İstanbul üNİversitesi AÇik ve uzaktan eğİTİM

2. Hafta - Bilimsel İnceleme

Bilimi sistemli araştırma yöntemlerinin kullanılmasıyla biriktirilmiş bilgi bütünlüğü olarak tanımlayabiliriz. Bilimsel yöntemi diğer bilgi edinme yollarından ayıran özellik, gözlenebilen olayları anlamak için tek tek, sistemli ve objektif bir biçimde çalışarak veri toplamaktır.

Bilimsel etkinliğin 5 amacı vardır;

1. 
   Doğa olaylarının tam olarak ne olduğunu belirlemek,
   
2. 
   Doğa olaylarının neden ve nasıl olduklarını açıklamak,
   
3. 
   Bir grup olguyu açıklayan kuramlar oluşturmak
   
4. 
   Oluşturulan kuramlara dayalı olarak yeni olguları öngörmek ve bu öngörüleri sınamak,
   
5. 
   Bu öngörülere dayalı olarak insanlık yararına düzenlemeler yapmak.
   

Bilimsel etkinliklerin amaçlarını gerçekleştirmesi ancak araştırmacıların geçmişten aldıkları bilgi birikimini geliştirerek gelecek kuşaklara aktarması ile mümkün olabilmektedir.

Psikolojik bir araştırma nasıl yürütülür?

Psikolojide bir araştırma yürütülürken dikkatli ve sistemli gözlemlerle veri toplanır; bu gözlemleri açıklayabilmek için kuramlar geliştirilir; bu kuramlara dayanarak yeni tahminlerde bulunulur ve sonra bu tahminlerin doğru olup olmadığı yine verilere dayanarak, sistemli bir şekilde sınanır.

Bir araştırma sürecini nasıl tasarlarız?

Bütün araştırmalar bir soru ile başlar. Her bilimsel araştırmanın mevcut durumda incelenebilir bir soru ya da problem ile başlaması gerekir. Gündelik hayattaki sorduğumuz soruların bilimsel olarak araştırılabilir bir hale dönüştürülmesi gerekir. Daha sonra araştırmacı sorduğu sorunun cevabı hakkında bir öngörüde bulunmalıdır. Buna hipotez diyoruz. Her hipotez araştırma bulgularıyla desteklenene kadar geçici bir çözüm teklifidir. Araştırmacı, sonuçlar beklediği gibi çıksın ya da çıkmasın, araştırmanın sonucunu bilimsel kamuoyuyla paylaşmalıdır.

Psikolojide kullanılan veri toplama yolları

• 
  Gözlem: Gözlemlerin bir veri toplama yolu olabilmesi için kayıt edilmeleri ve incelenecek işlev açısından değerlendirilmeleri gerekir.
  
  • 
    Doğal halde gözlem; araştırmacı hiçbir müdahalede bulunmaksızın gözlem yapar.
    
  • 
    Sistematik gözlem; önceden seçilip belirlenmiş belirli bir davranış, işlev ya da durumların belli bir plana göre izlenmesi ve kayıt altına alınması demektir.
    

Gözlemler işaretleme listeleri kullanılarak ilgili davranışın varlığı, sıklığı, şiddeti, niteliği gibi çeşitli özellikleri açısından puanlanarak değerlendirilir.

• 
  Görüşmeler: Araştırdığımız probleme bağlı olarak hazırladığımız sorular çerçevesinde, sözel olarak yüz yüze görüştüğümüz bir bilgi toplama yoludur.
  
  • 
    Yapılanmış görüşme; araştırmacının soracağı sorular önceden tam olarak belirlenmiştir.
    
  • 
    Yarı yapılanmış görüşme; araştırmacının soracağı sorular belirlenmiştir ancak araştırmacı konuyu derinleştirmek için yan sorular sorabilir.
    
  • 
    Yapılandırılmamış görüşmeler; ana noktalar veya konu bellidir ancak görüşmenin seyri her katılımcıda farklı gelişebilir.
    
• 
  Anket/ Soru Listeleri: Anket, bir araştırmanın amacına uygun düzenlenmiş bir soru listesidir. Katılımcıların belli bir konudaki görüşlerini veya mevcut durumu saptamak için uygundurlar.
  
