İk-dr-2002-0002 İnsani kalkinma poliTİkalari ve tüRKİye üzerine bir deneme hazirlayan: Mİne yilmazer danişman: prof. Dr. HaliL ÇİVİ aydin 2002

2.8. Endeks Göstergelerinin Korelasyonu

YYE, 1985-1999 döneminde Türkiye’de ve 1999 yılı itibariyle seçilmiş 32 ülke için aynı yöntem kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplama yönteminde UNDP’nin ölçümleri örnek alınmıştır. YYE’nin tutarlılığını saptamak amacıyla, HDI ve endeksin ölçümünde kullanılan göstergeler arasındaki korelasyon dereceleri bulunmaya çalışılmıştır.

2.8.1. Türkiye İçin Endeks Göstergelerinin Korelasyonu

Bu çalışmada, 1985-1999 yılları itibariyle HDI ile YYE adı altında yeni bir endeks hesaplaması gerçekleştirilmiştir. Bu hesaplamalar, söz konusu dönemde Türkiye’nin kalkınma sürecini önemli ölçüde yansıtabilmektedir. 1985-1999 dönemine ilişkin HDI hesaplanırken, UNDP’nin göstergeleri ve hesaplama yöntemi kullanılmıştır. YYE ise ekonomik, sosyal ve politik alanı yansıtan 16 adet gösterge ile hesaplanmıştır. Buna karşılık, 13 adet ekonomik ve sosyal göstergenin kullanıldığı yeni bir Ekonomik-Sosyal Endeks ölçümü yapılmıştır. Bu bölümde, söz konusu üç endeks ve endekslerin ölçümünde kullanılan değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla korelasyon testi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir.

2.8.1.1. İnsani Kalkınma Endeksi ve Yaşamın Yetkinliği Endeksi Arasındaki Bağlantı

HDI’nin ölçümünde yaşam beklentisi, eğitim ve gelir endeksleri kullanılmıştır. Türkiye’de 1985-1999 yılları itibariyle gerçekleştirilen HDInin hesaplama yönetiminin doğruluğu korelasyon testi ile saptanmaya çalışılmıştır. Çizelge 73’de HDI ile bu endeksin ölçümünde kullanılan değişkenler ile ilgili korelasyon testinin sonuçları verilmiştir.

Çizelge 73. Türkiye İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Bileşenlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	İnsani Kalkınma Endeksi (Pearson Korelasyonu)	İnsani Kalkınma Endeksi (Spearman Sıralaması)
İnsani Kalkınma Endeksi	1.000	1.000
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.990**	0.995**
Eğitim Düzeyi (Yetişkin Okuryazarlığı ve Okullaşma Oranı)	0.988**	0.982**
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.975**	0.950**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Korelasyon testi Pearson Korelasyonu ve Spearman Sıralamasına göre iki ayrı yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çizelge 73’de her ikisinin sonuçları yer almaktadır. Yapılan testin sonucunda, HDI ve bu endeksin hesaplanmasında kullanılan değişkenlerin tamamı arasında pozitif bir korelasyondan ve güçlü bir ilişkinin varlığından söz etmek mümkündür. Bulunan korelasyon katsayılarının tamamı 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Pearson Korelasyonuna göre, HDI ile doğumda yaşam beklentisi arasında 0.99, yetişkin okuryazarlığı ve okullaşma oranı arasında 0.98 ve kişi başına düşen reel GSYİH arasında 0.97 oranında korelasyon mevcuttur. Diğer taraftan, Spearman sıralamasına göre, endeks bileşenlerinin korelasyon katsayıları aynı yöndedir ve istatistiksel açıdan anlamlıdır. Elde edilen sonuçlara göre, HDI ile doğumda yaşam beklentisi arasındaki korelasyon 0.99, yetişkin okuryazarlığı ve okullaşma oranı arasındaki korelasyon 0.98 ve kişi başına düşen reel GSYİH arasındaki korelasyon 0.95’dir (Çizelge 73).

Çizelge 74. Türkiye İçin Yaşamın Yetkinliği Endeksi, İnsani Kalkınma Endeksi ve Kişi Başına Gelir Düzeyi Değerlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Yaşamın Yetkinliği Endeksi (Pearson Korelasyonu)	Yaşamın Yetkinliği Endeksi (Spearman Sıralaması)
Yaşamın Yetkinliği Endeksi	1.000	1.000
İnsani Kalkınma Endeksi	0.982**	0.982**
Kişi Başına Gelir Düzeyi	0.948**	0.946**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 74’de YYE ile HDI ve kişi başına gelir düzeyi arasındaki bağlantı gösterilmiştir. Bulunan korelasyon katsayılarının tamamı 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Pearson Korelasyonuna göre, YYE ile HDI arasında 0.98, YYE ile kişi başına gelir düzeyi arasında 0.95 oranında korelasyon mevcuttur. Spearman sıralamasına göre YYE ile HDI arasındaki korelasyon 0.98, YYE ile kişi başına gelir düzeyi arasındaki korelasyon 0.94’dür. Sonuç olarak, gelir düzeyi yükseldikçe YYE’nin buna paralel olarak arttığı söylenebilir.

Bu analizin temelini oluşturan YYE, Ekonomik, Sosyal ve Politik Endekslerin aritmetik ortalamasından oluşan bileşik bir endekstir. Bu endeksin hesaplanmasının nedeni, ülkelerin kalkınma düzeylerinin saptanmasında farklı göstergeleri de göz önüne alarak yeni bir ölçüm gerçekleştirmektir. YYE’nin genel performansının değerlendirilmesi ve uluslararası düzeyde kabul gören UNDP’nin HDI ile karşılaştırılması için bir korelasyon testi gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 75. Türkiye İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Yaşamın Yetkinliği Endeksi Bileşenlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	İnsani Kalkınma Endeksi (Pearson Korelasyonu)	İnsani Kalkınma Endeksi (Spearman Sıralaması)
İnsani Kalkınma Endeksi	1.000	1.000
Yaşamın Yetkinliği Endeksi	0.982**	0.982**
Ekonomik Endeks	0.956**	0.932**
Sosyal Endeks	0.965**	0.950**
Politik Endeks	0.844**	0.896**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 75’de HDI ve YYE ile bu endekslerin hesaplanmasında kullanılan bileşenler arasındaki korelasyon testi sonuçları verilmiştir. Türkiye’de 1985-1999 dönemine ait İnsani Kalkınma ve Yaşamın Yetkinliği Endekslerinin değeri ve bu endekslerin ölçümünde kullanılan bileşenler arasında pozitif ve güçlü bir korelasyon olduğu görülmektedir. HDI ve YYE’nin değerleri arasındaki korelasyon katsayısı 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Ayrıca, HDI ile YYE’nin bileşenleri arasında da 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık söz konusudur.

HDI ile YYE’nin bileşenleri karşılaştırıldığında, Pearson korelasyon katsayılarının yüksek olduğu görülmektedir. HDI ile Ekonomik Endeks arasındaki korelasyon 0.95, Sosyal Endeks arasındaki korelasyon 0.96 ve Politik Endeks arasındaki korelasyon 0.84’dür. Spearman sıralamasına göre HDI ile Ekonomik Endeks arasında 0.93, Sosyal Endeks ile arasında 0.95 ve Politik Endeks ile arasında 0.89 değerinde güçlü bir korelasyon mevcuttur (Çizelge 75).

Bu sonuçlar, YYE’nin insani kalkınmayı göstermede, HDI kadar başarılı bir endeks olabileceğini göstermektedir. Grafiklerin, yıllar itibariyle benzer trendler göstermesi de bunu desteklemektedir.

2.8.1.2. İnsani Kalkınma Endeksi ve Ekonomik-Sosyal Endeks Arasındaki Bağlantı

Ekonomik-Sosyal Endeks ölçümü ve sonuçlarının değerlendirilmesi, bu çalışmanın bir başka boyutunu oluşturmaktadır. Bu bölümde HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks değerleri ve bu endekslerin bileşenleri arasında bağlantı olup olmadığı ve ilişkinin derecesi araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Çizelge 76’da gösterilmiştir.

Çizelge 76. Türkiye İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Ekonomik-Sosyal Endeks Bileşenlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	İnsani Kalkınma Endeksi (Pearson Korelasyonu)	İnsani Kalkınma Endeksi (Spearman Sıralaması)
İnsani Kalkınma Endeksi	1.000	1.000
Ekonomik-Sosyal Endeks	0.979**	0.979**
Ekonomik Endeks	0.956*	0.932**
Sosyal Endeks	0.965**	0.950**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 76’da HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks ve bileşenleri arasında 0.01 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon söz konusudur. Değişkenler arasında pozitif ve güçlü bir ilişki olduğu görülmektedir. Pearson Korelasyonuna göre, HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasında 0.97, Ekonomik Endeks arasında 0.95 ve Sosyal Endeks arasında 0.96 oranında korelasyon mevcuttur. Diğer taraftan, Spearman sıralamasına göre, HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasındaki korelasyon 0.97, Ekonomik Endeks arasındaki korelasyon 0.93 ve Sosyal Endeks arasındaki korelasyon 0.95’dir (Çizelge 76).

2.8.1.3. Yaşamın Yetkinliği Endeksi ve Bileşenleri Arasındaki Bağlantı

YYE’nin hesaplanmasında 16 adet gösterge kullanılmıştır. Ekonomik, sosyal ve politik alanlardaki iyileşmeleri gösteren bu değişkenler ile YYE arasında bir bağlantı olup olmadığı ve hesaplama yönteminin performansı test edilmeye çalışılmıştır. Çizelge 77’de YYE ve bu endeksin ölçümünde kullanılan göstergeler arasındaki ilişkiyi saptamak için gerçekleştirilen korelasyon testinin sonuçları yer almaktadır.

Çizelge 77. Türkiye İçin Yaşamın Yetkinliği Endeksi ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Yaşamın Yetkinliği Endeksi (Pearson Korelasyonu)	Yaşamın Yetkinliği Endeksi (Spearman Sıralaması)
Yaşamın Yetkinliği Endeksi	1.000	1.000
Ekonomik Endeks	0.903**	0.921**
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.948**	0.946**
Yurt İçi Yatırımlar/GSMH	0.461	0.494
Toplam İhracat Gelirleri/GSMH	0.461	0.475
Toplam Dış Borç Stoku/GSMH	-0.587*	-0.546*
Toplam İthalat Giderleri/GSMH	-0.699**	-0.610*
İşsizlik Oranı	0.565*	0.567*
Demografik Bağımlılık Oranı	0.969**	0.978**
Sosyal Endeks	0.956**	0.961**
Sağlık Endeksi	0.963**	0.986**
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.967**	0.984**
Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı	0.986**	0.987**
Kamunun Sağlık Harcamaları/GSMH	0.790**	0.746**
Eğitim Endeksi	0.940**	0.932**
Yetişkin Okuryazar Oranı	0.967**	0.966**
Bileşik Okullaşma Oranı	0.953**	0.927**
Kamunun Eğitim Harcamaları/GSMH	0.579*	0.575*
Politik Endeks	0.913**	0.920**
BM’in İnsan Hakları Sözleşmelerini Onay Durumu	0.903**	0.926**
ILO’nun Çalışma Haklarına İlişkin Sözleşmelerini Onay Durumu	0.862**	0.901**
Kadınların Parlamentodaki Sandalye Sayısı	0.438	0.395

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

* korelasyon 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

YYE ve bu endeksi oluşturan üç endeks (Ekonomik, Sosyal ve Politik Endeks) arasında güçlü ve pozitif bir korelasyon söz konusudur. YYE ve üç bileşeni arasında bulunan korelasyon katsayıları 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Pearson korelasyonuna göre, YYE ile Ekonomik Endeks arasındaki korelasyon katsayısı 0.90, Sosyal Endeks arasındaki korelasyon katsayısı 0.96 ve Politik Endeks arasındaki korelasyon katsayısı 0.91’dir. Buna karşılık, Spearman sıralamasına göre korelasyon katsayıları YYE ve Ekonomik Endeks için 0.92, Sosyal Endeks için 0.96 ve Politik Endeks için 0.92’dir (Çizelge 77).

YYE’nin ölçümünde kullanılan 16 gösterge için hesaplanan Pearson korelasyonlarından dokuzu maksimum düzey olan 0.01 derecesinde, dördü (toplam dış borç stoku, ithalat giderleri ve kamunun eğitim harcamaları/GSMH ve işsizlik oranı) 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Yurt içi yatırımların ve ihracat gelirlerinin GSMH’ya oranı ve kadınların parlamentodaki sandalye sayısı için hesaplanan korelasyon katsayıları daha zayıftır. Söz konusu korelasyon katsayıları sırasıyla 0.49, 0.47 ve 0.39’dur (Çizelge 77).

Diğer taraftan, Spearman sıralamasına göre hesaplanan korelasyon katsayıları dikkate alındığında, YYE ile 10 adet gösterge 0.01 düzeyinde, üç adet gösterge (toplam dış borç stoku ve kamunun eğitim harcamaları/GSMH ve işsizlik oranı) ise 0.05 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Diğer üç gösterge ile YYE arasındaki korelasyon daha zayıftır. Korelasyon katsayıları, yurt içi yatırımlar ve toplam ihracat gelirleri/GSMH için 0.46 ve kadınların parlamentodaki sandalye sayısı için 0.43’dür (Çizelge 77).

Pearson katsayıları ve Spearman sıralamasında dış borç stoku ve ithalat giderleri ile YYE arasında anlamlı, ancak negatif bir ilişki vardır (Çizelge 77).

2.8.1.4. Ekonomik-Sosyal Endeks ve Bileşenleri Arasındaki Bağlantı

Ekonomik-Sosyal Endeks, ekonomik ve sosyal kalkınmaya yönelik 13 adet gösterge ile oluşturulmuştur. Ekonomik-Sosyal Endeksin bir ülkenin kalkınma performansını ne ölçüde yansıtabildiğini ve sonuçların güvenilirliğini saptamak için korelasyon testi gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 78. Türkiye İçin Ekonomik-Sosyal Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Ekonomik-Sosyal Endeks (Pearson Korelasyonu)	Ekonomik-Sosyal Endeks (Spearman Sıralaması)
Ekonomik-Sosyal Endeks	1.000	1.000
Ekonomik Endeks	0.949**	0.939**
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.939**	0.954**
Yurt İçi Yatırımlar/GSMH	0.557*	0.555*
Toplam İhracat Gelirleri/GSMH	0.349	0.431
Toplam Dış Borç Stoku/GSMH	-0.446	-0.536*
Toplam İthalat Giderleri/GSMH	-0.605*	-0.597*
İşsizlik Oranı	0.478	0.547*
Demografik Bağımlılık Oranı	0.939**	0.962**
Sosyal Endeks	0.995**	0.979**
Sağlık Endeksi	0.995**	0.986**
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.979**	0.977**
Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı	0.961**	0.981**
Kamunun Sağlık Harcamaları/GSMH	0.899**	0.787**
Eğitim Endeksi	0.986**	0.950**
Yetişkin Okuryazar Oranı	0.947**	0.948**
Bileşik Okullaşma Oranı	0.949**	0.905**
Kamunun Eğitim Harcamaları/GSMH	0.726**	0.616*

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

* korelasyon 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Ekonomik-Sosyal Endeks ve göstergelerinin korelasyon katsayıları Çizelge 78’de belirtilmiştir. Ekonomik-Sosyal Endeks ve iki temel bileşeni (Ekonomik ve Sosyal Endeks) arasında güçlü bir korelasyon söz konusudur. Ekonomik-Sosyal Endeks ile Ekonomik Endeks arasında Pearson korelasyonuna göre 0.94, Spearman sıralamasına göre 0.93 oranında, Ekonomik-Sosyal Endeks ile Sosyal Endeks arasında Pearson korelasyonuna göre 0.99 ve Spearman sıralamasına göre 0.97 oranında güçlü bir ilişki vardır.

Ekonomik-Sosyal Endeks ve göstergeleri karşılaştırıldığında genel olarak önemli bir korelasyondan söz etmek mümkündür. Pearson korelasyon katsayıları dikkate alındığında 13 gösterge içinde sekizi 0.01 derecesinde, ikisi 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Toplam ihracat gelirleri ve dış borç stokunun GSMH’ya oranı ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasında zayıf bir ilişki vardır. Buna karşılık, Ekonomik-Sosyal Endeks ile toplam dış borç stoku/GSMH ve ithalat giderleri/GSMH arasında negatif bir korelasyon söz konusudur. Korelasyon katsayıları dış borç için 0.44, ithalat giderleri için 0.60’dır (Çizelge 78).

Spearman sıralamasına göre hesaplanan korelasyon katsayıları dikkate alındığında, Ekonomik-Sosyal Endeks ile yedi adet gösterge 0.01 düzeyinde, beş adet gösterge ise 0.05 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Toplam ihracat gelirleri/GSMH ile YYE arasındaki korelasyon daha zayıftır ve 0.43 değerindedir. Spearman sıralamasında da dış borç ve ithalat giderleri ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasında 0.05 derecesinde, ancak negatif bir ilişki vardır (Çizelge 78).

