Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
cet in aliquo casu legislator videns legem non re- cipi, & tacens, ac dissimulans licet punire com- modè possit, præsumatur velle legem extingui: interdum tamen solùm præsumetur velle suspen- dere eius obligationem actualem pro eo tempo- re. Vnde oportet tunc eius mentem interrogatio- ne, aut aliis modis indagare. Addit Azor, duos, vel tres actus sufficere contra legem, quando fiunt legislatore sciẽte, & non pu- niente, cum possit; vt tradit Panorm. locis cit. at verò ad non vsum, siue desuetudinem requiritur decennium, cùm legislator nihil nouit de iis, qui legem non seruant. Sed dicendum est, sicut dixi- mus de cōsuetudine contra legem prius receptam: nempè in non vsu, seu desuetudine, & in prædicta consuetudine interdũ sufficere duos vel tres actus legislatore sciente: interdum verò non: quia inter- dum præsumetur consensus eius abrogans legem, vel suspendens eius executionem, ex duobus, vel tribus actibus, interdum verò non. De tẽpore au- tem requisito ad præscribendum Principe igno- rante, iam diximus. Dubium secundum quomodò intelligi debeat desuetudo, vel non vsus legis, respōdet bene Azor suprà, qu. 7. Quandocumque casus legis non ac- cidit, non censetur non vsus, siue desuetudo, etiāsi per mille annos lex non seruetur. Quod est dicere cum Iurisperitis, appellatione desuetudinis, seu nō vsus non venire actus negatiuos: vt si per centum annos nullus natus est hermaphroditus, & pro- ptereà populus vsus non est, l. quæritur, ff. de statu hominum: vbi decernitur, hermaphroditum ma- gis eius generis existimandum, quod in eo præua- let: talis non vsus, vel desuetudo nihil inducit cō- tra legem: quia est actus negatiuus, id est, non con- tra legem. Quare desuetudo, vel non vsus is dicitur, quo casus legis accidit, & tamen lex non impletur à tota communitate, vel maiori eius par- te. Quod ergo dicunt Ioannes Andreas, cap. Ioan- nes de cler. coniugato, & Felin. cap. 1. de treuga, & pace, legem non tolli per non vsum, intellige, de non vsu nihil continente contra legem, vt rectè Nauarr. consil. 1. de const. qu. 6. num. 25. Hæc Azor, qui potuisset citare etiam Panorm. dict. cap. Ioan- nes, & Rosellam verb. consuetudo, num. 15. ex qui- bus eadem sumitur resolutio. Dubium tertium, quando priuilegium impe- tratum è Principe, amittitur per non vsum. Respō- det Azor suprà, quęst. 8. si per decennium non vta-<-P>@@ Nundinis impetratis à Principe, non vtendo, qui meruit, decẽnij tempore vsum amittit. Exempla, si ciuitas, vel populus impetrasset facultatem cele- brandi nundinas, & per decennium eas non fecis- set; si Princeps ciuitati, vel populo concessisset priuilegium scholas erigendi ob studium genera- le literarum, & decennij tempore non erexisset, priuilegium perit: si quis beneficio Principis liber esset à tributis pendendis, vel decimis soluendis, vel militibus hospitio excipiendis: priuilegia hæc amitterentur per non vsum, seu actum cōtrarium. Oportet tamen desuetudinem, vel non vsum esse voluntarium: nam si sit necessarius, priuilegium non amittitur: vt si quis non est vsus priuilegio, quia non potuit, vel quia se occasio non abtulit, l. vnus ex sociis, §. vlt. & l. sequenti, §. de seruitutibus rustic. prædior. vbi habetur, non amitti seruitutem mihi debitam de aqua ducẽda in fundum meum, si ideò non vtor, quia fons exaruit. Item, si aliqua ciuitas obligata sit Principi, ita vt compellatur ad militum exercitum cogendum, quando Princeps cogit, & centum annorum tempore Princeps non cogit, non desinit ciuitas esse obligata: eo quòd occasio non se obtulit. Item, si Princeps non vo- cauit populos sibi obligatos ad certum aliquid fa- ciendum, quia alij, quorum ministerium, & opera sibi sufficit, præstò fuerunt, nequit Principi tribui desidiæ & negligentiæ, si non vocauerit populos sibi ad id deuinctos. Vnde ciuis libertatem non re- cuperat contra Dominum, si Dominus non vta- tur eius obsequio, quia numquam fuit oblata oc- casio, in qua opus esset vti. Prætereà, vt priuilegiũ amittatur per non vsum, siue desuetudinem, ne- cesse est, vt simpliciter detur facultas aliquid fa- ciendi. Nam si Princeps Titio priuilegium con- cessit, vt eo possit vti, si velit, aut non vti, prout sibi libuerit, non perdet illud, etiamsi multo tem- pore eo non vtatur, vt si concessa ei esset facultas extruendi molendinum in communi, vel publico flumine, si libuerit, & molendinum non extruat, priuilegium non amittit. At si quis facultatem im- petret a Romano Pontifice Missæ sacrificium fa- ciendi, & offerendi tempore, aut loco sacris inter- dicto, & decennij spacio sacrum non faciat, pri- uilegium amittit, quia est simpliciter data facul- tas, vt sacrificare queat: non autem, vt id faciat, vel nō faciat arbitratu suo. Pari ratione, siquis à Prin- cipe impetrauit, ne coram ordinario iudice con- ueniri possit: & sinat se conueniri, aut iudicari, & ab eius sententia ad Principem non prouocet, pri- uilegium amittit. Hæc Azor, sed vltima obserua- tio difficultate non caret. Nam in omni ferè pri- uilegio implicitè continetur, vt si velit, vtatur pri- uilegio, siquidem communiter suo priuilegio re- nuntiare quisque potest: nihil autem refert, eam conditionem explicitè, aut implicitè poni: ergo etiam cum explicitè ponitur, vt in casu de molen- dino, priuilegium per non vsum amittitur. Sed quo pacto priuilegium per non vsum amittatur, diximus disp. 17. sectione 13.
@@0@ @@1@ #(IMAGE)
#(IMAGE) art. 4. vbi Vazquez dispu- tatione 178. Valentia di- sputatione 7. quæstione 5. punct. 9. Sanchez fusissi- mè tom. 3. de matrimon. lib. 8. per totum, & lib. 3. disput. 10. & 23. & alibi, Emanuel Sa, & cæteri summistæ verbo, dispensa- tio, Emanuel Rodriguez tom. 1. regularium, q. 22. Viualdus appendice ad 3. part. candelabri, c. 12. Azor to. 1. lib. 5. cap. 15. ------------------------------------------------------------ Quid sit dispensatio: & quis eius effectus. tione, & significatione idẽ est, quod distribuere; vel, vt ait D. Thom. su- prà, commensurare aliquid inter ali- quos distribuendum. Vnde admini- strator, vel œconomus alicuius rei familiaris, dis- pensator vocari solet: vt constat ex l. dispensatores ff. de solutionib. & l. vrbana. ff. de verb. signi. Et sic per metaphoram Apostoli, & Prælati di- cuntur dispensatores. 1. Cor. 4. & 9. & 1. Petri 4. sic Lucæ 12. dicitur: Quis putas, est fidelis dispen- sator, & prudens? & cap. dispensatio, dist. 43. dici- tur dispensatio diuini seminis commissa Episco- pis; & Bern. 1. de consideratio. Pontificem vocat Christi dispensatorem: & in tract. de indulgen. dicitur, dispensationem Thesauri ad Pontificem pertinere. Vt tamen notat Couar. 2. part. 4. decretalium. cap. 6. §. 9. num. 1. apud Theologos, & Iurisperitos dispensare est, aliquem lege soluere, seu ab illa eximere. in quo cernitur quædam distributio paternæ benignitatis; quæ etiam in principibus sæcularibus esse debet. Hinc Thomas Sanchez 8. de matrim. disp. 1. num. 1. & 2. ex Soto 1. iustitiæ quæst. 7. art. 3. col. 3. & ex Azor tom. 1. lib. 5. cap. 15. in princ. & ex vniuersis, vt inquit, dispesationẽ, intepretationem, irritationem, & abrogationem legis ita distinguit, vt irritare sit, legem impedire, & cassare, ne robur obligandi consequatur: vt si legem à ciuibus constitutam Principis confirma- tione indigentem, vt obliget, Princeps minimè cōfirmet; sed casset. Abrogare verò sit, postquam vim obligandi adepta est, eam omninò cassare. Dispensare verò sit, aliquem à lege eximere in casu, quo ad illam tenebatur. Interpretari verò sit declarare, eam vi obligandi carere in tali euentu. Quare interpretatio petit, eum casum occurrere, in quo cesset omninò legis vis, atque obligatio. At dispensatio solum petit causam iustam adesse,<-P>@@
spensationem relaxetur legis obligatio: qua rela- xatione seclusa verè lex in eo euentu obligaret. Addit Sanchez, derogationem, & abrogationem legis differre; quòd hæc sit cùm legislator eam omninò cassat: illa verò cùm ex parte legem tollit: vt expressè habetur l. derogatur 102. ff. de verbor. signific. & l. derogatur. ff. de regulis iuris, deroga- tur legi, cùm pars detrahitur, abrogatur legi, cùm prorsus tollitur. Cicero 2. de Inuentio. indignum est, de lege aliquid derogari, aut legem abrogari, aut aliqua ex parte commutari. De horum verò nominum etymologia vide Azor tom. 1. lib. 5. cap. 15. in princ. vide etiam disput. 18. vide in præfat. & Sotum 1. iust. quæst. 7. art. 3. Hæc quamuis vera sint: tamen lex non solùm dicitur irritari antequam vim legis habeat, nimi- rum, alioqui habiles, reddẽdo inhabiles ad feren- dam legem, seu negando cōfirmationem, sine qua lex vim non haberet: sed etiam postquam vim ha- bet, eam cassando. Sicut contractus matrimonij, vel alius dicitur irritari, & vt vim non capiat, & vt vim quam iam cœpit, amittat.
