İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

1985-ci il. Microsoft firması Windows 1.01 qrafik interfeysi əsasında fərdi kompüter 
üçün çoxməsələli əməliyyat mühiti yaratmağa ilk cəhd etdi. 
1988-ci il. Apple firmasının banisi Stiv Cobs özünün Next Computer adlı yeni 
firmasında Next adlı kompüter və Next Step adlı əməliyyat sistemi yaradılmasına nail 
oldu. Philips firması CD-I (CD-Interactive) kompakt-disk üçün yazı standartı işləyib 
hazırladı. 
1989-cu il. Tim Berners-Li
56
―bəşəri biliyin birləşdirilməsi‖ məqsədi ilə 
―Ümumdünya hörümçək toru‖ (World Wide Web - WWW) adlandırdığı paylanmış 
informasiya sistemi konsepsiyasını təklif etdi. Bunun yaradılması üçün iki mövcud 
texnologiyanı – verilənlərin ötürülməsi üçün IP-protokollar texnologiyası ilə hiper-mətn 
texnologiyasını (Hypertext Technology) birləşdirdi.
1991-ci il. Hiper-mətnə baxış üçün əmr sətri rejimində işləyən ilk kompüter proqramı 
– brauzer ((Browser) yaradıldı. Bunun tətbiqi 1992-ci ildə son yekunda bütün planeti əhatə 
edən ―tikişsiz informasiya mühiti‖ (Seamless Informational Area) yaradılmasına 
yönəldilmiş layihənin uğurla icrasına imkan verdi. 
1993-cü il. Intel firması Pentium mikroprosessorunu təqdim etdi. Siemens firması 
özünün ―Synapse1‖ adlı neyrokompüterini təqdim etdi ki, bunun da gücü 8000 işçi 
stansiyanın gücünə ekvivalentdir. Bu kompüter süni neyronlar şəbəkəsindən aldığı 
informasiyanın paralel emalını həyata keçirir. Sözü gedən neyrokompüter şəklin və niqtin 
tanınması üzrə həll edilən məsələlər üçün ideal qurğudur. 
56
Tim Berners-Lee, Conseil Europeen pour la Recherche Nucleaire - CERN, Женева 

---

32 
1995-ci il. Fərdi kmpüterlərin proqram təminatı sahəsində dünyəvi hadisə baş verdi: 
Windows-95 adlı çoxməsələli universal əməliyyat sistemi yaradıldı. 1995-ci ilin 
sentyabrında buraxılmış Windows-95 əməliyyat sistemi IBM PC kompüterləri üçün ilk 
qrafik interfeysli əməliyyat sistemi oldu. Sonra bu inkişaf etdirilərək Windows-98-ə, daha 
sonra isə növbəti versiyalara çevrildi. Aparat-proqram təminatı istehsalçıları qovşaq və 
qurğuları elə düzəldirlər ki, Windows əməliyyat sistemi ilə uyuşan olur. Yəni indiki 
kompüterlərə istənilən qurğunu qoşmaq heç bir problem yaratmır. Microsoft firması 
özüsazlanan qurğular üzrə yeni standart
57
daxil etdi. 
1996-cı il. Hər bir sonrakı EHM nəslinə aid olan maşınlar əvvəlkilərdən daha cəld, 
daha etibarlı, daha ucuz və daha kiçik qabaritli olmaqla, daha mükəmməl giriş-çıxış 
qurğularına malik idi. Kompüter insanın informasion funksiyalarının texniki modeli kimi 
qəbul edildiyindən, giriş qurğuları görmə, eşitmə və taktil-toxunma kimi təbii dərketmə 
kanallarına yaxınlaşdırılmaq istiqamətində inkişaf etdirilir. Buna görə də kompüterdə iş 
günü-gündən daha münasib şəkil alır. 
XX əsrin son rübündə sənaye EHM-ləri, sonra isə fərdi kompüterlər çoxfunksiyalı 
idarəedici sistemlərin və informasiya sistemlərinin yaradılmasının aparat-hesablayıcı 
təməlini təşkil etdi. 
Aşağıdakı cədvəldə elektron-hesablayıcı qurğuların müxtəlif nəsillərinin parametrləri 
verilmişdir: