İktisat Tarihi

Anahtar Kavramlar

Imperatives (Emir Cümleleri) Asking Directions (Yer-Yön sorma) Can/Can’t (Yetenek, izin ve rica anlamında) Object pronoun (Öznelerin nesne durumları beni/ bana/ seni/ sana…)

Giriş

Günlük hayatımızda tek başımıza yaşayamadığımız ve başka insanlarla sürekli iletişim ve etkilesim içinde olduğumuz bir gerçektir. Bu durumda karşımızdaki kişilerle olan diyaloglarımızda bu kişilerden yapmalarını yada yapmamalarını istediğimiz şeyleri ifade etmek durumunda kalırız. Bu bölümde bunu İngilizce’de en kolay şekilde Imperatives yani emir cümleleriyle yapabileceğimizi göreceğiz; “Kapıyı aç /Open the door” yada “Dışarı çıkma/Don’t go” gibi. Bu konuyla ilgili olarak bilmediğimiz bir adresi bir yeri sormayı öğreneceğiz ve bize sorulduğunda nasıl yön tarif edeceğimizi göreceğiz. Ayrıca karşımızdaki kişilerden daha nazik şekilde birşeyler istemek için bu bölümde de göreceğimiz “Can you open the door?” gibi “Can” rica ifadelerini kullanırız. Bunun dışında yine yaşamımızda beceri ve yeteneklerimizden bahsederken (I can swim) ve karşımızdaki kişiden izin alırken (Can I go out?) “can/can’t” ifadelerine başvururuz.

Bu bölümde İngilizce’nin Türkçe’den farklı olan bir yapısını tanıyacağız. Türkçede nesne biliyorsunuz ki fiile neyi kimi soruları ile bulunur: Kitap okudum cümlesinde “kitap” kelimesinin nesne olması gibi. Türkçe de “kitap” kelimesi yerine “o” zamirini kullanabilir. “Onu okudum” gibi. Türkçe’de ayrıca dolaylı tümleç yapısı vardır ve fiile “neye, kime, kimde, neyde, kimden, neyden” soruları sorulduğunda bulunur. “Ona kitabı verdim” cümlesinde, “ben” gizli özne, “kitap” nesne, “ona” ifadesi dolaylı tümleçtir. Ancak İngilizce’de bu iki konu başlığı -nesne ve dolaylı tümleç- tek olarak ele alınır. Örnek: “I love you”- Seni seviyorum (Burada “you” seni anlamında nesne görevinde). “I give the book to you”- Kitabı sana veririm (Burada “you” sana anlamında dolaylı tümleç). Her öznenin kendine ait nesne/dolaylı tümleç durumu vardır bunları dersimizde tablo halinde inceleyeceğiz.

7.1. Imperatives (Emir cümleleri)

Imperative (Emir cümleleri), karşımızdaki kişiye bir şey yaptırmak, komut vermek, iş buyurmak, uyarıda ya da ricada bulunmak için kullanırız. Örneğin:

Open the window, please. (Camı aç, lütfen.)

Press the red button. (Kırmızı düğmeye bas.)

Keep off the fire. (Ateşten uzak dur.)
Emir cümlelerinin öznesi ikinci tekil ve çoğul şahıs zamiri olan "you" zamiridir, fakat cümlede kullanılmaz. Cümle fiil ile başlar.

Go! Come! Sleep!

Emir cümlesinin olumsuzu, cümlenin önüne "Do not / Don't" getirerek yapılır:

Don't smoke here. (Burda sigara içmeyiniz.)

Don't talk during the exam. (Sınav esnasında konuşmayın.)

Do not write in the books. ( Kitaplara yazı yazmayın.)
Ayrıca emir cümlelerini sonlarına ‘please’ ekleyerek, rica cümleleri yapabiliriz. Örneğin:

Open the door, please. (Kapıyı aç, lütfen.)

Turn off the lights, please. (Işıkları kapa, lütfen.)

Pass me the salt, please. (Tuzu uzat, lütfen.)
Emir cümlelerini, belli yerlerde ne yapmamız ne yapmamamız gerektiğini söyleyen uyarı tabelalarında görebilirsiniz.

Aşağıdaki emir cümlelerine nerelerde rastlayabileceğimizi resimlerle birlikte eşleştiriniz.

1. Keep off the grass. ………..

2. Fasten your seat belts. ………..

3. Cross when the light is green. ………..

4. Don’t talk loudly. ………..

a) plane b) park c)traffic lights d)cinema

5.Don't take any photos. ………..

6. Don't feed the animals. ………..

7. Keep away from children. ………..

8. Stay behind the yellow line. ………..
e) zoo f) train platform g) medicine bottle h) museum
7.2. Asking directions (Yer-Yön sorma)

Bilmediğimiz bir adresi, bir yeri sorarken veya bize sorulduğunda tarif ederken kullanabileceğimiz belli başlı yapılar şunlardır:

Nasıl Gideceğinizi Sorma Kalıpları

*Excuse me, where is the post office? (Affedersiniz, postane nerede?)

