İ Ç İ ndek I l e r cilt I ab müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı

4.14.2.Sosyal Diyalog

I. Öncelik tanımı

a) Mevcut durum

Türkiye, işyeri ölçeğinden ulusal düzeye, çeşitli sosyal diyalog müessese ve mekanizmalarına sahip bulunmaktadır.

İşyeri/işletme ölçeğindeki en önemli sosyal diyalog müessesesi/mekanizması, AB ülkelerinde olduğu gibi, toplu iş sözleşmeleridir. Ayrıca, işyeri sendika temsilciliği, izin, disiplin ve iş sağlığı-güvenliği kurulları gibi sosyal diyalog mekanizmaları/müesseseleri de mevcuttur. İşyeri/işletme ölçeğindeki sosyal diyalog müesseseleri/mekanizmaları orta ve büyük ölçekli işyerlerinde/işletmelerde genellikle mevcuttur. Küçük ve çok küçük ölçekteki işyerlerinde ise, bu tür mekanizma ve müesseselerin gelişmesi ve süreklilik kazanması mümkün olmamaktadır. Ulusal düzeydeki sosyal diyalog müesseseleri/mekanizmaları iki grupta toplanabilir:

a) Doğrudan endüstriyel ilişkiler alanında ya da sosyal politika alanında olan ve/veya bu alanlarda da görevleri bulunanlar: Örneğin, Çalışma Meclisi, Ekonomik ve Sosyal Konsey(EKOSOK), Türkiye-AB Karma İstişare Komitesi, Asgari Ücret Tespit Komisyonları, Yüksek Hakem Kurulu(YHK), İdari Para Cezalarının Kullanımı Kurulu, İl İstihdam Kurulları, İşgücü Piyasası Bilgi Danışma Kurulu, Özürlüler Yüksek Kurulu vb.

b) Endüstriyel ilişkiler alanında olmamakla birlikte sosyal tarafların da temsil edildiği diğer sosyal diyalog mekanizmaları: Sosyal Sigortalar Kurumu(SSK), Bağ-Kur gibi zorunlu sigorta kuruluşlarının katılımlı genel kurulları ve yönetim kurulları; Milli Prodüktivite Merkezi(MPM)'nin Genel Kurulu ve Yönetim Kurulu; İş-Kur Genel Kurulu ve Yönetim Kurulu; DPT Özel İhtisas Komisyonları; tüketicilerle ilgili çeşitli kurullar, reklam kurulu, özellikle yapısal uyum projeleri olmak üzere çeşitli projelerin yönetim ve danışma kurulları vb.

Bu müessese ve mekanizmaların bir kısmı aktif işleyişe sahiptir. Örneğin MPM, SSK, Bağ-Kur Yönetim ve Genel Kurulları, Asgari Ücret Tespit Komisyonları, YHK, Türkiye-AB Karma İstişare Komitesi, DPT Özel İhtisas Komisyonları vb. Bunların bir kısmı son yıllarda geliştirilerek yenilenmiştir.

Son 10-15 yılda Türkiye, sosyal diyalogun geliştirilmesine özel bir önem vermiştir. Bu dönemde oluşturulan yeni kurumlar ile yeniden yapılandırılan kurumlarda katılımlı sosyal diyalog ve yönetim mekanizmalarına özellikle yer verilmiştir. VIII.Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlık aşamasında sosyal diyalogun ve katılımlı mekanizmaların geliştirilmesine yönelik bir Özel İhtisas Alt-Komisyonu, işçi-işveren-hükümet temsilcileri ve akademisyenlerin katılımı ile oluşturulmuş ve çalışmıştır. Bu çerçevede VIII.Plan, öncelikle;

• 
  Sosyal diyalogla ilişkili mevzuatın 2001-2005 döneminde gözden geçirilip yenilenmesini,
  
• 
  Ekonomik ve Sosyal Konseyin kanunla düzenlenmesini öngörmektedir.
  

VIII.Planın endüstriyel ilişkilerle ilişkili çeşitli Komisyonlarında ihtiyaç duyulan yeni sosyal diyalog mekanizmaları ve katılımlı mekanizmalar da önerilmiş, karar altına alınmıştır. Bunlardan bazıları, örneğin İş Sağlığı-Güvenliği Kurulu Plana da yansımıştır.

b) AB Müktesebatı

İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir.

TAIEX tarafından verilen fakat sorumlu kuruluşlarca değerlendirilmeye alınmayan AB müktesebatı listesi;

• 
  70/532/EEC: Avrupa Topluluklarında Daimi İstihdam Komitesi kurulmasına ilişkin 14 Aralık 1970 tarihli Konsey Kararı
  
• 
  75/62/EEC: Avrupa Topluluklarında bir Daimi İstihdam Komitesi kuran 70/532/EEC sayılı Kararı değiştiren 20 Ocak 1975 tarihli Konsey Kararı
  
• 
  74/441/EEC: Deniz Balıkçılığının sosyal problemleri hakkında karma komite kurulmasına ilişkin 25 Temmuz 1974 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  87/446/EEC: Deniz Balıkçılığında Sosyal Problemlerle ilgili Müşterek Komite kurulmasına ilişkin 74/441/EEC sayılı Kararı değiştiren 31 Temmuz 1987 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  74/442/EEC: Tarım İşçilerinin Sosyal Problemleri ile ilgili Müşterek Komite kurulmasına ilişkin 25 Temmuz 74 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  83/54/EEC: Tarım işçilerinin sosyal problemleriyle ilgili karma komitenin kurulmasına dair 74/442/EEC sayılı Kararı değiştiren 24 Ocak 1983 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  87/445/EEC: Tarım İşçilerinin Sosyal Problemleri ile ilgili Müşterek Komite kurulmasına ilişkin 74/442/EEC sayılı Kararı değiştiren 31 Temmuz 1987 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  80/991/EEC: Nehir Yolculuğu Müşterek Komitesi kuran 9 Ekim 80 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  91/407/EEC: Demiryolları Karma Komitesi kuran 85/13/EEC sayılı Kararı değiştiren 12 Temmuz 1991 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  85/516/EEC: Karayolu Taşımacılığı Müşterek Komitesi kuran 18 Kasım 1985 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  87/447/EEC: Karayolu ulaştırması ile ilgili karma komite kurulmasına dair 85/516/EEC sayılı Kararı değiştiren 31 Temmuz 1987 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  87/467/EEC: Denizyolu Taşımacılığı Müşterek Komitesi kuran 31 Temmuz 1987 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  90/450/EEC: Telekomünikasyon Hizmetleri Müşterek Komitesi kuran 30 Temmuz 1990 tarihli Komisyon Kararı
  
• 
  94/595/EC: Posta hizmetleri karma komitesi kuran 27 Temmuz 1994 tarihli Komisyon Kararı
  

c) Sorumlu kuruluş

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, İlgili diğer kamu kurum ve kuruluşları (Örneğin; MPM, Devlet İstatistik Enstitüsü vb.)

d) Nihai hedef

AB sosyal diyalog müktesebatının üstlenilerek uygulanması

AB’ye tam üyelik durumunda söz konusu “Ortak Komite”lere ülkemizin ilgili kuruluşlarından tam katılım sağlanması.

	II. AB müktesebatı ile Türk mevzuatı karşılaştırması ve yapılması gereken değişiklik ve yeniliklerin uygulamaya geçirilmesi için alınması gereken önlemler
a) Türk mevzuatının mevcut durumu

• 
  Uluslararası Çalışma Normları Uygulamasının Geliştirilmesinde Üçlü Danışma Hakkında 144 sayılı ILO Sözleşmesi.
  
• 
  617 sayılı Türkiye İş Kurumunun Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
  
• 
  1475 sayılı İş Kanunu ve ilgili tüzükler
  
• 
  4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu
  
• 
  506 sayılı SSK Kanunu
  
• 
  1479 sayılı Bağ-Kur Teşkilat Kanunu
  
• 
  580 sayılı MPM Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun
  
• 
  2821 sayılı Sendikalar Kanunu
  
• 
  2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu
  
• 
  571 ve 572 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler
  
• 
  618 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Teşkilatının Kurulmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname
  
• 
  3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun
  
• 
  Kamu Kuruluşlarına İşçi Olarak İstihdam Edilecek Özürlüler Hakkında Sınav Yönetmeliği
  
• 
  1995/5 sayılı Başbakanlık Genelgesi
  

b) Türk mevzuatında yapılması gereken değişiklik ve yenilikler

AB sosyal diyalog müktesebatının tam karşılanması, örneğin sosyal diyalog mekanizma ve müesseselerine ilişkin Topluluk mevzuatının gerektirdiği işyeri işçi temsilciliği gibi müesseselerin ulusal mevzuata dahil edilmesi.

“Ekonomik ve Sosyal Konseyin Kuruluşu, Çalışma Esas ve Yöntemleri Hakkındaki Kanunun” çıkarılması.

Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği halinde, söz konusu AB Ortak Komitelerine ilgili kuruluşlardan atamaların yapılmasına imkan veren görevlendirmelerin ilgili kanunlarda yapılması.

c) Yeni mevzuatın yürürlüğe girmesine bağlı olarak alınması gereken tedbirler

Ekonomik ve Sosyal Konseyin Kuruluşu, Çalışma Esas ve Yöntemleri Hakkındaki Kanun Tasarısının yasalaşması ile ek eleman ve donanım ihtiyacı doğacaktır.

d) Gerekli kurumsal değişiklikler

• 
  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, sosyal tarafların da katılımıyla, işgücü piyasası verileri ve çalışma hayatına ilişkin istatistikleri değerlendirecek daimi bir Kurulun oluşturulması,
  
• 
  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde ilgili kuruluşlar ve sosyal tarafların katılımıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Meclisi oluşturulması gerekmektedir.
  

e) Yeni düzenlemelerin uygulanması için gereken ek personel ve eğitim ihtiyacı

EKOSOK Kanununun çıkması, öngörülen diğer kurumsal değişikliklerin gerçekleşmesi halinde 30'dan fazla ek elemana, bunların eğitim ve donanım açısından desteklenmesine ihtiyaç duyulacaktır.

f) Gerekli yatırımlar

Donanım ve eğitim yatırımları dışında ek yatırım ihtiyacı gözükmemektedir.

III. Takvim

Kısa vade

• 
  Ekonomik ve Sosyal Konseyin Kuruluşu, Çalışma Esas ve Yöntemleri Hakkındaki Kanun Tasarısının yasalaşması.
  
• 
  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşgücü Piyasası Bilgi Danışma Kurulunun oluşturulmasına ilişkin çalışmaların başlatılması.
  
• 
  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Meclisinin oluşturulmasına ilişkin yasal düzenleme çalışmalarının başlatılması.
  

Orta Vade

Diğer düzenleme ve kurumsallaşmaların gerçekleştirilmesi(AB Ortak Komitelerine ilişkin düzenlemelere tam üyelikle birlikte uyum sağlanacaktır).

IV. Finansman

Yatırımlar için yaklaşık 18 milyon Euro kaynak gerekecektir.