Nonnulli etiam Theologi, quibus occasionem dedit D. Thomas quæst. 97. art. 4. in corp. & ad 3. dispensationem cum interpretatione legis con- fundunt. Ait enim D. Thomas dispensare, esse or- dinare, quomodò præceptum aliquod commune à singulis obseruandum sit. Nam cùm contingat, præceptum vtile multitudini, simpliciter, vel in aliquo casu non cōuenire singulari personæ; quia per obseruationem præcepti impeditur aliquod maius bonum: ideò legislator licentiam concedit non obseruandi illud. Dupliciter autem contingit: legem deficere in persona, vel casu particulari, euidenter scilicet, & probabiliter: si euidẽter, quis- que potest legem interpretari, & hæc non dicitur dispensatio: sed epiikia: Si verò probabiliter tan- tùm, quia periculosum est proprio iudicio legem interpretari, recurrendum est ad superiorem: cuius interpretatio propriè dispensatio est. Eodem mo- do philosophatur de voti dispensatione D. Thom. 2. 2. quæst. 88. art. 10. in corp. & ad 2. Caietanus ea- dem quæst. art. 12. & 1. 2. quæst. 97. art. 4. & in sum- ma, verbo votum, Antonius 1. part. tit. 17. cap. vni- co, §. 20. agens de dispensatione legis, Conrad. qu. 97. art. 4. Couarr. cap. quamuis pactum, part. 1. §. 3. num. 4. Armill. verb. votum, nu. 13. Bonif. 4. d. 38. art. 2. quæst. 3. Palud. quæst. 4. art. 4. num. 38. agen- tes de dispensatione voti. Fundamentum esse potest: quia dispẽsatio con- cedi non potest, nisi ex causa legitima: aliàs erit potius dissipatio, vt dixit Bernard. lib. de præcept. & dispens. interueniente autem causa sufficienti, cessat obligatio legis, & id declarat Princeps: ergo nihil aliud est dispensatio, nisi declaratio, seu in-<-P> @@0@ @@1@ voto, & iuramento habet locum dispensatio: quod tamen in alio sensu verum esse non potest, cum in legem naturalem, ex qua obligat votum, & iura- mentum, non cadat nisi interpretatio. Hæc tamen opinio meritò reiicitur à Vazquez multos alios referente, disp. 178. à nu. 6. & ab aliis communiter. Primò, quia si dispẽsatio solùm esset interpretatio legis, non solùm posset fieri à princi- pibus, & Prælatis: sed etiam, & interdum melius, ab aliis Doctoribus, si sapientiores sint: hoc autem est temerarium: ergo. Secundò, si dispensatio est declaratio legis in casu dubio; postquàm superior dispensauit cum aliquo in aliquo casu, quisque poterit in casu omninò simili cum eodem, & cum cæteris, & secum dispensare: quod om- ninò est absurdum. Item quisque poterit dubi- tare de valore dispensationis, sicut de veritate in- terpretationis: quod etiam est inconueniens. Ter- tiò, sequeretur, summum Pontificem non aliter in sua lege, quàm in iure diuino, & naturali dispen- sare, quia in his duobus solùm dispensat interpre- tando: consequens est falsum: ergo. Minor patet: quia proptereà Doctores concedẽtes, Pontificem posse dispensare in propria lege, id negant de lege diuina tam naturali, quàm positiua, Turrecrem. 2. summæ cap. 107. Maior 4. d. 24. quęst. 12. Catherin. 6. contra Caiet. cap. 2. Syluester verb. Papa, quæst. 16. Sotus, 1. iust. quæst. 7. art. 3. Vazquez, disp. 178. cap. 1. Ait etiam Sanchez illo, num. 1. aliquando dispensationem sumi impropriè pro iuris decla- ratione (qualis reperitur in cap. quinta vallis, de iure iur.) vt bene animaduertit Speculator tit. de dispensatione, §. 1. seu dispensatio, paulò post princ. Dicendum ergo est, dispensationem legis pro- priè sumptā, non supponere, quòd obligatio cessa- rit, sed facere, vt cesset, eximendo aliquem à lege simpliciter, vel in tali casu, aut tẽpore, in quo lex obligaret, nisi superior remitteret, & relaxaret obligationem legis: & eodem modo loquendũ est de dispensatione voti. Hæc est communis & certa sententia, quam docent Vazq. & Sanchez suprà, Scotus 3. d. 37. qu. vn. §. sed istæ expositiones, & ibi Gab. qu. vn. art. 1. not. 3. & d. 38. qu. 1. art. 5. corol. 3. Durandus 1. dist. 47. qu. 4. num. 6. Sotus 1. iust. qu. 7. art. 3. & lib. 7. quæst. 4. art. 1. Richardus 4. dist. 38. art. 9. quæst. 1. & dist. 17. art. 2. qu. 7. ad 1. supplem. dist. 38. quæst. 1. art. 5. corol. 3. Viualdus append. ad 3. partem candelab. cap. 12. num. 2. cum Raynaldo, Hostien. & aliis, quos refert, & sequitur summa confessorum lib. 3. tit. 29. quæst. 1. Angelus, Syluest. Tabienna, Sa. Rosella, & Armilla ver. dispensatio, Panorm. cap. fraternitatis de Schismaticis, Glossa, §. multorum, siue §. nisi rigor. 1. quæst. 7. verbo, vt plerisque ad cap. requiritis, quam citat, & sequitur Nauar. prælud. 9. summæ, nu. 11. & 13. Paulus Gry- saldus in decisio. Cathol. verbo dispẽsatio, & Azor illo cap. 15. in princip. Idem tenet Ledesma 2. part. 4. quæst. 5. art. 7. & quæst. 17. art. 3. Turrecrem. 3. summæ, cap. 55. & cap. requiritis 1. quęst. 7. Rebuf- fus in practica benefic. part. 2. titul. de dispensatio- ne, Couar. 2. part. 4. cap. 6. §. 9. nu. 2. & 3. imò & ca. quamuis pactum, part. 1. §. 3. num. 4. Probatur primò: quia sæpe dispensatur, cum certum est, obligationem non cessasse. Secundò, quia ita moraliter necessarium est ad bonam gubernationem hominum, vt dicitur in<-P>@@ <-P>illo cap. requiritis, §. nisi rigor, & glossa ibi ver. plerisque, & aliis capitibus sequentib. 1. quæst. 7. Tertiò, quia res, seu obligatio per quascunque causas nascitur, per easdem dissoluitur, cap. 1. de regul. iuris in 6. Sed principes sua voluntate po- nunt obligationem legis humanæ: ergo illam tol- lere possunt, vel in totum, quod est abrogare, vel in parte, quod est derogare, & dispensare, vt dicũt Azor, & Sanchez suprà. Confirmatur, quia lex non cessat in totum, quando est causa iusta abrogandi eam, nisi legisla- tor velit eam abrogare: ergo nec in parte, nisi le- gislator velit ei derogare, seu relaxare in aliquo eius obligationem, quod erit dispensare. Quartò, aliàs nunquam iurisdictio esset neces- saria ad dispẽsationem, nisi fortè in casu ita dubio de legis cessatione, vt nulla ratione probabili pos- set definiri: quia in cæteris casibus interpretatio magis pendet ex doctrina, quàm ex iurisdictione; nisi adiungatur potestas tollendi obligationem, etiamsi non cessauerit. Si autem nulla existen- te ratione probabili, quòd cessauerit legis obliga- tio, Princeps potest efficere, vt lex non obliget; er- go etiam cum constiterit, non cessasse: ergo tunc potest dispensare. Confirmatur primò, aliàs, si post dispensationem legis constaret, obligationem esse in casu illo, de quo anteà dubitabatur, dispensatio in posterum nullius esset momenti: & eodem mo- do in votis argumentari licet. Confirmatur se- cundò: Nam si dispensatio esset idem, quod expli- catio, postquàm semel superior in aliquo casu di- spensauit, dispensatum censeretur in reliquis eui- denter omninò similibus, quia explicatio non po- test esse vera in vno casu, quin vera sit in alio omninò simili: consequens est absurdum: ergo. Quintò, aliàs Princeps non posset negare di- spensationem, quia tenetur declarare veritatem. Nec est verisimile, D. Thomam fuisse in contra- ria sententia. Nam loquens de voto in 4. dist. 38. illam sententiam reiicit, quæ dispensationem voti in interpretatione constituebat: docetq́ue, obliga- tionem voti posse per dispensationem auferri: er- go idem diceret in lege humana in præsenti: ergo generatim de dispensatione locutus est, vt relaxa- tionem, & interpretationem includit, & ita non exclusit dispensationem propriè dictam, quæ est relaxatio, & fit iurisdictione dispensantis. Neque fundamentum alterius sententiæ solidum est: quia potest subesse legitima causa, quæ per seipsam non auferat obligationem legis humanæ, sit tamen sufficiens ratio motiua, vt superior illam auferat.
Nota autem, vt attigit Vazquez suprà, Pontifi- cem non eodem modo dispensare in voto, & in lege humana: in voto enim dispensat, vt pars quæ- dam, nempe ex commissione Dei, & vice ipsius, qui est pars, cui homo per promissionem, seu vo- tum se obligauit: Pontifex autem cedit iuri, quod Deo ex tali promissione acquisitum est. In lege au- tem sua dispensat, quia cùm possit directè obliga- tionem tollere tanquam legislator; potest eam re- stringere, vt non extendat se ad talem personam simpliciter, vel in casu, in quo aliàs obligaret: vt cùm concedit vesci ouis, & lacticiniis in quadra- gesima iis, qui eleemosynam dederint pro expedi- tione contra infideles. In iuramento etiam dispensat Pontifex vice Dei cedens obligationi, qua homo tenetur Deo<-P> @@0@ @@1@ iuramentum fit homini, & inducit obligationem iustitiæ, & religionis ad bonum hominis, cui fit, cuius dispensator non est prælatus, non ita pro- priè, aut vsitatè dicitur Pontifex dispensare in iu- ramento, sed illud relaxare. Ex is infertur primò, quis sit dispẽsationis effe- ctus: est enim auferre à particulari persona simpli- citer, vel in tali tempore, aut occasione obligatio- nem ad opus, vel omissionem, vel pœnam: vel au- ferre irritationem, aut inhabilitatẽ, quam lex ipsa efficiebat. Secundò infertur, multum differre inter dispen- sationem, & permissionem. Nam dispensatio ad agendum, vel omitten- dum, tollit culpam: permissio verò non aufert cul- pam; quia non aufert obligationem: & ideò etiam non tollit obligationem ad pœnam, sed eius exe- cutionem dissimulans, & non puniens delictum. Quamuis interdum latè talis permissio, & dissi- mulatio, dispensatio appelletur, cap. dispensatio- nis 1. quæst. 7. Tertiò infertur, quomodò differant dispensa- tio. & absolutio. Licet enim absolutio alicuius ab obligatione legis, vel voti sit propriè dispensatio: tamen in iure absolutio simpliciter prolata, mul- tum differt à dispensatione, & ad peccata, censuras, & alias pœnas, vt quædam sententia absoluens re- fertur: & non tollit obligationem legis, sed inter- dùm exequitur, quod lex ordinat, vt attigit glossa ca. cupientes, §. cæterum, de electione in 6. ver. di- spensatio, & Panorm. cap. tam literis vestris, num. 3. de testibus. Quando enim absolutio est à pecca- tis, non datur nisi supposita dispo sitione pœniten- tis. & potestate absoluentis: tunc autem nulla lex per absolutionem relaxatur; Sed impletur quod lex præcipit, scilicet contritum, & confessum ab- solui. Idem est in censuris: quia censura de se non est pœna perpetua, vel ad definitum tempus; Sed donec à contumacia recedatur: quia est pæna me- Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|