İYİLİĞİ emredip köTÜLÜkten sakindirmak (Emr bi'l Maruf ve Nehy-i An'il Münker) muhsin kiraatî

Bir Örnek

Cemel savaşında, bir tarafta Hz. Ali (a.s) ve karşı taraf ise Talha ve Zübeyr vardı. Adamın biri bu sahneyi görünce, "Her ikisi de Resulullah'ın (s.a.a) ashabı; acaba hangisi hakh?!" dedi.

Hz. Ali (a.s) ondan sonra hiç kimsenin bu konuda şaşkın kalmaması için her zaman olduğu gibi bir açıklamasıyla tarihe ışık tuttu. O ışık şuydu: "Haklıyı tanımak için hakkı tani."

Yani hakkı insanlarla değil, insanları hakla tani.

Yani örneğin gıybet edeni kötü biri bilmeden once gıybetin ne demek olduğunu öğrenmemiz gerekiyor; yoksa, "Falan adam gıybet ettiğine göre gıybet etmek helaldir" denmemelidir.

8- Kötü Zan, Tecessiis ve Giybet

Kur'an-ı Kerim açık bir şekilde şöyle buyurmaktadır: "Zannın bir kısmı günâhtır."1

Kötü zan tecessiis için, tecessiis giybet için zemin hazirlar ve giybet ise sevgi, muhabbet ve ilişkilerin bozulması ve giivenlerin sarsilmasi için çok önemli bir etkendir.

Soru: Hadislerde, "Bir giybet yiiziinden insanin turn

sâlihlerle beraberdir. Onlar da ne güzel arkadaştır!" Nisa, 69. 1 - Hucurat, 12.

373

ibateleri mahvolur" şeklinde geçer; acaba bu adilane bir cezalandirma midir?

Cevap: Evet! Çünkü gıybetle kişinin yıllar boyu elde ettiği hasiyeti yok olur; dolayısıyla bunun karşısında yıllar boyu yapilan ibadetlerin de yok olmasi gerekir.

Biz burada her bir münker hakkındaki turn ayet ve rivayetleri işlemek istemiyoruz; onlardan sadece bir kaçına örnek olarak değinmenin yeterli olacağı kanısındayız.

9-  Söz Gezdirmek

Nisa suresinin 85. ayetinde şöyle geçer: "Kim -iki Müslüman arasında- kötü bir (işe) destek olursa -fitne çıkarır, dedikodu ve ara bozuculuk yapar, kırgınlık oluşturur ve haysiyetini çiğnerse-, onun da o işten bir payi olur."

10- İlgisizlik

İlgisizlik ve sorumluluk hissetmemek toplumsal münkerlerden biridir. Hadiste şöyle geçer: "Mazlumun feryadını duyup yardım etmeyen Müslüman değildir."1

Başka bir hadiste şöyle geçer: "Komşusu açken kendisi tok yatan kimse Allah'a iman etmemiştir."2

Hadislerde münkerlere karşı ilgisiz davrananlara "imansız" denilmiştir.3

Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyrulmaktadır: "Size ne oldu ki zayıf düşürülen erkek, kadın ve çocuklar uğrunda Allâh

1  - Biharu'l - Envar, c. 74, s. 339.

2 - Biharu'l - Envar, c. 74, s. 94.

3  - "Allah, dini olmayan zayıf mümine gazap eder." Biharu'l -Envar, c. 72, s. 228.

374

yolunda savaşmıyorsunuz?"1

Cehennemlikler cennetliklere, bizim cehenneme atilmamizin nedenlerinden bir açlara karşı ilgisiz davranmamızdır diyeceklerdir: "Yoksula da yedirmezdik."2

Rivayetlerde şöyle geçmektedir: Allah Teala bir bölgenin halkını helak etti. Melekler, "Bu bölgenin halkından bir grubu günahkar değillerdir. Neden onlar günahkârların ateşiyle yanıyorlar?" dediler.

Allah Teala, "Sessiz ve ilgisiz kaldıkları için" buyurdu.

İmam Sadık (a.s) tövbe için yanına gel en izleyicilerinden birine şöyle buyurdu: "Sizin gibiler Abbasoğulları'nın etrafına toplanmasaydı, onlar biz Ehl-i Beyt'i evimize hapsetmezlerdi."

Emirulmüminin Hz. Ali (a.s) ilgisiz kişileri en sert cümlelerle eleştiriyor ve bazen onlan lanetliyordu. Hatırladığım kadarıyla gevşek, alçak ve ilgisiz kişiler hakkında on sekiz sert cümle kullanmaktadır; onlardan bazılarına dipnotta değindik!3

Elbette bu topluma karşı sergilenen ilgisizliktir; fakat bazen insan kendisine karşı bir nevi ilgisizlik sergiler ve görüp duyduğu şeylerden ibret almaz, taş kalpli olur ve gözünden bir damla bile yaş çıkmaz. Kur'an-ı Kerim çeşitli yerlerde bu gibi kişileri eleştirerek şöyle

l-Nisa, 75.

2 - Müddessir, 6.

3  - "Ey erkek olmadıklan halde erkeklere benzeyenler; ey ruhsuz karartılar! Yazıklar olsun size, helak olasınız; Allah canınızı alsın; keşke sizi hiç görmeseydim."

375

buyurmuştur: "Kendilerine öğüt verildiğinde öğüt almıyorlar."1

11-Tefrika

Toplumsal münkerlerden biri de tefrikadır. Kur'an-ı Kerim tefrikayı gökten inen ve yerden çıkan azaba benzetmiş ve onlarla eş değer saymıştır.2

Müslümanların hicretin üçüncü yılında Uhud savaşında yenilgiye uğramalannın nedeni tefrika ve önderlerine itaatsizlikti.3

Hz. Ali (a.s), Resulullah'ın (s.a.a) Gadir-i Hum'da, "Benden sonra halife Ali b. Ebutalib'tir" buyurduğuna yaklaşık yüz bin şahit olduğu halde sırf vahdet ve birliği korumak için 25 yıl sabretti. Hz. Musa (a.s) kırk gün sonra Tur dağından döndüğünde halkın Samirî'nin buzağısının etrafında toplanıp ona taptıklarını görünce şiddetle öfkelenerek kardeşi Harun'a, "Neden bu sapmayı engellemedin?" dedi.

Harun şöyle dedi: "Ben onları sakındırdım; fakat onlar beni dinlemediler. Neredeyse beni öldüreceklerdi. Daha kati bir şekilde kıyam etmeyi düşündüm! Fakat bana, sen bu inkılapçı hareketinle İsrailoğulları arasına tefrika düşürdün, demenden çekindim. Dolayısıyla ben bunların

1  - Saffat, 13.

2  - "O, sizin üzerinize üstünüzden, yahut ayaklannızın altından bir azâp göndermeğe, ya da sizi parti parti birbirinize düşürüp kiminize kiminizin hıncını tattırmağa kâdirdir." En'am, 65.

3   - "Nihâyet siz korktunuz, Allâh size sevdiğiniz(gâlibiyet)i gösterdikten sonra (verilen) emir hakkında (birbirinizle) çekişip isyân ettiniz." Âl-i İmran, 12.

376

tefrika etkeni olmaktansa onların buzağıya tapmalarını tercih ettim."

Islam dininde, tefrikaya neden olan her şey haram sayılmıştır; örneğin, dedikodu, gıybet, iftira, kötü zan, yaygara çıkarmak ve benzeri şeyler şiddetle yasaklanmıştır ve diğer taraftan vahdet ve kalplerin huzur bulmasina neden olan her şey de tavsiye edilmiştir. Öyle ki, "Doğru söz fıtne çıkaracaksa yalan konuşmak caizdir" diyorlar.

Tarih boyunca Müslümanların başına gelen bunca felaketler tefrika yüzünden gelmiştir. Bugün ve dün dünya istikbarının en büyük darbesi sayılan şey de yine tefrika çıkarmaktır.1 Kur'an-ı Kerim tefrika çıkaranları müşrik saymıştır.2 Yine Kur'an-ı Kerim vahdet eksenini hablullah (Allah'ın ipi) olarak tanımıştır.3 Müslümanlar birlik olurlarsa hiçbir güç onları tehdit etmez; tabii ki önemli olan zahirî birliktelik değil, kalp birliğidir.4 Ayet ve rivayetlerde zahirî vahdetler eleştirilmiştir.5 Elbette ancak yüce bir ruha ve geniş bir göğse sahip olup dar görüşlülük ve ben merkezcilikten kaçınanlar vahdet ve birlik faktörü olabilirler. Kur'an-ı Kerim şöyle buyuruyor: "Allâh yanında en üstün olanınız, (günâhlardan) en çok korunanınızdır."6

Kur'an işte bu buyruğuyla kavim, ırk, bölge, iklim, yaş

1  - "Halkını çeşitli graplaraböldü." Kasas, 4.

2   - "(Allah'a) ortak koşanlardan olmayın. O müşriklerden (olmayın ki) onlar, dinlerini ayınp öbek öbek olmuşlardır." Rum, 31 -32.

3  - "Ve topluca Allâh'ın ipine yapışın..." Âl-i İmran, 103.

4 -" (Allâh) kalblerinizi uzlaştırdı." Âl-i İmran, 103.

5  - "Ama kalbleri dağınıktır." Haşr, 14.

6 -Hucurat, 13.

377

ve iktisat konularını görmezden geliyor.

Cuma ve cemaat namazi projesi, gece - gündüz yapılan sürekli bir vahdet alıştırmasıdır. Sıla-ı rahimde bulunmak, gidiş-geliş yapmak, af ve görmezden gelmek, yardımlaşmak, mahrumlann elinden tutmak, hicret etme, hediyeleşme, hasta ziyaretine gitme ve el sıkışma gibi konuların tavsiye edilmesi, tümü sevgi ve vahdet oluşturmak ve insanî bağlan güçlendirmek içindir.

12- Kötülüğü Yayma

Kötülüğü yayma da toplumsal münkerlerdendir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bütün günahlarda, Allah Teala'nın gazabına neden olan şey, o günahın yapılmasıdır. Fakat kötülüğü yayma konusunda, insan, yapmasa bile ona ilgi duyması bile büyük bir günahtır; yani sadece kötülüğü yayma değil, ona ilgi duyma bile büyük bir günahtır; halbuki hiçbir günaha ilgi duymak -yapılmadığı müddetçe- günah değildir.1 Açıktır ki kötülüğü yayma zemini, birbirlerine yabancı olan erkek ve kadının ıssız bir köşeye çekilmesi, onların iş yeri, üniversite, hastane ve diğer umumî yerlerle birbirlerine karışmalarıdır. Kadınların hicapsız oluşu veya İslam dininin emrettiği şekilde hicaplarını tam anlamıyla gözetmeyişleri kötülük ve günahın yayılması için en uygun zemindir. Birazcık düşünecek olursa, kayıtsızlık, göz otlatma, makyaj yaparak yabancı erkeklerin karşısına çıkmanın bilimsel, ahlakî ve ailevî zararları hiç kimseye

1 - "İnananlar içinde edepsizliğin yayılmasını isteyenler için dünyâda da, âhirette de acı bir azâb vardır." Nur, 19.

378

gizli olmayan heveslerin, şeytanın tuzaklarının, kötülük ve her türlü gayr-i meşru ilişkilerin alevlenmesinin anahtarıdır.

13- Vahşet Yaratma

Kur'an-ı Kerim şöyle buyuruyor: "Allâh ve elçisiyle savaşanların ve yeryüzünde bozgunculuk yapmağa çalışanların cezâsı: (ya) öldürülmeleri, ya asılmaları, ya ellerinin, ayaklannın çapraz kesilmesi veya bulundukları yerden sürülmeleridir."1 Yeryüzünde fesat örneklerinden biri silah çekme, korku, vahşet ve emniyetsizlik yaratmaktır. Kur'an-ı Kerim yaygara çıkararak toplumda istikrarsızlık oluşturanlar için bile çok şiddetli bir azab tayin etmiştir.2

Bir hadiste şöyle geçer: "Allah Teala mümin bir kişiyi korkutanı kıyamet günü korkutacaktır."3

Başka bir hadis de şu anlamdadır: "İnsanların en kötüsü, insanlar, kötülüğünden güvencede olmayan kişidir."4

Çok uzağa gitmeyelim; Müslüman'a "Müslüman" denilmesinin nedeni, insanlann onun elinden ve dilinden

1-Maide, 33.

2    - "Şehirde kötü haberler yayanlar (bu yaptıklanndan) vazgeçmezlerse seni onlann üstüne süreriz (onlarla savaşmanı ve onları şehirden sürüp çıkarmanı sana emrederiz)..." Ahzab, 60.

3  - "Kim benim dostlanmdan birini korkutursa bana karşı açık bir savaşa girmiş olur ve kıyamet günü onun intikamını ben alınmı" Biharu'l - Envar, c. 13, s. 49.

4    - "Kıyamet günü Allah yanında insanlann en kötüsü, kötülüğünden güvencede kalmak için kendisine ikramda bulunulan kimsedir." Biharu'l - Envar, c. 7, s. 217.