2.8.1.5. Ekonomik, Sosyal, Politik Endeks ve Göstergeleri Arasındaki Bağlantı

YYE’nin ölçümünde kullanılan bileşenlerin kendi içindeki tutarlılığını ölçmek için ayrı bir korelasyon testi daha gerçekleştirilmiştir. Bu test üç aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada Ekonomik Endeks ve göstergeleri karşılaştırılmıştır. Çizelge 79’da Ekonomik Endeks ve göstergelerinin katsayıları yer almaktadır.

Çizelge 79. Türkiye İçin Ekonomik Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Ekonomik Endeks (Pearson Korelasyonu)	Ekonomik Endeks (Spearman Sıralaması)
Ekonomik Endeks	1.000	1.000
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.950**	0.939**
Yurt İçi Yatırımlar/GSMH	0.695**	0.624*
Toplam İhracat Gelirleri/GSMH	0.389	0.418
Toplam Dış Borç Stoku/GSMH	-0.481	-0.475
Toplam İthalat Giderleri/GSMH	-0.668**	-0.671**
İşsizlik Oranı	0.568*	0.644**
Demografik Bağımlılık Oranı	0.906**	0.909**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

* korelasyon 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Ekonomik Endeks ölçümünde yedi adet gösterge kullanılmıştır. Bu yedi göstergeden dördü (kişi başına düşen reel GSYİH, yurt içi yatırımlar/GSMH, ithalat giderleri/GSMH ve demografik bağımlılık oranı) ile Ekonomik Endeks arasında 0.01 derecesinde istatistiksel anlamlılık söz konusudur. Buna karşılık, Ekonomik Endeks ile işsizlik oranı arasında bulunan korelasyon katsayısı 0.05 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Ekonomik Endeks ile ihracat gelirleri ve dış borç arasında sırasıyla 0.38 ve 0.48 düzeyinde nispeten zayıf bir korelasyon vardır. Diğer taraftan, dış borç stoku ve ithalat giderleri ile Ekonomik Endeks arasında negatif bir ilişki görülmektedir. Bu çalışmada, söz konusu göstergelerin Ekonomik Endeksi olumsuz yönde etkilediği varsayılmıştır. Özellikle, 1990’lı yılların sonunda bu göstergelerde artış ortaya çıkmıştır ve dış borç ve ithalat endekslerinin değerleri buna paralel olarak düşmüştür. Bu nedenle, aynı dönemde yükselme eğiliminde olan Ekonomik Endeks ile bu endeksler arasında ters yönlü bir ilişki ortaya çıkmıştır. Buna karşılık, işsizlik ve demografik bağımlılık oranının da ekonomik kalkınmaya olumsuz etkide bulunduğu varsayılmıştır. Ancak, Türkiye’de 1990’lı yıllarda işsizlik oranı düşüş trendinde iken, işsizlik endeksi Ekonomik Endeks ile aynı yönde artış göstermiştir. Türkiye’de işsizlik oranı, ekonomik istikrarsızlıklarla birlikte beklenen ölçüde yükselmemiş; hatta 1990’lı yıllarda düşüş trendine girmiştir. Bu durum, büyük ölçüde işsizlik oranının, ekonomik krizi belli bir gecikme ile takip etmesinden kaynaklanmaktadır. Türkiye’de sık yaşanan ekonomik krizler nedeniyle, işsizlik endeksi de istikrarsız bir yapıya sahiptir. Sağlıklı bir karşılaştırma için, daha uzun bir zaman kesiti ele alınmalıdır. Örneğin, 1990’lı yılların sonundaki ekonomik durgunluk ve 1999 ekonomik krizi, işsizlik oranında gecikmeli olarak yükselmelere yol açabilecektir.

Diğer taraftan, Türkiye’de, nüfus artış hızındaki azalmaya paralel olarak, demografik bağımlılık oranında sürekli bir iyileşme gözlenmektedir. Bununla birlikte, Türkiye’deki bağımlı nüfusun en büyük kısmını genç nüfus oluşturmaktadır.

Spearman sıralamasına göre Ekonomik Endeks ile dört bileşeninin korelasyonu nispeten yüksektir. Korelasyon katsayıları kişi başına düşen reel GSYİH için 0.93, ithalat giderleri için 0.67, işsizlik oranı için 0.64 ve demografik bağımlılık için 0.90’dır. Yurt içi yatırımlarla Ekonomik Endeks arasında 0.62 ile 0.05 düzeyinde anlamlılık söz konusudur. Benzer şekilde, dış borç stoku ve ithalat giderlerinin korelasyon katsayıları negatiftir (Çizelge 79).
Çizelge 80. Türkiye İçin Sosyal Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Sosyal Endeks (Pearson Korelasyonu)	Sosyal Endeks (Spearman Sıralaması)
Sosyal Endeks	1.000	1.000
Sağlık Endeksi	0.996**	0.968**
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.967**	0.946**
Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı	0.963**	0.963**
Kamunun Sağlık Harcamaları/GSMH	0.915**	0.827**
Eğitim Endeksi	0.995**	0.979**
Yetişkin Okuryazar Oranı	0.945**	0.912**
Bileşik Okullaşma Oranı	0.942**	0.866**
Kamunun Eğitim Harcamaları/GSMH	0.759**	0.686**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 80’de Sosyal Endeks ve göstergelerinin korelasyon katsayıları belirtilmiştir. Sosyal Endeks üçer adet göstergeden oluşan Sağlık ve Eğitim Endekslerinin aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır. Hem Pearson hem de Spearman için Sağlık ve Eğitim Endeksleri ile Sosyal Endeks arasında pozitif ve çok güçlü bir korelasyon vardır. Diğer taraftan, Sosyal Endeksi oluşturan tüm göstergeler için bulunan korelasyon katsayıları maksimum düzeyde olan 0.01 derecede istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Pearson ve Spearman korelasyonlarına göre, Sosyal Endeks ile doğumda yaşam beklentisi arasında sırasıyla 0.96 ve 0.94, Sosyal Endeks ile kişi başına düşen doktor sayısı arasında 0.96 ve 0.96, Sosyal Endeks ile kamunun sağlık harcamaları arasında 0.91 ve 0.82, Sosyal Endeks ile yetişkin okuryazar oranı arasında 0.94 ve 0.91, Sosyal Endeks ve bileşik okullaşma oranı arasında 0.94 ve 0.86 ve Sosyal Endeks ile kamunun eğitim harcamaları arasında 0.75 ve 0.68 oranında bir korelasyon mevcuttur.

