Istanbul Üniversitesi Matbaası

Veremle mücadele

Spesifik tedavisinin henüz bulunmadığı, suni pnomotoraks, torakoplasti, güneş banyoları ve istirahatla tedavi edilmeye çalışılan, insan gücü kaybı ve çok sayıda ölüme sebep olan verem, Kongrede çeşitli yönleriyle ele alındı.

Cumhuriyet döneminde verem savaşına gerekli önem verilmesine rağmen maddî zorluklar sebebi ile geniş ölçüde bir savaş sistemi oluşturmak uzun yılları aldı. Tedavisi uzun süren bu sosyal hastalıkla mücadeleye çeşitli sivil toplum örgütleri aracılığı ile halkın da katılması gerekiyordu. 1923’te Dr. Behçet Uz’un girişimi ile “İzmir Veremle Mücadele Cemiyet-i Hayriyesi”, ardından “Balıkesir Veremle Mücadele Cemiyeti” kuruldu. 1923’de Bakanlığın isteği ile İstanbul Özel İdaresince bir dispanser ve 1924’te Heybeliada Sanatoryumu açıldı. 1927’de İstanbul Verem Mücadele Cemiyeti kuruldu. Haydarpaşa ve İzmir’deki bulaşıcı hastalıklar hastanelerini takiben diğer devlet hastanelerinde de veremliler için yataklar açıldı.

1930 Hıfzısıhha Kanunu’nun verem savaşını zorunlu kılması ile çalışmalar genişletildi. Verem savaşı derneklerinin açılmasıyla, kanunlarla belediyelerce eğlence yerlerinden alınan hissenin % 10’unun verem savaşı derneklerine verilmesi sağlandı. Veremle mücadele başarısında; Ocak 1948’de kurulan “Türkiye Ulusal Verem Savaş Derneği”nin ilk başkanlığına getirilen ve vefatına kadar 15 yıl bu görevde kalmış olan Tevfik Sağlam Paşa’nın büyük rolü oldu.

Cumhuriyetten önce de yaygın olan veremden ölümlerin sayısı dünyada ve ülkemizde İkinci Dünya Savaşı sırasında daha da arttı. Sağlık Bakanlığının 1943-1947 yılları arasında Ankara, Bursa, Eskişehir, İstanbul ve İzmir kentlerinde yapmış oldukları ölüm tespitlerinde, veremden ölümler daima ilk üç sıra içinde görülüyor ve genel ölümlere oranı da ortalama %13.5 olarak saptanıyordu. 1980’de 100 000’de 9, 1992’de 100 000’de 2.5 olmuştur. Bu azalmada sağlık koşullarının düzelmesi yanında vereme karşı ilaçların bulunması da şüphesiz etkili oldu.

1993 yılı istatistiğine göre, Sağlık Bakanlığına bağlı verem dispanseri sayısı 255, Verem Savaşı Derneği’ne bağlı olanların sayısı 30’du. Sağlık Bakanlığı’na bağlı Verem Savaş Komitesi ve Verem Savaş Genel Müdürlüğü, verem savaşı dernekleri, hastaneleri, gezici tarama istasyonları, BCG kampanyaları ile hastalığa karşı çok iyi sonuçlar alındı.

Günümüzde sadece İstanbul’un 24 ilçesinde 25 Verem Savaş Dispanseri bulunmaktadır.