I. ÜNİTE: tarih biLİMİ konu: tarih biLİMİne giRİŞ

Not: Moğollara karşı mücadele eden ilk Türk Devleti’dir.

*Yassı Çimen Savaşı ile Anadolu Selçuklu Devletine yenildiler.

Not: Anadolu Selçuklu ile Moğollar arasında tampon görevi görürken; yıkılması ile Anadolu Moğol İstilasına açık hale gelmiştir.

Harzemşahlar
2. FATİMİLER ( 909 – 1171 )
* Tunus merkezli kurulan bu devlet, İhşitlerin yıkılması ile Mısır’a hâkim oldu.
* Soylarını Hz. Muhammed’in kızı ve Hz. Ali’nin eşi olan Hz. Fatma’ya dayandırdıkları için, FATİMİLER adıyla anılmışlardır.
* Şii mezhebini benimsemişlerdir. Şiiliği yaymak için Mısır’da “DAR’ÜL HİKME” adlı medreseyi açmışlardır.
* Abbasi halifesini tanımamışlar, kendi hükümdarlarını halife ilan etmişlerdir.
* Hasan Sabbah’ın kurduğu “BATİNİ” tarikatını desteklediler.
* 1171 yılında Selahattin Eyyubi tarafından yıkıldı.

3. EYYUBİLER ( 1174 – 1250 )


Eyyubiler
* Selahattin Eyyubi Fatimi Devletine son vermiştir.

* 1187 yılında Hittin Savaşı ile Haçlıları mağlup etmiş ve Kudüs’ü geri almıştır. Bunun üzerine III. Haçlı Seferi başlamıştır.

* Ordusunda Kıpçak bozkırlarından getirdiği Türk gençlerine de yer vermiştir. Bu ordu içerisinde görev yapan Aybey, 1250’de Mısır’da Eyyubi egemenliğine son vermiştir.

4. MEMLUKLER(1250 – 1517)
* Aybey tarafından 1250 yılında Eyyübileri yıkarak kuruldu.
* Sultanlar sülale yolu ile değil, seçimle başa gelirdi. Bütün komutanların yönetime gelme hakkı vardır. Bundan dolayı sık sık hükümdar değişikliği görüldü.
Yorum: Memluk Devletinin siyasi hayatı Osmanlılardan daha kısa sürmesine rağmen, tahta çıkan hükümdar sayısı Osmanlılardan fazla olmuştur.
* Türkçe resmi dildir. Türk kültürü Mısır’a hâkim oldu.
* Memluklu Devleti; Moğolları,

1. 
   Ayn-ı Calut Savaşı(1260)
   
2. 
   Elbistan Savaşı(1277)
   
3. 
   Humus Savaşı(1282)
   
4. 
   Merc-i Suffar Savaşı(1303)’nda yenerek,
   

Moğol istilasını durdurmuşlardır.

Not: Moğol istilasını durduran ilk Türk Devletidir.

* Osmanlı Devleti ile Fatih döneminden itibaren “Hicaz Su Yolları Sorunu” yüzünden arası açılmıştır.

* Memluklular Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Döneminde 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarını kaybetmişlerdir. Bu savaşlar sonrasında Memluklu Devleti yıkılmış, halifelik Osmanlıya geçmiştir.

Not: Memluklu Devletinde Türkçe bilmek ayrıcalıktı. Oğuz lehçesi ile yazılan eserler Kıpçak bozkırlarında, Suriye’de ve Mısır’da okunmuştur. Böylece Türk kültürünün devamlılığı sağlanmıştır.
Soru: Memluklar Devleti'nin siyasi varlığı Osmanlı Devleti'nden daha kısa sürdüğü halde, Memluklarda tahta geçen hükümdar sayısı Osmanlılardan daha çoktur.
Memluklarda hükümdar değişikliklerinin Osmanlılardan daha fazla olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Toplumun çeşitli etnik gruplardan oluşması

B) Her emirin sultan olma hakkına sahip olması

C) Türkçe bilenlerin imtiyazlı olması

D) Osmanlı Devleti'nden önce kurulması

E) Hükümdarlığın, halifenin onayına bağlı olması

( 1991 – ÖSS )

5. MOĞOL İMPARATORLUĞU(1196 – 1227)
* Karakurum merkez olmak üzere, CENGİZ unvanını alan Temuçin tarafından kurulmuştur.
* Baskı ve şiddete dayanarak yayılmacı bir politika izlemiştir.
* Moğolların batıya yönelmesi ile önlerinden kaçan Türkler Anadolu’ya girmişlerdir. Bu durum Anadolu’nun Türk yurdu olmasında etkili olmuştur.
* Cengiz Han’ın ölümü ile devlet olmak dörde ayrıldı:

1. 
   Kubilay Hanlığı: Pekin merkez olmak üzere Çin’de kuruldu.
   

2. 
   Çağatay Hanlığı: Türkistan’da kuruldu.
   

3. 
   İlhanlılar: Tebriz merkez olmak üzere İran’da kuruldu. 1243 Kösedağ Savaşı’nı kazanarak Anadolu’ya egemen oldular ve 1258 yılında Abbasi Devleti’ni yıktılar.
   

4. 
   Altın Orda Devleti : Karadeniz’in kuzeyinde kuruldu. Timur’un saldırıları ile beş küçük hanlığa bölündü;
   

• 
  Ejder(Astırhan) Hanlığı
  
• 
  Kazan Hanlığı
  
• 
  Sibirya Hanlığı
  
• 
  Nogay Hanlığı
  
• 
  Kırım Hanlığı
  

Altın Orda Devletinin yıkılması ile kurulan hanlıklar

Yorum: Moğolların tarihteki olumsuz yönleri; Moğol İstilası Türk-İslam dünyasında büyük olumsuzluk yaratmıştır. Kösedağ Savaşı ile Anadolu’da siyasi birliği bozmuşlardır. Bağdat gibi ilim ve kültür merkezlerini yakmışlardır.

Yorum: Moğolların tarihteki olumlu yönleri; Anadolu’nun Türkleşmesi hızlanmış, Bâtıniliği çökertmişler, töreyi yazılı hale getirmişler ( Cengiz Yasaları ) ve Uygurların etkisi ile Türkleşmişlerdir.

6. TİMUR İMPARATORLUĞU (1369 – 1507)

* Çağatay Hanlığına son vererek Semerkant’ta kurulmuşlardır.
* Altın Orda Devletini yıkması Çarlık Rusya’sının güçlenmesine neden oldu.
* 1402 Ankara Savaşı ile Osmanlıları yenilgiye uğratması Bizans’ın ömrünün uzamasına neden oldu.
* Çin Seferine çıktı ve öldü.
Not: Timur Devletinde bilim dili olarak Arapça kullanılmasına rağmen Çağatay Türkçesi bu dönemde büyük bir gelişme göstermiştir. Ali Şir Nevai’nin bu dönemde yazdığı “ MUHAKEMET’ÜL LÜGATEYN ” adlı eserinde Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu savunur.
Not: Timur’un Türk Dünyasına verdiği iki zarar?
a) Altın Orda Devletini yıkması ve Rusların tarih sahnesine güçlü bir biçimde çıkması
b) Ankara Savaşında Osmanlıların Fetret Devrine girmesi
7. KARAKOYUNLULAR (1365 – 1469)
* Doğu Anadolu’da kuruldu.
* Bayram Hoca tarafından önce Erciş, sonra Tebriz merkez olarak kuruldu.
* Azerbaycan’ın Türkleşmesinde etkili oldular.
* Akkoyunlular tarafından yıkıldılar.
8. AKKOYUNLULAR (1378 – 1502)
* Diyarbakır merkez olmak üzere Kara Yülük Osman Bey tarafından kuruldu.
* En güçlü dönemlerini Uzun Hasan zamanında yaşadılar. 1473 yılında Osmanlı Devleti ile yaptıkları “OTLUKBELİ SAVAŞI’nı” kaybedince çöküş başladı.
Not: Akkoyunlular ilk kez Dede Korkut Hikâyelerini yazılı hale getirmişler ve ilk kez Kuran-ı Kerim’i Türkçeye çevirmişlerdir.
Soru: Akkoyunlu Devleti’yle ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi doğrudur?
A) Trabzon Rum İmparatorluğu’na son vermiştir.

B) Timur Devleti’ne karşı Osmanlı Devleti’ni desteklemiştir.

C) Timur Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır.

D) XV. yüzyılda kurulmuş olan Türkmen devletidir.

E) Osmanlı Devleti’ndeki Celâli Ayaklanmalarını desteklemiştir.

( 15.06. 2013 – LYS )

9. SAFEVİLER (1502 – 1736)
* İran’da kurulmuş Şii Türk Devletidir.
* Kurucusu Şah İsmail’dir. Osmanlı ile mücadele etmişlerdir.
* Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’in 1514 Çaldıran Savaşı’nda yenilgiye uğradılar.

10. 
    BABÜR İMPARATORLUĞU(1526 – 1858)
    

Babür Devleti
* Timur’un soyundan gelen Babür Şah tarafından Hindistan’da “AGRA” merkez olmak üzere kurulmuştur.
* Hindistan’da İslamiyet’in yerleşmesini sağladı.
* 1858 yılında İngiliz sömürgesi oldu.
* Günümüze “TAC MAHAL” adlı anıt mezar ve Babür Şah’ın yazdığı “BABÜRNAME” adlı eser ulaşmıştır.

Not: Tac Mahal; Şah Cihan tarafından eşi Mümtaz Mahal’in ölümü üzerine onun adına yaptırılmış olup, yapımında Osmanlı mimarlarından Mehmet İsa’da çalışmıştır.

Not: Türk Devletleri isimlerini;

a) Kuruldukları bölgelerden ( Gazneliler )
b) Kuruculardan ( Osmanlı – Selçuklu )
c) Devleti kuran etnik unsurlardan ( Avarlar )
d) Kuruldukları bölgelerdeki ırmaklardan ( İtil – Tuna ) almışlardır.
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TESTİ
1. Büyük Selçuklu Sultanları'nın altın para bastırmış olmaları;

I. devletin ekonomik yönden güçlü hale geldiği,

II. yapılan savaşlarda başarılı olunduğu,

III. tarıma gereken önemin verilmediği

durumlarından hangilerini doğrudan kanıtlar niteliktedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

2. Mısır'da yaklaşık üç yüz sene hüküm süren Memluk Devleti tahtına 53 hükümdar geçerken, altı yüz sene yaşamış Osmanlı Devleti tahtına 36 padişah geçmiştir.
Bu farklılığın ortaya çıkmasında, Memluk Devleti'nin aşağıdaki özelliklerinden hangisi etkili olmuştur?
A) Ülkede birçok ulusun bir arada yaşaması

B) Sınırlarının Osmanlı Devleti kadar genişlememesi

C) Abbasi halifesinin siyasi işlere karışmasının engellenmesi

D) Mısır ve çevresinin korunmasında Osmanlı Devleti ile mücadele edilmesi

E) Her komutanın Memluk tahtına geçme hakkının

olması

3. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar yapmıştır.
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir?
A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması

B) Anadolu Selçukluları'nın kendine ait para bastırması

C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları

D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması

E) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması


4. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil Arapça, yazışma dili Farsça idi.
Aşağıdakilerden hangisi Gaznelilerdeki bu durumun bir sonucudur?
A) Fetihlerin durması

B) Türk kültürünün yayılması

C) Moğol istilasının başlaması

D) Türk dilindeki gelişmelerin yavaşlaması

E) Türklerin İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenmesi

5. Gazne Devleti, Türkler tarafından kurulmasına rağmen ülke içinde farklı etnik unsurlar bir arada bulunmuştur. Gazneli yöneticiler bu unsurlar arasında toplumsal bütünlüğü sağlayamamıştır.

Bu durumun sonucunun aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir?
A) Merkezi yönetimin güçlü hale gelmesi

B) Diğer Türk-İslam devletleriyle savaşlar yapılması

C) Devletin kısa sürede yıkılması

D) Türk kültürünün korunamaması

E) Ortak bir kültür ortaya çıkması

6. Karahanlılar'da eğitim hizmetlerinin büyük kısmı vakıf gelirleri ile yürütülmüş, ilk kez yapılan bir uygulamayla öğrenciler medreselerde burslu olarak okutulmuştur. Ayrıca hükümdarlar, dönemin üniversitesi sayılabilecek medreselerin yönetimlerine müdahale etmemiştir.

Karahanlılar’daki eğitim anlayışı ile ilgili olarak

aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Eğitim harcamaları devlet hazinesine yük olmadan karşılanmıştır.

B) Medreselerde özerk bir yönetim anlayışı vardır.

C) Öğrencilere eğitimleri için maddi destek verilmiştir.

D) Medreselerde yalnızca dini ilimler okutulmuştur.

E) Yöneticilerin medreselere karışması engellenmiştir.

7. İlk Türk-İslam devletlerindeki mahkemelerde kadıların verdikleri karara itirazı olanların davaları üst mahkemede görüşülmüştür. Ayrıca yöneticilerin kadılara baskı yapmaları engellenmiştir.
Bu bilgiye bakarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Adil kararlar alınmasına önem verilmiştir.

B) Üst mahkeme kurularak haksızlıklar giderilmeye

çalışılmıştır.

C) Yargının bağımsız olması hedeflenmiştir.

D) Kadıların seçimi ve ataması halkın görüşlerine görev yapılmıştır.

E) Halka haklarını arama yolu açık tutulmuştur.

8. Türkler, İslamiyet'i kabul etmelerinin ardından mezarlarını Orta Asya'daki Türkmen çadırlarına benzer biçimde kubbeli olarak yapmışlardır. Kümbet denilen bu mezar tipinden birçok örneğe Türklerin yaşadığı bölgelerde rastlanmaktadır.

Bu bilgiye göre Türkler için,

I. Türkmen çadırına benzer mezarlar yapmışlardır.

II. Dini inançlarına ters düşen yapılar inşa etmişlerdir.

III. İslamiyet öncesi yaşam tarzının izleri mimaride

görülmektedir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

9. Türkler; Ön Asya'ya geldiklerinde karşılaştıkları Müslümanların tevhit inancının, cihad anlayışının, toplumsal değer yargılarının, Orta Asya Türklerinin inanç yapısı ve kültürel değerleriyle uyuşması ve Abbasi Devletinin hoşgörülü tutumu üzerine İslam dinini kabul etmişlerdir.
Bu bilgilerden hareketle, aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslam'a girişini kolaylaştıran etkenler arasında gösterilemez?
A) Göktürk inancının İslamiyet'e benzemesi

B) Türk geleneklerinin İslam'a uygun olması

C) Türklerin Müslümanlar gibi fetih anlayışına sahip olması

D) Müslümanların hoşgörülü yaklaşması

E) Emeviler'in Mevali politikasını uygulaması

10. Türklerin Müslüman olmalarında Gök-Tanrı dini ile İslamiyet arasındaki dini, askeri ve sosyal benzerlikler etkili olmuştur.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türklerin İslamiyet'e girişini kolaylaştıran nedenlerden değildir?
A) Kurban kesme adetlerinin olması

B) Cihad anlayışı ile cihan hâkimiyeti düşüncesinin benzeşmesi

C) Tek tanrı inancının olması

D) Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi

E) Türklerde ailenin kutsal sayılması


11. Mısır'da kurulan Tolunoğulları Müslümanlar ile gayrimüslimlere eşit davranmış ve aralarında fark gözetmeksizin her iki halka da eşit hizmet vermiştir.
Bu durum,
I. Müslüman olmayanlara ayrıcalık tanınması,

II. halk arasında birliğin sağlanması,

III. ülke sınırlarının hızla genişlemesi
gelişmelerinden hangilerine zemin hazırlamıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

12. Büyük Selçuklu Devleti;

– Kısa sürede Anadolu'ya hâkim olmuş

– Birçok şehirde medreseler açmış

– Bizans ve Haçlı kuvvetleriyle mücadele etmiş

– Müslüman dünyasının koruyuculuğunu üslenmiştir.
Bu bilgilere göre, Selçuklularla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi söylenemez?
A) Eğitim faaliyetlerine önem verdiği

B) İlk Müslüman Türk devleti olduğu

C) Askeri güçlerinin kuvveti olduğu

D) Müslümanları Hıristiyanlara karşı koruduğu

E) Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulunduğu

13. İlk Türk-İslam devletlerinin siyasi yapılarına bakıldığında merkeziyetçilikten uzak federatif bir yapı görülmektedir.
Buna kanıt olarak,
I. devlet otoritesinin giderek zayıflaması

II. komutanlara kendi beyliklerini kurmaları için izin verilmesi,

III. Halife adına hutbe okutulması
durumlarından hangileri gösterilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III
14. İslamiyet’i kabul ettikten sonra Türk halkının yaşam tarzına müdahale edilmemiştir. İslam Dini'ne ters düşmeyecek bütün geleneklerin yaşatılmasına özen gösterilmiştir.
Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangilerine ulaşılamaz?
A) Türkler ulusal benliklerini korumuştur.

B) Müslüman olan devletlere karşı hoşgörülü bir siyaset uygulanmıştır.

C) Türkler eski gelenekleriyle yeni dinlerini bütünleştirmiştir.

D) İslam’a aykırı gelenekleri sürdürenler cezalandırılmıştır.

E) Eski gelenek ve adetler yeni dinle birlikte yaşatılmaya devam edilmiştir.

15. Büyük Selçuklu Devleti'nin zayıfladığı dönemlerde bağlı beylik ve devletler Selçuklu Devleti'nin otoritesine karşı çıkan uygulamalar yapmıştır.
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir?
A) Suriye Selçukluları'nın Haçlılarla savaşması

B) Anadolu'da Alparslan'ın emriyle ilk beyliklerin kurulması

C) Danişmentlilerin Bizans'a karşı başarı kazanmaları

D) Karahanlılar ve Gazneliler'in Selçuklu hâkimiyeti altına alınması

E) Anadolu Selçuklu Sultanlarının kendi adlarına hutbe okutması

16. Büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir bölgede kurulan Karahanlılar resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır. Çeşitli etnik gruplardan oluşan Gazneliler de ise saray ve orduda Türkçe konuşulurken resmi dil Arapça, yazışma dili Farsça idi.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Karahanlıların resmi dili Türkçe’dir.

B) Gazneli Devleti çok ulusludur.

C) Gazneli Devletinde sarayda Türkçe konuşulur.

D) Gaznelilerde yazışma dili Farsçadır.

E) Karahanlılar çok uluslu bir bölgede kurulmuştur.

VI. ÜNİTE: TÜRKİYE TARİHİ
1. KONU: MALAZGİRT SAVAŞINDAN SONRA ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK DEVLET VE BEYLİKLERİ


İlk Beylikler
Soru: XIII yüzyıl sonlarına doğru Anadolu'da Moğol baskısının zayıflaması üzerine, sınırlara yerleştirilmiş Türkmen beyleri ve halk üzerindeki Selçuklu otoritesi de zayıflamıştır.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisine hız kazandırmıştır?
A) Anadolu'da ticaretin gelişmesine

B) Bizans'ta entrikaların başlamasına

C) Anadolu'da nüfusun artmasına

D) Anadolu'daki karışıklıkların ortadan kalkmasına

E) Beyliklerin ortaya çıkmasına

( 1992 – ÖSS )

1. 
   Danişmentliler
   

* Danişmentliler 1080 yılında …………………...………….. merkez olmak üzere kuruldu.

* Kurucusu Melikşah'ın komutanlarından Danişmentoğlu ……………………….….. ……..…………………….....'dir.

Not: Anadolu’da kurulan ilk Türk Beylikleri arasında en güçlü olanıdır. Kendi adına para bastıran ilk hükümdar Danişment Ahmet Gazi’dir.

* Bizanslılara ve Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.

* Danişmentlilerin varlığına 1178 tarihinde Anadolu Selçuklu hükümdarı II. Kılıç Arslan son vermiştir.

Not: Danişmentlilerden Kayseri Ulu Cami ve Danişmentname kalmıştır. Ayrıca Yağıbasan Medresesi dönemin en önemli eğitim kurumlarındandır.
Soru: Malazgirt Savaşı’ndan sonra merkezi Sivas olmak üzere Orta Anadolu’da kurulan ve dönemin önemli eğitim kurumlarından biri olan Niksar’daki Yağıbasan Medresesini kuran beylik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Danişmentliler B) Saltuklular C) Mengücekliler D) Artuklular E) Hamitoğulları

( 17.06.2012 – LYS )

2. 
   Saltuklular
   

*  Saltuklular, 1072'de ……………………….…….. merkez olmak üzere kurulmuştur.

* Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından ……..…………. …………………………………………………....…….. 'tur.
* Haçlılar ve Gürcülerle mücadele etmişlerdir.
* Saltukluların varlığına 1202'de Anadolu Selçuklu hükümdarı Rükneddin Süleyman Şah son vermiştir.

Önemi: Anadolu’da kurulan ilk Türk Beyliğidir.

Not: Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Üç Kümbetler, Mama Hatun Türbesi günümüze gelen önemli eserlerdir.

3. 
   Mengücekliler
   

*  Mengücekliler, 1080 tarihinde …………………………. merkez olmak üzere kurulmuştur.

* Kurucusu Alp Arslan'ın komutanlarından ………………………………….………………….. Gazi'dir.
* Gürcülere ve Rumlara karşı mücadele etmişlerdir.
* Mengüceklerin varlığına 1228 tarihinde Anadolu Selçuklu Hükümdarı Alaaddin Keykubat son vermiştir.

Not: Muvaffakuddin Abdüllatif; tıp, fizik ve felsefe alanlarında eserler vermiştir.

Not: Ulu Cami önemli eserdir.

4. 
   Artuklular
   

*  Artuklular, 1102'de …………………., ……………….…. ve ………………………………...… civarında kurulmuştur.

* Bu beyliğin …………………...…………….. kolu 1102'de Diyarbakır'da kurulmuştur ve 1231'de Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.
* Diğer kolu olan ……………………….…….. kolu 1112'de Harput'ta kurulmuştur ve 1234'te Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkılmıştır.
* Diğer bir kolu olan ……………………………… kolu ise, 1108'de Mardin'de kurulmuştur ve 1409'da Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır.

Not: Haberleşme, denge kurma ve ayarlama ilmi sibernetiğin kurucusu El-Cezeri bu beyliktedir. Su saatleri, kendiliğinden kesilip akan fıskiye, müzik aletleri, tulumbalar ve şifreli kilitler yapmıştır.

Not: Malabadi Köprüsü, Hatuniye, Semanin, Şehidiye ve Hüsamiye medreseleri bu döneme ait eserlerdir.

5. 
   Çaka Beyliği
   

* Çaka Bey Devleti 1081 tarihinde ………...…………….'de kurulmuştur.

* Kurucusu ………………………………………… Bey'dir.
Uyarı: İlk denizci Türk devletidir. Çaka Bey ilk Türk denizcisidir.
* Beyliğin kurucusu Çaka Bey, İstanbul'u kuşatmak isteyince, Bizans'ın kışkırtmaları sonucu I. Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür.

Soru: Anadolu Türk Beyliklerinin genel özelliklerini yazınız?

1. 
   Malazgirt Savaşından sonra kuruldular.
   

2. 
   Çoğu Anadolu Selçuklu hâkimiyetine girdi.
   

3. 
   Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptılar.
   

4. 
   Anadolu’da kültür ve sanat eseri bıraktılar.
   

5. 
   Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağladılar.
   

2. KONU: TÜRKİYE ( ANADOLU ) SELÇUKLU DEVLETİ


Anadolu Selçuklu Devleti

* Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah tarafından Anadolu hükümdarlığına tayin edilen Kutalmış oğlu ………………..………………..……… Şah tarafından 1077 tarihinde kuruldu.

* Büyük Selçuklulara bağlı olan bu devletin başkenti …………………………………………………..………. idi.
* 1077 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurdu.
* İlk önce Konya, Afyon, Kütahya'yı alarak İznik'e kadar ilerledi.

Uyarı: Tarihte ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler tarafından kontrol altına alındı. Boğaz'dan geçen gemilerden gümrük alınmıştır.

* 1086 yılında yapılan Habur Savaşı'nda Suriye Selçuklu hükümdarı Tutuş’a yenildi ve öldü.

 

* Melikşah'ın ölümü üzerine tahta geçen Berkyaruk, Süleyman Şah'ın oğlu I. Kılıç Arslan'ı 1092'de Anadolu hükümdarlığına tayin etti.

* 1096 yılında başlayan I. ………………… Seferi'nde, İznik ve Batı Anadolu Bizanslılara verildi.

Uyarı: Bu durum Bizans'ın işine gelmiş, Türklere karşı savunmayı bırakıp taarruza geçmiştir.

* I. Kılıç Arslan, 1107 tarihinde Büyük Selçuklularla yaptığı savaşta Habur Irmağı'nda boğularak öldü.

Uyarı: İznik 'in kaybedilmesi üzerine devletin merkezi Konya'ya taşınmıştır. Bu durum Türklerin Batı'ya ilerleyişini bir süre engellemiştir.

* I. Mesut 1116 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti'nin başına geçti.

* Bir süre Danişmentlilere bağlı olarak hareket etmek zorunda kaldı.
* 1147 tarihinde II. Haçlı Seferi başladı. Haçlılar bozguna uğratıldı.
* Sultan I. Mesut 1155 tarihinde vefat etti.

 Uyarı: Anadolu’daki ilk bayındırlık ve kurumlaşma hareketleri bu dönemde başlamıştır.

* I. Mesut'un 1155 tarihinde ölümü üzerine oğlu II. Kılıç Arslan başa geçti.
* 1176 tarihinde …………………………..……. Savaşında Bizanslılar bozguna uğratıldı.

Uyarı: Bir daha Anadolu için "Türklerin işgali altındaki ülke" deyimi kullanılmadı. Türklerin Anadolu'ya yerleşmesi kesinleşti.

* 1178 tarihinde Danişmentliler Beyliği'ne son verildi.

* II. Kılıç Arslan, 1192 yılında öldü. Selçuklu tahtına Gıyaseddin Keyhüsrev geçti.
* Rükneddin Süleyman, 1192 tarihinde tahta geçen Gıyaseddin Keyhüsrev'i tanımayarak, 1196 tarihinde başa geçti.
* Bizans'ı vergiye bağladı, Çukurova Ermenilerini Torosların güneyine çekilmeye zorladı.
* Saltuklu Beyliği'ne son verdi. Süleyman Şah, 1204 tarihinde öldü.

 Uyarı: Bu tarihten itibaren Anadolu Selçukluları Gürcülerle komşu oldu.

* Süleyman Şah'ın 1204 yılında ölümü üzerine tahta Gıyaseddin Keyhüsrev yeniden geçti.
* Karadeniz seferi sonunda …………………..………. Rum Devleti'ni yendi.
* Akdeniz seferi sonunda …………………………………'yı aldı.

 Uyarı: Anadolu Selçukluları ilk kez Akdeniz'e indi. Antalya ithalat ve ihracat yapılan yer haline geldi. Ticareti geliştirmek amacıyla Venedik'le ilk defa ticaret anlaşması yaptı.

* Gıyaseddin Keyhüsrev 1211 tarihinde öldü.
* I. İzzeddin Keykavus, Trabzon Rum İmparatorluğu'nu yenerek ………………………………………..…..'u fethetti.


Uyarı: Böylece Anadolu Selçukluları ilk defa Karadeniz'e ulaştı.

* Kıbrıs Krallığı ve Venedik Cumhuriyeti ile ticaret antlaşmaları imzaladı.

* İzzettin Keykavus'un 1220 yılında ölümü üzerine Alaaddin Keykubat tahta geçti.

* Kırım'a bir donanma göndererek Kırım'ın ………………………………...………… Limanı'nı fethetti.

Soru: "Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükselme Dönemi'nde Anadolu'daki zanaatkarlar "lonca" denilen zanaat gruplarına ayrılarak yöneticilerini kendileri seçmişlerdir."
Bu durum, aşağıdakilerden hangisini gösteren bir kanıt olabilir?
A) Loncaların ticari alanda basarılı olduklarını

B) Devletin zanaatkarları desteklediğini

C) Halkın çoğunluğunun zanaatkar olduğunu

D) Zanaatkarlar arasında dayanışma olduğunu

E) El sanatlarının Anadolu'da başlıca gelir kaynağı olduğunu

( 1985 - ÖSS )

 Uyarı: Anadolu Selçuklu Devleti böylece ilk deniz aşırı sefer yapmış oldu. Karadeniz ticareti tam güvenliğe kavuştu.

* 1228'de Mengücek Beyliğine son verdi.

* 1230 tarihinde Yassı Çimen Savaşı'nda ……………………………………………………..… yendi.

Uyarı: Bu savaşın tek olumsuz yönü Anadolu'yu Moğol istilasına açık hale getirmesidir. Bunun nedeni Harezmşahların Anadolu Selçukluları ile Moğollar arasında tampon bölge olmasıdır. Bu tampon bölge ortadan kalkınca Anadolu Moğollarla komşu oldu.

Soru: Anadolu Selçuklu Devleti döneminde İtalyan, Fransız, İranlı, Suriyeli ve Yahudilerden bazı gruplar Antalya, Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlere, bazı Türkler ise Kıbrıs, Suriye ve Kırım’a yerleşmişlerdi.