Çizelge 81. Türkiye İçin Politik Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Politik Endeks (Pearson Korelasyonu)	Politik Endeks (Spearman Sıralaması)
Politik Endeks	1.000	1.000
BM’in İnsan Hakları Sözleşmelerini Onay Durumu	0.835**	0.849**
ILO’nun Çalışma Haklarına İlişkin Sözleşmelerini Onay Durumu	0.937**	0.922**
Kadınların Parlamentodaki Sandalye Sayısı	0.692**	0.643**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 81’de Politik Endeks ve göstergelerinin korelasyon katsayıları verilmiştir. Politik Endeks üç adet göstergeden oluşmaktadır ve göstergelerin her biri ile Politik Endeks arasında pozitif yönde ve önemli bir korelasyondan söz etmek mümkündür. Tüm göstergeler için bulunan korelasyon katsayıları 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Pearson korelasyonuna göre, Politik Endeks ile göstergeleri arasındaki korelasyon, BM’in insan hakları sözleşmeleri için 0.83, ILO’nun çalışma haklarına ilişkin sözleşmeleri için 0.93 ve kadınların parlamentodaki sandalye sayısı için 0.69’dur. Spearman sıralamasına göre, Politik Endeks ile BM’in insan hakları sözleşmeleri arasında 0.84, ILO’nun çalışma haklarına ilişkin sözleşmeleri arasında 0.92 ve kadınların parlamentodaki sandalye sayısı arasında 0.64 oranında bir ilişki söz konusudur.

2.8.2. Seçilmiş Ülkeler İçin Endeks Göstergelerinin Korelasyonu

Bu çalışmada, 1999 yılı itibariyle seçilmiş 32 ülkeyi kapsayan YYE hesaplaması gerçekleştirilmiştir. Bu hesaplamalar, UNDP’nin yayınladığı İnsani Kalkınma Raporlarından alınan HDI değerleri ile karşılaştırılmıştır. YYE ekonomik, sosyal ve politik alanı yansıtan 16 adet gösterge ile hesaplanmıştır. Buna karşılık, 13 adet ekonomik ve sosyal göstergenin kullanıldığı yeni bir Ekonomik-Sosyal Endeks ölçümü yapılmıştır. Bu bölümde uluslararası karşılaştırma yapmak üzere hesaplanan YYE ve bu endeksin ölçümünde kullanılan değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla korelasyon testi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir.

2.8.2.1. İnsani Kalkınma Endeksi ve Yaşamın Yetkinliği Endeksi Arasındaki Bağlantı

UNDP tarafından 1990 yılından itibaren ölçümü yapılan HDI’nde üç bileşen kullanılmaktadır: yaşam beklentisi, eğitim ve gelir endeksleri. Çizelge 82’de HDI ile bu endeksin ölçümünde kullanılan değişkenler ile ilgili korelasyon testinin sonuçları verilmiştir.

Çizelge 82. Seçilmiş Ülkeler İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Bileşenlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	HDI (Pearson Korelasyonu)	HDI (Spearman Sıralaması)
HDI	1.000	1.000
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.936**	0.927**
Eğitim Düzeyi (Yetişkin Okuryazarlığı ve Okullaşma Oranı)	0.945**	0.932**
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.973**	0.966**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Korelasyon testi Pearson Korelasyonu ve Spearman Sıralamasına göre iki ayrı yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çizelge 82’de her ikisinin sonuçları yer almaktadır. Yapılan testin sonucunda, HDI ve bu endeksin hesaplanmasında kullanılan değişkenlerin tamamı arasında pozitif bir korelasyondan ve güçlü bir ilişkinin varlığından söz etmek mümkündür. Bulunan korelasyon katsayılarının tamamı 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Pearson Korelasyonuna göre, HDI ile doğumda yaşam beklentisi arasında 0.93, yetişkin okuryazarlığı ve okullaşma oranı arasında 0.94 ve kişi başına düşen reel GSYİH arasında 0.97 oranında korelasyon mevcuttur. Diğer taraftan, Spearman sıralamasına göre, endeks bileşenlerinin korelasyon katsayıları aynı yöndedir ve istatistiksel açıdan anlamlıdır. Elde edilen sonuçlara göre HDI ile doğumda yaşam beklentisi arasındaki korelasyon 0.92, yetişkin okuryazarlığı ve okullaşma oranı arasındaki korelasyon 0.93 ve kişi başına düşen reel GSYİH arasındaki korelasyon 0.96’dir (Çizelge 82).

YYE’nin genel performansının değerlendirilmesi ve uluslararası düzeyde kabul gören UNDP’nin HDI ile karşılaştırılması için bir korelasyon testi gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 83. Seçilmiş Ülkeler İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Yaşamın Yetkinliği Endeksi Bileşenlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	HDI (Pearson Korelasyonu)	HDI (Spearman Sıralaması)
HDI	1.000	1.000
YYE	0.863**	0.811**
Ekonomik Endeks	0.900**	0.809**
Sosyal Endeks	0.948**	0.909**
Politik Endeks	0.213	0.457**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 83’de HDI ve YYE ile bu endekslerin hesaplanmasında kullanılan bileşenler arasındaki korelasyon testi sonuçları verilmiştir. 1999 yılı itibariyle seçilmiş ülkelerin İnsani Kalkınma ve Yaşamın Yetkinliği Endekslerinin değeri ve bu endekslerin ölçümünde kullanılan bileşenler arasında pozitif ve güçlü bir korelasyon olduğu görülmektedir. HDI ve YYE’nin değerleri arasındaki korelasyon katsayısı 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Buna karşılık, HDI ile YYE’nin bileşenleri arasında da Politik Endeks hariç, 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık söz konusudur.

