Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 4
Yosh Muhammad ilk davrda ilmni Ahmad ibn Muhammad Ar-Rozkonitdan oldi. So‘ng
Jurjonga safar qilib Abu Nasr al-Ismoliyda tahsil oldi.
Tusga qaytib kelib uch yil yashagach, Saljuqiylar poytaxti, Bag‘doddan keyingi ilm shahri
Nisoburga keldi va unda «qaramayn imomi» nomi ila mashhur Abdumalik ibn Abu
Muhammad al-Juvayniyga shogird tushdi. Imom Juvayniy vafotidan keyin imom
G‘azzoliy 484 yilda 28 yoshlarida Askarga vazir Nizomulmulkni qasd qilib yo‘lga tushdi.
Va u yerda Nizomiyya madrasasiga bosh bo‘ldi. Bu ulamolar intiladigan eng oliy daraja
edi. Odamlar bundan hayratga tushishdi va uni sevib qolishdi. Fazl martabasi ulug‘
bo‘lib, nomi har tarafga ketdi. Shuhrati avjiga chiqib ulamo, fuzalo va umaro unga
bo‘ysundi. Zamondoshi Abdulg‘ofir al-Forsiyning aytishicha, uning Bag‘dodda martaba va
darajasi o‘sib, hatto akobir, umaro va dorulxilofa hashamatidan o‘tib ketdi. Islom
olamidagi ustida bosh- qa ilm markazi bo‘lmagan ilm markazida rayosat unga nasib
qildi.
Safar va sayohatlari
Ilm tarqatib, kitoblar tasnif etib to‘rt yil o‘tdi. So‘ng dunyodan zuhd qilib saodat va
iymonga, nafs mujohadasi va riyozatiga sayohatni boshladi.
U kishi ma’mur qalb va sodiq niyat bilan ilm va amaldan iborat ikki qanot ila sayrga
chiqdi. Makkaga yo‘l olayot- gandek bo‘lib, lekin aslida Shom safarini dilga tugib
Bag‘dodni tark etdi. Shomga kelib Ummaviy jome’ining minorasida eshigini qulflab ikki
yil e’tikof o‘tirdi. So‘ng Baytul-Maqdisga ko‘chib, sahroga kirgancha eshiklarini qulflab
o‘n yillar chamasi qolib ketdi. Bu davr ichida «Ihyou ulumid-din» nomli qimmatli ushbu
kitobni ta’lif etdi. Bundan keyin Hijoz yerlari sog‘inchi uni o‘ziga tortdi. Mana shu
muddatda Misr sari yo‘l olib, Iskandariyada picha yashadi. So‘ng 499 yilda Xurosonga
qaytib Nisoburdagi Nizomiyya madrasasiga 500 yili Faxrul-malik o‘ldirulguncha
boshchilik qildi. Bu fojea ortidan u darsxonlikni tashladi.