İxtisas: 5301. 01 Daxili fiskal siyasət və dövlət maliyyəsi İqtisad elmləri üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya

+
+
İnflyasiya	Əgər dövlət inflyasiyanı ixtisar edirsə, bank sisteminə zərbə vurur	+	+
Dövlət büdcəsinin kəsiri	Dövlət borcunun ödənilməsinin vacib-liyi baxımından ehtiyatların bura isti-qamətlənməsi iqtisadi artımı ləngidir	+,--	+
Iqtisadiyyatın açıqlığı	Bu bir tərəfdən ölkənin xarici kapital əldə etmə imkanını artırır, digər tərəf-dən isə xarici şoklardan asılı edir.	+	+,--
Mili valyutanın real bahalanması	Real olaraq milli valyutanın yenidən qiymətlənməsi xalis ixracda ixtisara və devalvasiya gözlənməsinə yol açır ki bu da əmanətçilərin depozitləri geri çağırmasına gətirir.	+	+

“+”yüksək təsiri “--”zəif təsir “+,--“ qarışıq siqnal

Mənbə: Şprinqel V.K. Principialnıe podxodı k sozdaniy sistemı ranney identifikacii finansovıx krizisov\\ sayt: www. bankclub.ru/ seminar-article.
Böhranların səbəbi həm daxili qeyri stabillik, həm də xarici şoklardır. Bank və valyuta böhranlarını işgüzar aktivliyin enməsi, ixracatın ixtisarı, həmçinin real faiz dərəcələrinin artımı və fond bazarlarının düşməsi mərhələləri qabaqlayır. Pul kütləsinin artım tempinin güclənməsi, lazımı qədər bank borclanmalarının toplanması hansı ki, qızıl valyuta ehtiyatları ilə möhkəmləndirilməmişdir ki, bunlar bunların hamısını ikiqat böhranların amillərinə aid etmək olar. Bundan əlavə böhran vəziyyətinin formalaşmasına xarici şoklar da kifayət qədər təsir edir ki, bunlara da ticarət şəraitinin pisləşməsi, dünya kapital bazarlarında faiz dərəcələrinin artımı və “yoluxma efekti” aiddir.

Məlum olduğu kimi, Mərkəzi Bankların bank tənzimlənməsi və nəzarəti sistemi çərçivəsində kommersiya banklarının fəaliyyətinin monitorinqi aşağıdakı kompleks məsələlərin həllinə yönəlmişdir:

• 
  Ölkənin iqtisadi inkişafının və kommersiya bankları sisteminin fəaliyyətinin əsas göstəricilərini əks etdirən informasiyanın toplanması;
  
• 
  Bank sisteminin dayanaqlıq göstəricilərinin təhlili və proqnozu, bank sisteminin sistemli risklərinin qiymətləndirilməsi;
  
• 
  Bankların etibarlılığını, bank sisteminin dayanaqlığını şərtləndirən müxtəlif amillərin təsir etmə dərəcəsinin aşkar edilməsi və qiymətləndirilməsi;
  
• 
  Bank sisteminin dövlət tənzimlənməsi çərçivəsində aparılan tədbirlərin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi.
  

Beləliklə, hal-hazırda Mərkəzi Banklar bank sektorunun dayanaqlığının müxtəlif monitorinq üsullarından istifadə edir. Bank fəaliyyətinin monitoriniqinin əsas istiqamətlərinin səmərəliliyinin daha da yüksəldilməsi və inkişaf etdirilməsi bank sisteminin maliyyə dayanaqlığının möhkəmləndirilməsinə xidmət edəcəkdir.

Bununla belə, hesab edirik ki, Mərkəzi Banklar:

• 
  Kommersiya bankları tərəfindən təqdim olunan maliyyə hesabatlarının mötəbərliyi üzərində nəzarəti gücləndirməli;
  
• 
  Auditor şirkətləri tərəfindən bank hesabatlarının yoxlanmasının gedişi üzərində nəzarəti gücləndirməli;
  
• 
  Rəhbərlərə və baş mühasiblərə, bankların uçot-əməliyyat işinin təşkilinə, daxili nəzarət sisteminə verilən tələbləri artırmalı;
  
• 
  ənənəvi əmsallar sisteminə bankların öz fəaliyyətində üzləşdikləri risklərin kompleks təhlilini əlavə etməlidir. Bu, bank fəaliyyətinin monitorinqinin bütün istiqamətlərinin inkişafına şərait yaradacaqdır;
  
• 
  kredit riskləri üzərində nəzarəti gücləndirmək məqsədilə mərkəzləşdirilmiş kredit informasiya sistemini - kredit informasiyası bürosunu yaratmalıdır.
  

Azərbaycan Mərkəzi Bankın tədqiqatı göstərir ki, qlobal böhran dövründə Azərbaycan bankları kifayət qədər maliyyə buferinə və risklərini absorbsiya etmək qabliyyətindədirlər. Burada Mərkəzi Bankın preventiv prudensial siyasəti mühüm rol oynamaqdadır.

FƏSIL III. MAKROIQTISADI ÇAĞIRIŞLARA UYĞUN OLARAQ MONETAR SIYASƏTI ÇƏRÇIVƏSININ TƏKMILLƏŞDIRILMƏSININ PRIORITET ISTIQAMƏTLƏRI