Kəmiyyət metodları. Elmi elektron kitabxana Kəmiyyət və keyfiyyət məlumatlarının işlənməsi üsulları

Giriş

Psixologiyanın empirik olmayan üsulları- bunlar tədqiqatçının tədqiqat obyekti ilə təması (birbaşa və ya dolayı) çərçivəsi xaricində psixoloji işin elmi tədqiqat metodlarıdır. Bu üsullar, birincisi, empirik metodlardan istifadə edərək psixoloji məlumatların alınmasının təşkilinə kömək edir və ikincisi, bu məlumatı etibarlı elmi biliklərə çevirməyə imkan verir. Bildiyiniz kimi, ilk yaxınlaşmada hər hansı bir elmi araşdırma, o cümlədən psixoloji üç mərhələdən keçir: 1) hazırlıq; 2) əsas; 3) final. Birinci mərhələdə tədqiqatın məqsəd və vəzifələri formalaşdırılır, bu sahədə biliklər oriyentasiya edilir, fəaliyyət proqramı tərtib edilir, təşkilati, maddi və maliyyə məsələləri həll olunur. Aktivdir Əsas mərhələ həqiqi tədqiqat prosesi aparılır: alim xüsusi metodlardan istifadə edərək tədqiq olunan obyektlə təmasda olur (birbaşa və ya dolayı) və bu barədə məlumat toplayır. Adətən tədqiqatın xüsusiyyətlərini ən çox əks etdirən bu mərhələdir: tədqiq olunan obyekt və mövzu şəklində öyrənilən reallıq, bilik sahəsi, tədqiqatın növü, metodiki avadanlıq. Aktivdir son mərhələ alınan məlumatlar işlənir və istənilən nəticəyə çevrilir. Nəticələr qarşıya qoyulan məqsədlərlə əlaqələndirilir, izah edilir və bu sahədə mövcud bilik sisteminə daxil edilir. Yuxarıdakı mərhələləri bölmək olar və sonra elmi ədəbiyyatda analoqları bu və ya digər şəkildə verilmiş daha ətraflı bir sxem əldə edilir:

I. Hazırlıq mərhələsi:

1. Problemin ifadəsi; 2. Hipotez irəli sürmək; 3. Tədqiqatın planlaşdırılması. II. Əsas (empirik) mərhələ: 4. Məlumat toplanması. III. Son mərhələ: 5. Məlumatların işlənməsi; 6. Nəticələrin təfsiri; 7. Nəticələr və nəticələrin bilik sisteminə daxil edilməsi. Qeyri-empirik metodlar tədqiqatın birinci və üçüncü mərhələlərində, ikinci mərhələdə empirik metodlardan istifadə olunur. Elmdə psixoloji metodların bir çox təsnifatı var, lakin əksəriyyəti empirik metodlarla əlaqədardır. Qeyri-empirik metodlar psixoloji prosesin mərhələlərinin meyarlarına əsaslanan metodlardan ən əlverişli olanları bir neçə təsnifatda təqdim olunur. Bunların içərisində ən müvəffəqiyyətli və ən çox tanınan, B.G. Ananiev tərəfindən irəli sürülən psixoloji metodların təsnifatıdır ki, bu da öz növbəsində bolqar alimi G. Pirovun təsnifatına əsaslanır. B. G. Anan'evin "müasir elmin səviyyəsinə uyğun bir təsnifat hazırladığı və psixologiya metodologiyası üçün bu mərkəzi problem üzərində daha çox araşdırma apardığını" düşündüyü güman edilir. Psixoloji tədqiqat kursunun B.G. Ananievə görə mərhələlərə bölünməsi, yuxarıda verdiyimizlə tam üst -üstə düşməsə də, hələ də ona çox yaxındır: A) təşkilati mərhələ (planlaşdırma); B) empirik mərhələ (məlumatların toplanması); C) məlumatların işlənməsi; D) nəticələrin təfsiri. B.G. Ananyevin təsnifatını bir qədər dəyişdirərək və tamamladıqdan sonra psixoloji vasitələrin öyrənilməsində istinad olaraq tövsiyə etdiyimiz ətraflı metodlar sistemini alacağıq: