İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

 
7.4.3. İnternetdə resursların ünvanlaşdırılması 
Ümumdünya şəbəkəsi olan İnternetdə hər bir kompüter (əslində, kompüterin şəbəkə 
adapteri) eyni zamanda 3 ünvan alır: birincisi, adapterin zavod nömrəsidir, ikincisi, İP 
ünvanın kodudur, üçüncüsü, domen ünvanıdır ki, bütün bunlar da istifadəçi interfeysi üçün 
nəzərdə tutulmuşdur.
İP-ünvanı 4 baytlıq ölçüyə malikdir və 3 hissədən ibarətdir: İP –ünvanın ranqı, lokal 
şəbəkənin nömrəsi və şəbəkə daxilindəki kompüterin nömrəsi. İP –ünvanın ranqı bu tipdən 
olan şəbəkələrin sayını və maksimal ölçüsünü təyin edir. Şəbəkənin nömrəsi qeydiyyat 
zamanı verilir. Şəbəkənin nömrəsini şəbəkənin sahibi olan təşkilat verir. Şəbəkə daxilində 
kompüterin nömrələnməsi isə şəbəkə inzibatçısının səlahiyyətindədir.
Ünvanların domen təşkilatı DNS (Domain Name System) iyerarxik quruluşludur. 
Yuxarı səviyyənin bir neçə domeni vardır ki, bunların da hər birinə müəyyən ad verilir: 
mom, edu, org, gov, ru, az və s. Növbəti səviyyə domeni yuxarı səviyyə domeninə yeni ad 
əlavə etməklə yaradılır. Məsələn, econ.msu.ru Moskva Dövlət Universiteti İqtisad 
fakültəsinin şəbəkədəki domen adıdır.
Domen adları sistemi İnternet xidmətləri içərisində mərkəzi yerlərdən birini tutur.
 
7.4.4. TCP/IP protokolları ailəsi. 

---

178 
Artıq qeyd edildiyi kimi, TCP/IP protokolları müxtəlif səviyyəli kommunikasiya 
protokollarının tam ailəsini əhatə edir. Buraya aşağıdakılar aiddir: 
IP (Internet Protocol) – şəbəkələrarası protokol; 
TCP (Transmission Control Protocol)- baza nəqliyyat protokolu; 
UDP (User Datagram Protocol)- TCP protokolundan fərqlənən ikinci nəqliyyat 
protokolu; 
ARP (Address Resolution Protocol)- İP və Ethernet ünvanlarının uyğunluğunu 
müəyyən etmək üçün istifadə edilir; 
SLİP (Serial Line İnternet Protocol)- telefon xətti ilə verilən ötürülməsinin kanal 
protokolu;
PPP (Point to Point Protocol)- ―məntəqədən məntəqəyə‖ məlumat mübadiləsinin 
kanal protokolu; 
FTP (File Transfer Protocol) – fayl mübadiləsinin tətbiqi protokolu; 
telnet –virtual terminalın emulyasiyasının tətbiqi protokolu; 
DNS (Domain Name System)- domen adları sistemi; 
RİP (Routing İnformation Protocol)- marşrutlaşdırma protokolu; 
NFS (Network File System)- paylanmış fayl sistemi və şəbəkə çap sistemi; 
SNMP (Simple Network Management Protocol)- şəbəkəni idarə edən sadə protokol. 
Kanal səviyyəsinə SLİP və PPP protokolları, Şəbəkə (şəbəkələrarası) səviyyəsinə İP 
və ARP protokolları, nəqliyyat səviyyəsinə TCP və UDP protokolları aiddir.