İş Hukukunda Arabuluculuk Uzmanlık Eğitimi Kaynak Kitabı

2.Hafta Tatili

Hafta tatili, 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir. Kanunun 46. maddesinde hafta tatiline hak kazanma koşulları ile işçiye çalışmamasına rağmen ücret ödenmesine ilişkin esaslara yer verilmiştir.

4857 sayılı İş Kanununda hafta tatilinin hangi gün kullanılacağına ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır. Hem Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun hem de Türk Borçlar Kanununa göre, hafta tatili günü Pazardır. 6098 sayılı Kanuna göre, işveren, işçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür (TBK, m.421/1).

a) Hafta tatiline hak kazanma koşulu

İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63. maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir (İş K. m. 46/I). Haftalık çalışma süresi, iş günlerine eşit dağıtılsın veya dağıtılmasın, işçi haftanın iş günlerinde kırk beş saat çalışmış olmalı veya çalışmış sayılmalıdır.

Borçlar Kanununda da hafta tatiline ilişkin bir hükme yer verilmiştir (m. 421/I).

b) Hafta tatili ücreti ve hafta tatilinde çalışma halinde ücretin hesaplanması

Çalışılmayan hafta tatili günü için işverence işçiye bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir (m. 46/II)^.. İşçi eğer haftalık normal çalışma süresini tamamladıktan sonra hafta tatilinde de çalıştırılırsa, saat ücreti karşılığı çalışması halinde bir günlük tatil ücretine ilaveten, yüzde elli zamlı olarak hesaplanan bir günlük ücret daha ödenir(Yarg. 22. HD.,14.1.2014, E. 2013/1747 K.2014/150)_. Bir diğer deyişle işçiye toplam 2,5 gündelik ücret ödenmesi gerekir(Yarg. 9. HD., 9.4.2012, E. 2011/44976K. 2012/11811; Yarg. 22. HD., 22.1.2013, E. 2012/10831 K. 2013/372)_.

Hafta tatilinde çalıştırıldığını kanıtlama yükümlülüğü işçiye, hafta içinde bir gün izin verildiği veya ücretinin ödendiğini kanıtlama yükümlüğü ise işverene aittir^.Yargıtaya göre, ihtirazi kayıtsız imzalanmış bordroların hafta tatili yönünden işçiyi bağlaması ancak o bordroda hafta tatili ücretine ilişkin tahakkuka yer verilmiş olması halinde mümkündür(Yarg. HGK, 9.3.2005, E. 2005/9-117 K. 2005/151)_.

Yargıtaya göre, bir kimsenin yılın hiçbir haftasında tatil yapmadan çalıştığı düşünülemez ve tüm hafta tatillerinde çalışılmış gibi hesap yapılması isabetli olamaz (Yarg. 9. HD., 28.5.1991, E. 1991/1227 K. 1991/8987)_. Yargıtay hesaplanan miktardan takdiri indirim yapılması gerektiğini kabul etmektedir. Yargıtay yapılacak indirimin, işçinin çalışma şekline ve işin düzenlenmesine ve hesaplanan fazla çalışma miktarına göre takdir edilmesi, hakkın özünü ortadan kaldıracak oranda bir indirime gidilmemesi gerektiğini belirtmektedir. Yargıtay somut bir uyuşmazlıkta hafta tatili ücreti alacağından yapılan % 40 oranındaki indirimi hakkın özünü kaldıracak nitelikte bulmuştur(Yarg. 9. HD., 28.3.2017, E. 2017/2228 K. 2017/5235).

c) Hafta tatiline hak kazanma açısından çalışılmış gibi sayılan süreler

Kanunda, hafta tatiline hak kazanmak için gerekli olan tatil gününden önce 63. maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmak koşulunun gerçekleşmesinde bazı günlerin çalışılmış gibi hesaba katılacağı ifade edilmektedir. Bunlar, çalışılmadığı halde kanunen çalışılmış gibi sayılan süreler (m. 66); günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya iş sözleşmesinden doğan tatil günleri; işçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün, işçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisi için bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar verilen ücretli izin süreleri (Ek m. 2); bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinlerine ilişkin sürelerdir (6645 s.lı K. la değ. m. 46/III)_{.Yargıtayca belirtildiği üzere, bir haftalık süre dışında sağlık kurulu raporuna dayanan uzun süreli hastalık ve dinlenme halinde hafta tatili ücretine hükmedilemez (Yarg. 9. HD., 17.10.2002, E. 2002/5078 K. 2002/15638).}

Aynı şekilde, zorlayıcı ve ekonomik bir neden olmaksızın işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç günü işverence tatil edilmesi halinde bu süreler hesaba katılır (aynı m. /IV). İşin bir haftadan fazla bir süre ile tatilini gerektiren zorlayıcı nedenlerin doğması halinde çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili günü için de ödenir (aynı m. /V). Yüzde usulünün uygulandığı işyerinde hafta tatili ücreti işverence işçiye ödenir (aynı m. /VI).

3. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller

a) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri

2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 1. maddesine göre, 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü saat 13.00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.

Ulusal bayram dışındaki resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü 2429 sayılı Kanunda genel tatil günleri olarak nitelendirilmektedir (m.2/1). Genel tatil günleri; resmi bayram günleri olan 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı ile dini bayram günleri olan Ramazan Bayramı (Arefe günü saat 13.00’den itibaren 3.5 gün), Kurban Bayramı (Arefe günü saat 13.00’ten itibaren 4.5 gün), yılbaşı olan 1 Ocak günü, Emek ve Dayanışma Günü olan 1 Mayıs günü ve 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik gününden oluşur (m.2/1, A, B ve C bentleri).

b) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma

2429 sayılı Kanuna göre, 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur (m.2/son).

İş Kanununa göre, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir (İş K. m.44). İş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde düzenleme bulunması halinde ya da işçinin onayının bulunması halinde 29 Ekim günü çalışma yapılabilir.

c) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Ücreti

İş Kanununa göre, bu Kanun işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir (m.47/1).

İşçinin tatil günü ücreti çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücretidir. Parça başına, akort, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti, ödeme döneminde kazandığı ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır. Saat ücreti ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti saat ücretinin yedi buçuk katıdır (m. 49/1,2,3).

Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçilere; yani maktu aylıklı işçilere tatil ücreti verilmez. Ancak bunlardan ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışanlara ayrıca çalıştığı her gün için bir günlük ücreti ödenir (İş K. m.49/3).

Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz (İş K. m. 50). Aylık ücretle çalışma halinde ulusal bayram ve genel tatil ücretlerinin aylık ücrete dahil olduğu şeklinde sözlemeler geçerlidir.

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinden birinin hafta tatili gününe rastlaması halinde işçiye, çalışmadığı takdirde, işçiye bir günlük ücreti ödenmelidir. İşçi, ulusal bayram veya genel tatil gününe rastlayan cumartesi günü de çalışır ise, tatil ücreti yanında çalışmasının karşılığı olarak bir günlük ücrete daha hak kazanır ve bu ücretin, işçi haftanın beş iş gününde haftalık normal çalışmasını yapmış olduğundan fazla çalışma nedeniyle %50 zamlı ödenir ve 2.5 günlük ücrete hak kazanır.

Ulusal bayram veya genel tatil gününün, çalışılmayan cumartesi gününe rastlaması halinde işçiye sadece tatil ücreti ödenir.

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığını iddia eden işçi bunu ispat etmekle yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Ulusal bayram ve genel tatil çalışmalarının uzun bir süre için hesaplanması durumunda hakkaniyet indirimi Yargıtay tarafından uygulanmaktadır. Ancak, ulusal bayram ve genel tatil çalışmalarının takdiri, tanık beyanlarına değil de, yazılı belgelere ve işveren kayıtlarına dayanıyorsa indirime gidilmez.