379

güvende olmasıdır.1

Aziz İslam dini şöyle buyuruyor: "Yolculuk programlarınızı, -evdekilerin korkmamaları ve uykudan uyanmamaları için- eve geceleyin girmeyecek bir şekilde ayarlayın."

Bir Örnek

Büyük bir arif, müfessir ve fakih olan Meşhed'in ileri gelen alimlerinden biri,2 geceleyin Meşhed'e girdi. Eşini uyandırmak için kapıyı çalmak isteyince bu hadisi hatırlayıp kapının arkasında oturup sabaha olmasını bekledi; o sırada evde olan eşi rüya aleminde onun geldiğini, fakat kendisine saygısızlık yapmamak için kapının arkasında oturduğunu gördü. Bunun üzerine uykudan uyanarak kapıya çıktı. Kapıyı açınca kocasının kapının arkasında olduğunu gördü.

14- Yalan Haberler Yayma

Kur'an-ı Kerim şöyle buyuruyor: "Fâsık bir adam size bir haber getirirse doğruluğunu araştırmadan onu kabul etmeyin."3

Kişiler veya Müslüman ülkeler arasında tefrika çıkarmanın yollanndan biri de, özel bir takım program ve bütçelerle uydurulup düzenlenen ve daha sonra insanlara yutturularak muhabbet ve sevgi bağlarını koparan bu

1   - "Müslüman, Müslümanlann, elinden ve dilinden güvende olduğu kişidir." Biharu'l - Envar, c. 1, s. 113.

2 - Ayetullah Mirza Cevad Aga Tahranî.

3  - "Ey inananlar, size fâsık (yoldan çıkmış) bir adam bir haber getirirse onun doğruluğunu araşürın." Hucurat, 6.

380

hoparlörler ve yalan haberlerdir. Bizim buradan hedefimizi hem toplumumuzda fazla olan ve hem de pek fazla günah olarak görülmeyen münkerleri tanımaktır; fakat kesinlikle günahları saymak istemiyoruz; aksi durumda hedefımizden çıkmış oluruz.

15- Dalkavukluk ve Aşırıcılık

Toplumsal münkerlerden bir diğeri de, bazen, tabir caizse, kraldan çok kralcı kesilen kimselerin tutulduğu dalkavukluk, yaltakçılık ve bir şeyi haddinden fazla abartmaktir; dolayısıyla, bu gibi kişilere dikkat etmek gerekir. Bunun bazı örnekleri şöyledir:

1-  Bir grup Hz. Ali'nin (a.s) huzuruna gelerek, "Ey rabbimiz! Selam sana!" diyince Hz. Ali (a.s) onlardan tövbe etmelerini istedi.1

2- Başka bin Resul-i Ekrem (s.a.a) hakkinda bu tabiri kullaninca o hazret ona lanet etti.2

Aşırıcılıktan sakındıran bütün rivayetler, onun münker boyutunu göz öniinde bulundurmuşlardır; dolayısıyla şairler, meddahlar, hatipler ve yazarlar kendileriniz söz ve yazilanna dikkat etmelidirler. Bir hadiste, "Dalkavukluk yapan kişinin ağzına toprak doldurun!" şeklinde geçer.3

Nehcu'l - Belaga'da şöyle geçmektedir: "Haddinden fazla övgii dalkavukluk, haddinden az övgii ise zaaf ve

1  - Emali-i Saduk, s. 662, 1377. hadis.

2  - "Bir kişi Resulullah'ın (s.a.a) huzuruna çıkarak, 'Ey rabbim! Selam olsun sana' dedi. Bunun iizerine Resulullah (s.a.a), 'Ne oluyor sana? Allah lanet etsin sana. Benim de, senin de rabbin Allah'tir' buyurdu." Biharu'l - Envar, c. 25, s. 297.

3  - Biharu'l - Envar, c. 73, s. 294.

381

kıskançlıktır."1

Bütün bu eleştiriler normal kişilere karşı yapılan övgü ve dalkavukluk hakkınadır; fakat eğer zalim bir kişi övülürse, hadisin tabirince, Allah'ın arşı titrer.2

1  - Nehcu'l - Belaga, hikmetli sözler: 347.

2  - "Zalim bir kişi övülürse arş titrer ve Allah gazaba gelir." Biharu'l - Envar, c. 77, s. 152.

382