*Excuse me, where is the nearest hospital? (Affedersiniz en yakın hastane nerede?)

*Excuse me, how can I go to the Blue Mosque? (Affedersiniz, Sultan Ahmet Camii’ne nasıl gidebilirim?)

Bize sorulduğunda yol Tarifi Yapma Kalıpları

A. Düz Gitmek

*Go along/ Go along İstiklal Street. (Düz gidin / İstiklal Caddesi boyunca git.)

*Go straight ahead. (Düz gidin)

*Walk down the street. (Sokaktan aşağıya doğru yürü.)

*Walk up the street. (Sokaktan yukarıya doğru yürü)
B. Dönmek

*Turn right. ( Sağa dönün.)

*Turn left. (Sola dönün.)

*Take the first turn on the right /left. (Sağdaki /Soldaki ilk sokaktan dön.)

*Take the second turn on the right/left. (Sağdaki/Soldaki ikinci sokaktan dön.)

*Take the third turn on the right/ left. (Sağdaki /Soldaki üçüncü sokaktan dön.)

*Turn right /left at the traffic lights. (Trafik ışıklarında sağa/sola dön.)
C. Geçmek

*Cross the road. (Caddeden karşıya geç.)

*Pass the supermarket. (Süpermarketi geç.)
D. Yer Bildirmek

*Near the police station. (Karakolun yakınında)

*The cafe is on the right /on the left. (Kafe sağda /solda.)
Aşağıdaki cümleleri resimlerle eşleştiriniz.

1. 
   Pass the bridge. ………..
   
2. 
   Go straight ahead. ………..
   
3. 
   Go along the river bank. ………..
   
4. 
   Cross the street at the traffic lights. ………..
   
5. 
   Turn right. ………..
   
6. 
   Turn left. ………..
   

7.3 Can/ Can’t (Yetenek/ Rica/ İzin ifadeleri)

Can fiile yapabilmek, edebilmek anlamı katar ve beceri ifade etme, izin verme/ isteme, rica etme gibi durumlarda kullanılır. Kullanım alanları içinde yetenek ve becerilerimizi ifade etmek vardır..Örneğin:

I can speak English. (İngilizce konuşabilirim.)

I cannot drive. (Araba süremem.)

I can’t speak French. (Fransızca konuşamam.)

*Görüldüğü gibi “Can” ifadesini olumsuzu can not ya da cannot şeklinde yapılır ve kısaltması can’t olarak yazılır.

Bunun dışında “Can” ifadesini karşımızdakinden bir şey rica ederken de kullanırız. Örneğin;

Can you pass me the salt, please? (Tuzu uzatır mısın, lütfen?)

Can you open the window? (Pencereyi açar mısın?)
Ve son olarak “Can” ifadesi izin alırken ve verirken kullanılır. Örneğin;

Can I come in, please? (İçeri gelebilir miyim, lütfen?)

You can not come in. (İçeri gelemezsin.)
*‘Can’ bütün şahıs zamirleri için aynıdır, ek almaz ve kendinden sonra mutlaka yalın halinde (ek almamış) fiil ile kullanılır.

I can swim well / He can swim well

Olumlu Olumsuz Soru

Aşağıdaki cümleleri anlamına uygun şekilde “can/can’t” ile doldurunuz.

1. 
   A dog ________ run; it ________ fly.
   
2. 
   A fish ________ swim; it ________ run.
   
3. 
   Blind people _______ see. They _______ hear.
   
4. 
   An adult _______ drive a car, but a child ________.
   
5. 
   An elephant _______ walk, but a snake ________.
   
6. 
   A rock ________ float on water, but a boat ________.
   
7. 
   A cheetah _______ run very fast, but a turtle ________.
   
8. 
   A millionaire _______ buy a Ferrari, but I ________.
   

*“Can” ile başlayan Evet / Hayır sorularına kısa cevap verirken Yes/No (Evet-Hayır) ifadesinden sonra özne ve “can/can’t” ifadesi kullanılır.



Aşağıdaki sorularda doğru şıkı işaretleyiniz.

1. Simon: ___ you swim? Tom: Yes, I ___

a) Can/can b) Can/can't
2. I'm sorry I ___ help you today, I'm really busy.

a) can b) can't

3. Please ___ you buy some milk? I ___ leave the house because I'm looking after the baby.

a) can/can't b) can't/can't

4. I ___ ride a bike but I ___ drive a car.

a) can/can't b) can/can

Aşağıdaki okuma parçalarını okuyup soruları cevaplayınız.

THE SMITHS CAN!

The Smith family from California, USA are probably the most talented family in the country. Martin is the father of the family. He's 52 years old and he can do everything. He can run for a long time. Every day, he goes running in his neighborhood for 40 minutes. He can also swim very well. He swims for his state's over-50 team! Martin can't speak any foreign languages, but his wife, Jane, certainly can! She can speak French, Spanish and even Japanese. And she can teach them too.

Are these statements TRUE or FALSE?

1. 
   Martin Smith is 56 years old.
   
2. 
   He can’t swim well.
   
3. 
   Martin can speak a foreign language.
   
4. 
   Martin can't speak any foreign languages.
   

Martin and Jane Smith have three children and they can do many things too. Andy, 23, can't run for long distances like his father, but he can run very fast. He can also fly! The middle child is Lisa, who is 19. She's similar to her mother and she loves foreign languages. She studies Italian and French and can speak both of them very well. When she's with her mother, they can speak French and nobody in the house understands them!

Are these statements TRUE or FALSE?

1. Andy can run fast.

2.The Smiths have two children.

3. Lisa is 19 and she is similar to her mother.

4. She can’t speak French.
7.4 Object Pronouns (Öznelerin nesne-dolaylı tümleç halleri-beni bana, seni sana…)

(özne) + Verb (Fiil)	Object (nesne)
I	me (beni, bana)
You	you (seni,sana)
We	us (bizi, bize)
You	you (sizi, size)
They	them (onları, onlara)
He	him (onu, ona)
She	her (onu, ona)
It	it (onu, ona)

Object Pronouns, şahıs zamirlerinin nesne yada dolaylı tümleç görevinde kullanıldığı cümlelerde kullanılır. Kısaca şahıs zamirlerinin –i, -e eki almış halleridir. Örnegin me (beni-bana) gibi.

I like Esra. (Esra’yı severim.)

I like her. (Onu severim.)

I trust my father. (Babama güvenirim.)

I trust him. (Ona güvenirim.)

I talk to Mehmet. (Mehmet’le konuşurum.)

I talk to him. (Onunla konuşurum.)
*Genelleme yapmak gerekirse, fiilden sonra gelen zamirler nesne zamirleridir diyebiliriz.

*Dikkat edeceğimiz bir nokta da, “they” öznesi sadece insanlar için kullanılmayacağı için, cansız hayvan ve bitkiler için de “them” ifadesini kullanabileceğimizdir. Örneğin;

I love horses. I love them. Buradaki “them” atları kastetmektedir.
Aşağıda numaralı ifadelerdeki öznelere uygun object pronoun ifadelerini yazınız.
1. I am hungry. The rice is for _______

2. You are hungry. The apple is for _______

3. David is hungry. The fish is for _______

4. Sandra is hungry. The nuts are for _______

5. The mouse is hungry. The cheese is for _______

6. We are hungry. The pizza is for _______

7. You are hungry. The soup is for _______

8. The children are hungry. The cake is for _______

Aşağıdaki cümlelerde parantez içinde uygun olan seçeneği seçiniz.

1. I often see (she / her) on the boat.

2. (They /Them) are from Switzerland.

3. She sends (he /him) a lot of letters.

4. My sister always helps (I / me) with my homework.

5. He doesn't tell (she / her) his problems.

6. The teacher wants to talk to (we / us).

7. I know (they / them) very well.

8. The teacher always speaks to (I / me) in English.

9. (She / her) is a very hardworking person.

10. What's the matter with (he / him) today?
Aşağıdaki cümleleri “me, you, him, her, it, us, you, them” ile doldurunuz.

1. Who is that woman? Why are you looking at _______?

2. Do you know that man? Yes, I work with ________ .
3. I am talking to you. Please listen to ________.
4. These photos are nice. Do you want to look at _______?
5. I like that camera. I am going to buy ________ .
6. I don't know Peter's girl friend. Do you know _______?
7. Where are the tickets? I can't find ________ .

Fill in me, you, him, her, it, us, you and them.

8. We are going to the disco. Can you come with ________?
9. I don't like dogs. I'm afraid of _________.
10. Where is she? I want to talk to _________.
11. Those apples are bad. Don't eat _________ !
12. I don't know this girl. Do you know _________ ?
13. Alan never drinks milk. He doesn't like _________.
14. Where are the children? Can you see _________ ?
15. I can't find my pencil. Can you give one to _________?

Uygulamalar

Yurtdışında yaşadığınızı ve ev arkadaşınızın davranışlarından şikâyetçi olduğunuzu düşünün ve arkadaşınıza yapmasını ve yapmamasını istediğiniz şeyleri emir cümleleri ile ifade ediniz. Çevrenizdeki 3 dükkanı / binayı tarif ediniz. Becerisine sahip olduğunuz ve olmadığınız 3 er aktiviteyi ifade ediniz. Varsayalım derslerinizde başarısızsınız. Ders çalışmanızda başarınızı arttırması için öğretmeninizden yapmasını istediğiniz şeyleri rica ile belirtiniz. İş yerinizde patronunuzdan kıyafet, erken çıkma, tatile çıkma gibi konularda izinler istediğinizi varsayarak izin ifadesi içeren soru ve cümleleri kurunuz. Özel isim (Ahmet, Ayşe…) kullanmadan sadece zamirleri nesne ve dolaylı tümleç şeklinde kullanabileceğiniz cümleleri kurunuz.