen haline gelmiştir. Anadolu’da halen devam eden bu geleneğe göre birisinin ölümünden sonra yakınları onun namaz, oruç veya herhangi ibadet borcunun para karşılığında değerini belirler, bu parayı fakire veriyormuş gibi yaparak “vehebtü” ifadesini kullanır ve önceden antlaştığı karşı tarafa verir. Bu kişi “kabültü” diyerek parayı alır ve tekrar “vehebtü” diyerek sahibine geri verir. Bunum gerçekten de günahlara kefaret olabileceğini düşünerekten “hile-i şeriyye” ile dinin özünde olmayan bir şeyi muhtemelen başka dinlerden, Hıristiyanlıktan da etkilenerek sokulmuştur