Istanbul Üniversitesi Matbaası

Adalet İlkesinin Adaletin Dağıtımını Belirleyemediği Durumlar

Bazen diğer etik ilkelere dayanarak adalet sağlanabilir ve yapılanlar böylece savunulabilinir. Örneği zorla yapılmak istenen bir gen taramasına özerklik ilkesi öne sürülerek izin verilmez. Felâket bölgelerinde tıbbi ihtiyaçların dağıtımı yararlı olma ilkesi temel alınarak yapılır.

Bazen de etik ilkeler birbiriyle çatışır. Örneği, ameliyat öncesi bilgilenen ve rızasını veren bir hasta, ya da bir araştırmaya katılmaya rızasını vermiş olan bir denek, müdahale sonucunda ihmalden kaynaklanmayan bir zarar görmüşse, bu zarar tazmin edilmeli midir sorusunun cevabı özerklik ilkesine dayandırılarak karara bağlanır. Hastanın daha önce özgür rızasını vermiş olması bu konuyla ilgili bir özellik olarak ahlak kararını kesinleştirir. İnsanlar özgür iradesiyle zarar ihtimalini göze aldıysa hak talep edemez. Bunun içindir ki ihmale dayanmayan olumsuz sonuçlardan hekimler sorumlu tutulmaz.

Bazen de çatışan ahlak değerleri açıkça izlenebilecek doğru bir yol olmadığını ortaya koyabilir. Böyle olaylarda etik ilkeler de adaletin dağıtımını belirleyemez. Bu gibi durumlarda konuyla ilgili özelliklere bakılır ve birbiriyle yarışan taleplerin hangisinin ahlak bakımından ağır bastığına karar verilir. Herkesin kendi istekleri bakımından iyi bir nedeni olabilir ama bunlar yeterince belirleyici olmayabilir. Örneği, yüksek miktarda alkol ve sigara alışkanlığı, düzensiz hayat, bilerek kötü beslenme gibi sebeplerle kendinin neden olduğu sağlık sorunları olan bireyler bir takım yoksunlukları hak ediyor mu sorusu tartışmalıdır. Örneği, temiz hayat sürenlerle kendini tehlikeye atanlar aynı kefeye konmamalı diyenler, kendine zarar veren bu gibi kişiler daha yüksek sigorta ücreti ödemelidir diye düşünecektir. Burada cevaplanması gereken soru, alkol, sigara, egzersiz, beslenme gibi hususların konuyla ilgili özellikler olup olmadığına karar verilmesidir. Bazı Batı ülkelerinde, örneği sigara içenler hastaneye daha geç kabul edilerek cezalandırılmaktadır.

Sonuç

Tıp etiği eğitimi yalnızca teorik bir ders değildir. Hasta başında, toplumun çeşitli kesimlerinde dikkatle uygulanması ve usta-çırak yoluyla öğretilmesi ve öğrenilmesi gerekir.

Tıp etiği ilke ve kurallarının klinikte uygulanması yalnızca hastaya yarar sağlamaz. İyi bir hekimin manevi olduğu kadar, maddi kazancı da artacak; ayrıca, hekimlik mesleğinin saygınlığına ve güvenilirliğine katkıda bulunacaktır.

Kaynaklar

- Ackerman TF, Strong C. A Casebook of Medical Ethics. Oxford University

Press, 1989.

• 
  Beauchamp LT, Childress FJ. Principles of Biomedical Ethics. 4^th Ed. Oxford University Press, New York, 1994.
  
• 
  Beauchamp L. Tom, Walters LeRoy. Contemporary Issues in Bioethics. 4th Ed. Kennedy Institue of Ethics and Department of Philosophy, Georgetown University. California, 1994.
  
• 
  Davis JW, Hoffmaster B, Shorten S. Contemporary Issues in Biomedical Ethics. The Humana Press, New Jersey, 1978.
  
• 
  Dunstan GR, Shinebourne EA (Ed). Doctors’ Decisions Ethical Conflicts in Medical Practice, Oxford Medical Publications, 1989.
  
• 
  Jonsen AR. The Birth of Bioethics. Oxford University Press, 1998.
  
• 
  Mason J.K., Laurie G.T.: Mason & McCall Smith’s Law and Medical Ethics. 7th Ed., Oxford University Press, 2006.
  
• 
  Reich WT. Encyclopedia of Bioethics (Revised Ed.), Mac Millan, 4 Volumes. NY, 1995.
  
• 
  Reiser SJ, Dyck AJ, Curan WJ (Ed). Ethics in Medicine Historical Perspectives and Contemporary Concerns. The Massachusetts Institute of Technology, Fourth printing, 1978.
  
• 
  Veatch RM. The Patient-Physician Relation. The Patient as Partner, Part 2. Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis, 1991.