İsmail arabaci kiMDİR

Kabardey-Balkar Özerk Cumhuriyeti

Başkent: Nalçik

Yüzölçümü: 12.500 km2

Nüfus: 786.000

Kabardey-Balkar Özerk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'na bağlı federe cumhuriyetler arasında en yoğun Adıge (Çerkes) nüfusunu bulunduran cumhuriyettir. İlk olarak Sovyetler lideri Stalin döneminde, 16 Ocak 1922'de Kabardino-Balkarya vilayeti olarak kurulan birim, 5 Aralık 1936'da özerk cumhuriyet haline dönüştürüldü. 1942 Ağustosu'ndan itibaren Almanlar bölgeyi 6 aylık bir süre işgal ettiler. Bir yıl sonra bütün Balkarlar Türkleri Nazilerle işbirliği yaptığı gerekçesiyle Mart 1944'te Orta Asya'nın çeşitli bölgeleri ile özellikle Kazakistan civarına sürgün edildi. Balkar ibaresi cumhuriyetin ünvanından silindi ve 1957'de sürgün edilen halkların haklarının iadesine kadar değiştirilmedi.

Çerkesler, nüfusun %49'luk kısmını oluştururken, bu oran Ruslar için %31; Balkarlar için %10 ve diğer kavimler içinse %10'dur. Ayrıca 62.9 kişi/kilometrekare olan nüfus yoğunluğu Rusya ortalamasının yedi mislini bulan bir değerdir.

Başkent Nalçik'ten söz etmek gerekirse; Şehrin isminin çıkışı hakkında birçok öykü söylenile gelmiştir. Bu öykülerden en bilineni, şehrin etrafını çevreleyen dağlarla ilgili olandır: Topografik olarak şehrin etrafını çeviren dağ silsilesi nal şeklindedir ve yerel her iki dilde de (Kabardeyce ve Balkarca) Nalçik, "nal" anlamına gelmektedir. Bu nedenle de nal, şehrin amblemi haline gelmiştir. Cumhuriyetin başkenti olan Nalçik 1818 yılında Ruslar tarafından bir askeri kale olarak yerleşime açılmış, 1862 yılında büyük bir kasabaya dönüşmüş ve o yıllarda 2800 civarında insanın yaşadığı bir yerleşim birimi haline gelmiştir. 1917 Ekim devrimi ile Nalçik, merkezi bir yapı halini almaya başlamış, Ocak 1919'da Beyaz Ordu Nalçik'e girmişse de, Kızıl Ordu Mart 1920'de tekrar geri almıştır. 16 Nisan 1922'ye kadar Nalçik tam anlamıyla büyük bir yerleşim merkezi haline dönüşmüş ve Kabardey-Balkar'ın merkezi olmuştur. 12 Aralık 1936'da ise o zamanın Kabardey-Balkar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin, bugünün Kabardey-Balkar Federe Cumhuriyeti'nin başkenti olmuştur. Toplam alanı 131 kilometrekare olan başkent, 1992 sayımına göre 280 bin nüfusa sahiptir. Şehrin ağaç ve yeşil alanları toplamı 991 hektardır.

Ülkede ulusal dil Adıge-Çerkes dilinin bir diyalekti olan Kabardeycedir. Kafkas dillerinin kuzeybatı gruplarından Abhaz-Adıge alt grubuna bağlıdır. Abhaz, Abzeh, Abazin vb. diyalektleriyle belli noktalarda ayrılan Kabardeyce, Kabardeyler Adıge kavminin bir alt boyu olduklarından Adiğebze (Adıge dili) olarak adlandırılır. Rusça ve Balkarca diğer resmi dillerdir. Kabardeyler ve Balkarlar Sünni Müslümandırlar.

Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nde dağcılık ve kayakçılık turizmi gelişmiştir. Bu bakımdan tüm Kuzey Kafkasya'da en önemli turizm merkezleri burada kurulmuştur. Dağ turizminde turların başlangıç yeri Nalçik'tir. Buradan ırmak vadileri boyunca uzanan yollar izlenerek güneye, Ana Kafkaslara doğru gidilmektedir. Yollarda çok sayıda konaklama yerleri, özellikle Elbrus (Oşhamahue) önlerindeki vadilerde turistik otel, motel ve kampingler bulunmaktadır.

Finans ve hammaddeler dahilinde cumhuriyet ekonomisi demirsiz cevherler, petrol, doğalgaz, çeşitli madeni ve kimyasal materyaller, çeşitli mineral ve taze su kaynakları, değerli inşaat hammaddeleri sanayii üzerine temellenmiştir. Şu anda 40'tan fazla mineral depoziti işletilmekte olup, mineral kaynaklarına biçilen değer 12.000 metreküp'ten fazladır. Kabardey-Balkar'ın kesinlikle branşında eşsiz bir yere sahip olan bir depoziti vardır: Tırnauz tungsten-molibden kompleksi (ünlü bir stratejik hammadde sağlayıcısı), dünyanın en zengin tungsten ve molibden cevheri depozitlerini işletmek üzere çalışmaktadır. Kuzey Kafkasya'da tüketilen elektrik enerjisinin %90'ını karşılayan Kabardey-Balkar'ın başlıca kaynakları Molibden ve Tungsten depozitleri ve bunları işleyen fabrikalar, makine imalatı ve kimya endüstrisi, inşaat malzemeleri imalatı, kereste, gıda ve diğer hafif endüstrilerdir.Tarım alanında ise tahıl ziraati (buğday ve mısır) meyve yetiştirme ve bağcılık, koyun, domuz ve at çiftçiliği, arıcılık ve ipekböcekçiliğidir.

Cumhuriyetin doğal, iklimsel ve demografik koşulları, oldukça hızlı gelişmekte olan ekonominin taleplerini karşılayan başlıca unsurlardır. Endüstri Kabardey-Balkar'da bugün gayri-safi milli hasılanın yarısını sağlayarak liderliği elinde bulundurmaktadır.
Kaynak: ATLAS aylık coğrafya ve keşif dergisi. Mart 2003. Sayı 120