• 
  Ölçekler: Bir bireyde belli bir özelliğin mevcut olup olmadığını ve ne kadar sahip olduğunu değerlendirmek istiyorsak ölçek kullanırız.
  
• 
  Testler: Belirli bir özelliği tanımlayan bir davranış örnekleminin nesnel ve standart ölçümü için hazırlanmış araçtır. Testlerde değerlendirilmek istenen özelliğin kullanılmasını, icrasını gerektiren sorular, görevler sunulur. Bireylerin sunulan bu durumlardaki tepkileri nicelik ve/veya nitelik açısından puanlanır ve değerlendirilir.
  

3. Hafta - İnsanın Evrimsel ve Biyolojik Temelleri

Biyolojik - Fizyolojik Etmenler

İnsan bedeni, zihni ve davranışları birlikte ve etkileşerek işlev görürler. Bedenimiz normal işlevlerini yerine getirdiği zamanlarda vücudumuzda sürekli olan ve sabit bir şekilde devam eden karmaşık faaliyetlerin farkında bile olmayız.

İnsan vücudu, davranışları ve işlevleri düzenlemek ve bütünleştirmek için iki temel sisteme sahiptir:

İç Salgı sistemi (Endokrin Sistem)

İç salgı sistemi, kan dolaşımına hormon denilen kimyasal ileticiler salgılayan bez ağıdır. Tiroid bezi, hipofiz bezi, testisler ya da yumurtalıklar gibi.

İç salgı bezleri ve hormonlar iki temel nedenden ötürü özellikle dikkate değerdir.

Birincisi; insan gelişiminin belirli aşamalarında hormonların sinir sistemini ve vücut dokularını düzenlemeleri, o dönemde bulunan insanlarda ortak davranış ve eğilimlerin ortaya çıkmasını sağlamalarıdır. Ergenlik döneminde ve menopozda olduğu gibi…

İkincisi; hormonların gündelik hayatta çok sayıda davranışı başlatmaları, sürdürülmesini sağlamaları ve düzeyini belirlemeleridir.

Beyindeki en küçük parçalardan biri olan Hipotalamus’un bir işlevi de iç salgı bezi sistemi ile merkezi sinir sistemi arasında bilgi aktarımı yapmaktır. Hipotalamus’ta ki özelleşmiş hücreler, diğer beyin hücrelerinden aldıkları hormon üretimi ile ilgili mesajları hipofiz bezlerine iletir ve hipofiz bezi kendisi veya diğer gerekli bezlerin üretim yapmasını sağlayacak mesajları aktarır.

• 
  Hipofiz Bezi: Beynin alt kısmında yer alan bu bezin hipotalamusla bağlantısı vardır. Sinir sistemi ile iç salgı sisteminin etkileşerek çalışmasını sağlamaktadır.
  
  • 
    Ön hipofiz; diğer iç salgı bezlerinin faaliyetlerini tetikleyen çok sayıda hormon üretir. Aynı zamanda büyüme hormonu üreterek vücudun büyüme miktarını ve zamanlamasını düzenler.
    
  • 
    Arka hipofiz; kan basıncı ve su dengesinin düzenlenmesini, cinsel özelliklerin kazanılmasını ve sürdürülmesini, annelik sütü üretimi gibi işlevlerin yürütülmesini sağlayan hormonlar üretir.
    
• 
  Tiroit Bezi: Gırtlağın hemen altında bulunan bu bez, vücut metabolizma oranını düzenleyen tiroksin hormonunu üretir. Ayrıca, tiroit bezinin içine gömülmüş, paratiroit bezleri, kan ve doku sıvılarında bulunan kalsiyum ve fosfat düzeylerini düzenler.
  
• 
  Pineal Bez: Beyinde bulunan pineal bez, gün boyunca organizmanın etkinlik düzeyini ayarlar. Pineal bez ışık ile uyarıldığında, bu bez melatonin hormonunun üretimini azaltmakta, böylece vücut ısısı yükselmekte ve organizmanın etkinlik düzeyi artmaktadır. Işık azaldığında (örneğin, gece olduğunda) ise melatonin salgısı arttırılmakta ve vücut ısısı düşerek organizmanın etkinliği yavaşlamaktadır.