HDI ile YYE’nin bileşenleri karşılaştırıldığında, Pearson korelasyon katsayılarının Ekonomik ve Sosyal Endeks için yüksek olduğu görülmektedir. HDI ile Ekonomik Endeks arasındaki korelasyon 0.90, Sosyal Endeks arasındaki korelasyon 0.94’dur. HDI ile Politik Endeks arasındaki korelasyon ise zayıftır ve 0.21 düzeyindedir. Seçilen değişkenlerin çok kısıtlı olması, bu endeksi dikkatli yorumlamayı gerektirmektedir. Spearman sıralamasına göre, HDI ile Ekonomik Endeks arasında 0.80, Sosyal Endeks ile arasında 0.90 değerinde güçlü bir korelasyon mevcuttur. HDI ile Politik Endeks arasındaki korelasyon 0.45’dir (Çizelge 83).

YYE ve bileşenleri arasında hesaplanan korelasyon katsayıları, Türkiye için gerçekleştirilen analizde daha yüksek çıkmıştır. Ancak, uluslararası karşılaştırmada bileşen katsayıları bir miktar düşük olmasına rağmen, istatistiksel anlamlılık gösterdiği görülmektedir. Sonuç olarak genel verilerle yapılan korelasyon testleri de YYE’nin başarılı bir endeks olduğunu desteklemektedir.

2.8.2.2. İnsani Kalkınma Endeksi ve Ekonomik-Sosyal Endeks Arasındaki Bağlantı

Ekonomik-Sosyal Endeks ölçümü ve sonuçlarının değerlendirilmesi, bu çalışmanın bir başka boyutunu oluşturmaktadır. Bu bölümde HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks değerleri ve bu endekslerin bileşenleri arasında bağlantı olup olmadığı ve ilişkinin derecesi araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar Çizelge 83’de gösterilmiştir.

Çizelge 84. Seçilmiş Ülkeler İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Ekonomik-Sosyal Endeks Bileşenlerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	HDI (Pearson Korelasyonu)	HDI (Spearman Sıralaması)
HDI	1.000	1.000
Ekonomik-Sosyal Endeks	0.982**	0.958**
Ekonomik Endeks	0.900**	0.809**
Sosyal Endeks	0.948**	0.909**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 84’de HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks ve bileşenleri arasında 0.01 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon söz konusudur. Değişkenler arasında pozitif ve güçlü bir ilişki olduğu görülmektedir. Pearson Korelasyonuna göre, HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasında 0.98, Ekonomik Endeks arasında 0.90 ve Sosyal Endeks arasında 0.94 oranında korelasyon mevcuttur. Diğer taraftan, Spearman sıralamasına göre, HDI ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasındaki korelasyon 0.95, Ekonomik Endeks arasındaki korelasyon 0.80 ve Sosyal Endeks arasındaki korelasyon 0.90’dır (Çizelge 84).

2.8.2.3. İnsani Kalkınma Endeksi ile Diğer Endekslerin Sıralamaları Arasındaki Bağlantı

YYE, Ekonomik-Sosyal Endeks ve diğer endekslere göre yapılan sıralamalarda ülke sıralamaları farklılık göstermektedir. Çizelge 85’de HDI ve söz konusu endekslere göre yapılan ülke sıralamaları arasındaki korelasyon katsayıları yer almaktadır.

Çizelge 85. Seçilmiş Ülkeler İçin İnsani Kalkınma Endeksi ve Diğer Endekslerin Sıralamaları Arasındaki Bağlantı

Değişkenler	HDI (Pearson Korelasyonu)	HDI (Spearman Sıralaması)
HDI	1.000	1.000
YYE	0.813**	0.813**
Ekonomik-Sosyal Endeks	0.957**	0.957**
Ekonomik Endeks	0.809**	0.809**
Sosyal Endeks	0.908**	0.908**
Politik Endeks	0.460**	0.460**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Farklı endekslere göre gerçekleştirilen ülke sıralamaları ile HDI sıralaması arasında pozitif yönde ve güçlü bir ilişki vardır. Değişkenlere bağlı olarak bulunan korelasyon katsayıları 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Yalnızca Politik Endeks sıralaması ile olan korelasyon diğerlerine göre daha zayıftır. Pearson korelasyon katsayısı ve Spearman sıralamasına göre, HDI ile YYE arasında 0.81, Ekonomik-Sosyal Endeks arasında 0.95, Ekonomik Endeks arasında 0.80, Sosyal Endeks arasında 0.90 ve Politik Endeks arasında 0.46 değerinde bir korelasyon söz konusudur (Çizelge 85).

2.8.2.4. Yaşamın Yetkinliği Endeksi ve Bileşenleri Arasındaki Bağlantı

YYE’nin hesaplanmasında 16 adet gösterge kullanılmıştır. Bu değişkenler ile YYE arasında bir bağlantı olup olmadığı ve hesaplama yönteminin performansı test edilmeye çalışılmıştır. Çizelge 86’da YYE ve bu endeksin ölçümünde kullanılan göstergeler arasındaki ilişkiyi saptamak için gerçekleştirilen korelasyon testinin sonuçları yer almaktadır.

Çizelge 86. Seçilmiş Ülkeler İçin Yaşamın Yetkinliği Endeksi ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	YYE (Pearson Korelasyonu)	YYE (Spearman Sıralaması)
YYE	1,000	1,000
Ekonomik Endeks	0.706**	0.570**
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.856**	0.784**
Yurt İçi Yatırımlar/GSMH	0.093	0.043
Toplam İhracat Gelirleri/GSMH	-0.092	0.087
Toplam Dış Borç Stoku/GSMH	0.743**	0.704**
Toplam İthalat Giderleri/GSMH	0.174	0.030
İşsizlik Oranı	0.047	-0.121
Demografik Bağımlılık Oranı	0.667**	0.474**
Sosyal Endeks	0.928**	0.911**
Sağlık Endeksi	0.894**	0.876**
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.785**	0.797**
Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı	0.718**	0.735**
Kamunun Sağlık Harcamaları/GSMH	0.839**	0.840**
Eğitim Endeksi	0.859**	0.806**
Yetişkin Okuryazar Oranı	0.754**	0.693**
Bileşik Okullaşma Oranı	0.857**	0.867**
Kamunun Eğitim Harcamaları/GSMH	0.559**	0.570**
Politik Endeks	0.658**	0.831**
BM’in İnsan Hakları Sözleşmelerini Onay Durumu	0.457**	0.589**
ILO’nun Çalışma Haklarına İlişkin Sözleşmelerini Onay Durumu	0.379*	0.535**
Kadınların Parlamentodaki Sandalye Sayısı	0.646**	0.658**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

* korelasyon 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

YYE ve bu endeksi oluşturan üç endeks (Ekonomik, Sosyal ve Politik Endeks) arasında güçlü ve pozitif bir korelasyon söz konusudur. YYE ve üç bileşeni arasında bulunan korelasyon katsayıları 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Pearson korelasyonuna göre, YYE ile Ekonomik Endeks arasındaki korelasyon katsayısı 0.70, Sosyal Endeks arasındaki korelasyon katsayısı 0.92 ve Politik Endeks arasındaki korelasyon katsayısı 0.65’dir. Buna karşılık, Spearman sıralamasına göre, korelasyon katsayıları YYE ve Ekonomik Endeks için 0.57, Sosyal Endeks için 0.91 ve Politik Endeks için 0.83’dür.

YYE’nin ölçümünde kullanılan 16 gösterge için hesaplanan Pearson korelasyonlarından 11’i maksimum düzey olan 0.01 derecesinde, biri (ILO’nun çalışma haklarına ilişkin sözleşmelerini onay durumu) 0.05 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Dört gösterge (ihracat gelirleri, ithalat giderleri ve yurt içi yatırımların GSMH’ya oranı ve işsizlik oranı) için hesaplanan korelasyon katsayıları çok zayıftır. Söz konusu korelasyon katsayıları sırasıyla -0.09, 0.17, 0.09 ve 0.04’dür (Çizelge 86).

Diğer taraftan, Spearman sıralamasına göre hesaplanan korelasyon katsayıları dikkate alındığında, YYE ile 12 adet gösterge 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Diğer dört gösterge (ihracat gelirleri, ithalat giderleri ve yurt içi yatırımların GSMH’ya oranı ve işsizlik oranı) ile YYE arasındaki korelasyon çok zayıftır (Çizelge 86).

2.8.2.5. Ekonomik-Sosyal Endeks ve Bileşenleri Arasındaki Bağlantı

Ekonomik-Sosyal Endeks, ekonomik ve sosyal kalkınmaya yönelik 13 adet gösterge ile oluşturulmuştur. Ekonomik-Sosyal Endeksin bir ülkenin kalkınma performansını ne ölçüde yansıtabildiğini ve sonuçların güvenilirliğini saptamak için korelasyon testi gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 87. Seçilmiş Ülkeler İçin Ekonomik-Sosyal Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Ekonomik-Sosyal Endeks (Pearson Korelasyonu)	Ekonomik-Sosyal Endeks (Spearman Sıralaması)
Ekonomik-Sosyal Endeks	1.000	1.000
Ekonomik Endeks	0.901**	0.803**
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.973**	0.938**
Yurt İçi Yatırımlar/GSMH	0.257	0.114
Toplam İhracat Gelirleri/GSMH	0.135	0.160
Toplam Dış Borç Stoku/GSMH	0.885**	0.846**
Toplam İthalat Giderleri/GSMH	-0.031	-0.017
İşsizlik Oranı	0.262	0.106
Demografik Bağımlılık Oranı	0.835**	0.596**
Sosyal Endeks	0.973**	0.958**
Sağlık Endeksi	0.929**	0.943**
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.897**	0.896**
Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı	0.744**	0.757**
Kamunun Sağlık Harcamaları/GSMH	0.791**	0.867**
Eğitim Endeksi	0.912**	0.823**
Yetişkin Okuryazar Oranı	0.882**	0.837**
Bileşik Okullaşma Oranı	0.913**	0.869**
Kamunun Eğitim Harcamaları/GSMH	0.481**	0.508**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Ekonomik-Sosyal Endeks ve göstergelerinin korelasyon katsayıları Çizelge 86’da belirtilmiştir. Ekonomik-Sosyal Endeks ve iki temel bileşeni (Ekonomik ve Sosyal Endeks) arasında güçlü bir korelasyon söz konusudur. Ekonomik-Sosyal Endeks ile Ekonomik Endeks arasında Pearson korelasyonuna göre 0.90, Spearman sıralamasına göre 0.80 oranında, Ekonomik-Sosyal Endeks ile Sosyal Endeks arasında Pearson korelasyonuna göre 0.97 ve Spearman sıralamasına göre 0.95 oranında güçlü bir ilişki vardır.

Ekonomik-Sosyal Endeks ve göstergeleri karşılaştırıldığında genel olarak önemli bir korelasyondan söz etmek mümkündür. Pearson korelasyon katsayıları dikkate alındığında 13 gösterge içinde dokuzu 0.01 derecesinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Toplam ihracat gelirleri, ithalat giderleri ve yurt içi yatırımların GSMH’ya oranı ve işsizlik oranı ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasında çok zayıf bir ilişki vardır (Çizelge 87).

Spearman sıralamasına göre hesaplanan korelasyon katsayıları dikkate alındığında, Ekonomik-Sosyal Endeks ile dokuz adet gösterge 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Toplam ihracat gelirleri, ithalat giderleri ve yurt içi yatırımların GSMH’ya oranı ve işsizlik oranı ile Ekonomik-Sosyal Endeks arasında çok zayıf bir ilişki vardır (Çizelge 87).

2.8.2.6. Ekonomik, Sosyal, Politik Endeks ve Göstergeleri Arasındaki Bağlantı

YYE’nin ölçümünde kullanılan bileşenlerin kendi içindeki tutarlılığını ölçmek için ayrı bir korelasyon testi daha gerçekleştirilmiştir. Bu test üç aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada, Ekonomik Endeks ve göstergeleri karşılaştırılmıştır. Çizelge 88’de Ekonomik Endeks ve göstergelerinin katsayıları yer almaktadır.

Çizelge 88. Seçilmiş Ülkeler İçin Ekonomik Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Ekonomik Endeks (Pearson Korelasyonu)	Ekonomik Endeks (Spearman Sıralaması)
Ekonomik Endeks	1.000	1.000
Kişi Başına Düşen Reel GSYİH	0.884**	0.839**
Yurt İçi Yatırımlar/GSMH	0.569**	0.483**
Toplam İhracat Gelirleri/GSMH	0.279	0.059
Toplam Dış Borç Stoku/GSMH	0.914**	0.852**
Toplam İthalat Giderleri/GSMH	-0.165	0.082
İşsizlik Oranı	0.544**	0.497**
Demografik Bağımlılık Oranı	0.894**	0.701**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Ekonomik Endeks ölçümünde yedi adet gösterge kullanılmıştır. Pearson korelasyon katsayısı ve Spearman sıralamasına göre, bu yedi göstergeden beşi (kişi başına düşen reel GSYİH, yurt içi yatırımlar/GSMH, dış borç stoku/GSMH, işsizlik ve demografik bağımlılık oranı) ile Ekonomik Endeks arasında 0.01 derecesinde istatistiksel anlamlılık söz konusudur. Buna karşılık, Ekonomik Endeks ile ihracat gelirleri ve ithalat giderlerinin GSMH’ya oranı arasında çok zayıf bir korelasyon vardır Çizelge 88).

Çizelge 89. Seçilmiş Ülkeler İçin Sosyal Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Sosyal Endeks (Pearson Korelasyonu)	Sosyal Endeks (Spearman Sıralaması)
Sosyal Endeks	1.000	1.000
Sağlık Endeksi	0.961**	0.980**
Doğumda Yaşam Beklentisi	0.844**	0.854**
Kişi Başına Düşen Doktor Sayısı	0.806**	0.836**
Kamunun Sağlık Harcamaları/GSMH	0.867**	0.909**
Eğitim Endeksi	0.928**	0.834**
Yetişkin Okuryazar Oranı	0.866**	0.828**
Bileşik Okullaşma Oranı	0.907**	0.857**
Kamunun Eğitim Harcamaları/GSMH	0.559**	0.558**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 89’da Sosyal Endeks ve göstergelerinin korelasyon katsayıları belirtilmiştir. Sosyal Endeks üçer adet göstergeden oluşan Sağlık ve Eğitim Endekslerinin ortalaması alınarak hesaplanmaktadır. Hem Pearson hem de Spearman için Sağlık ve Eğitim Endeksleri ile Sosyal Endeks arasında pozitif ve çok güçlü bir korelasyon vardır. Diğer taraftan, Sosyal Endeksi oluşturan tüm göstergeler için bulunan korelasyon katsayıları maksimum düzeyde olan 0.01 derecede istatistiksel anlamlılık göstermektedir. Pearson ve Spearman korelasyonlarına göre, Sosyal Endeks ile doğumda yaşam beklentisi arasında sırasıyla 0.84 ve 0.85, Sosyal Endeks ile kişi başına düşen doktor sayısı arasında 0.80 ve 0.83, Sosyal Endeks ile kamunun sağlık harcamaları arasında 0.86 ve 0.90, Sosyal Endeks ile yetişkin okuryazar oranı arasında 0.86 ve 0.82, Sosyal Endeks ve bileşik okullaşma oranı arasında 0.90 ve 0.85 ve Sosyal Endeks ile kamunun eğitim harcamaları arasında 0.55 ve 0.55 oranında bir korelasyon mevcuttur.

Çizelge 90. Seçilmiş Ülkeler İçin Politik Endeks ve Göstergelerinin Korelasyon Katsayıları

Değişkenler	Politik Endeks (Pearson Korelasyonu)	Politik Endeks (Spearman Sıralaması)
Politik Endeks	1.000	1.000
BM’in İnsan Hakları Sözleşmelerini Onay Durumu	0.841**	0.654**
ILO’nun Çalışma Haklarına İlişkin Sözleşmelerini Onay Durumu	0.813**	0.740**
Kadınların Parlamentodaki Sandalye Sayısı	0.540**	0.632**

** korelasyon 0.01 düzeyinde istatistiksel anlamlılık göstermektedir.

Çizelge 90’da Politik Endeks ve göstergelerinin korelasyon katsayıları verilmiştir. Politik Endeksi oluşturan göstergelerin her biri ile Politik Endeks arasında pozitif yönde ve önemli bir korelasyondan söz etmek mümkündür. Tüm göstergeler için bulunan korelasyon katsayıları 0.01 düzeyinde istatistiksel öneme sahiptir. Pearson korelasyonuna göre, Politik Endeks ile göstergeleri arasındaki korelasyon, BM’in insan hakları sözleşmeleri için 0.84, ILO’nun çalışma haklarına ilişkin sözleşmeleri için 0.81 ve kadınların parlamentodaki sandalye sayısı için 0.54’dür. Spearman sıralamasına göre, Politik Endeks ile BM’in insan hakları sözleşmeleri arasında 0.65, ILO’nun çalışma haklarına ilişkin sözleşmeleri arasında 0.74 ve kadınların parlamentodaki sandalye sayısı arasında 0.63 oranında bir ilişki söz konusudur.