KirkçEŞme tesisleri

KÖPRÜLÜ KÜTÜPHANESİ

90

91

KÖPRÜLÜLER

ğa sahip bulunan kapı ile medresenin avlusuna geçilmektedir. Kapı üzeri kurşun kaplı ahşap bir saçakla örtülmüştür. Medrese odaları Divanyolu Caddesi ile Peykha-ne Sokağı'na dik uzanan iki koldan meydana gelen "L" şeklinde sıralanmıştır. Vaktiyle 12 odadan oluşan medresede bugün 9 oda mevcuttur. Divanyolu'nun genişletilmesi sırasında medresenin bir bölümü yıktırılmıştır. Yıktırılan bu kolda bir oda ortadan bölünmüş olup cephe 19. yy'm zevkine göre düzenlenmiştir.

Medrese revaklanndan doğudakiler sivri, güneydekiler yuvarlak kemerlidir. Mermer sütunlara ve baklavalı başlıklara sahip revaklarla odalarda birimlerin üzerleri pandantifi! kubbelerle örtülmüştür. Re-vaklı avluya dikdörtgen söveli birer kapı ve pencere ile açılan odalarda girişin karşısında ocak nişi bulunmaktadır. Bacalar tuğladan kare gövdeli olup üstte her yüzeyde iki tane duman açıklığı bulunan kesme taş tepelikle sonlanır. Revakların kesiştiği köşede güneyde yer alan bir birim ile medrese odaları kesintiye uğramıştır. Bu birimden basık kemerli bir kapı ile arkadaki küçük bahçeye geçiş sağlanmıştır. Bahçede helalar bulunmaktadır.

Medrese avlusunda bir kuyu ile mermer su teknesi vardır. Tekne üzerindeki üç satırlık kitabeden Mehmed Emin Ağa'nın ruhu için vakfolunduğu anlaşılmaktadır.

Medresede bugün Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı faaliyet göstermektedir.

Türbe: Divanyolu Caddesi üzerinde yer

Köprülü

Külliyesi'nde

dershanenin

avludan

görünümü.

Yavuz Çelenk,

1994

alan türbe dershane-mescit ile medrese o-daları arasındadır. Vaktiyle caddenin bulunduğu yerde olduğu tahmin edilen türbe, yolun genişletilmesi esnasında kenara taşınmıştır. Bugünkü yerinde yeniden yapılan türbede 19. yy'm zevkine uygun at nalı kemerler kullanılmıştır. İlk yapının ne şekilde olduğu hakkında bir bilgiye sahip değiliz. Bugünkü yapı sekizgen planlı, a-çık bir türbedir. Sekiz mermer sütunun taşıdığı mukarnas başlıklı ve at nalı kemerli cephelerde madeni şebekeler vardır. Başlıklar hizasında mermer lentolarla cepheler ikiye bölünmüştür, ikisi boş olan lento-ların altı tanesi üzerinde, birer kartuş şeklinde düzenlenen ve ta'lik hat ile yazılı bulunan kitabeler yer alır. Kitabelerde türbede yatan kişilerle ölüm tarihleri belirtilmiştir. Bunlar, Köprülü Mehmed Paşa (10727 1661), Mustafa Paşa validesi Ayşe Hanım (1085/1674) ve Fazıl Ahmed Paşa'dır (1087/ 1676).

Türbenin cephesinde altta geometrik kompozisyonlu, üstte at nalı kemer içinde ise rumî kompozisyonundan oluşan madeni şebekeler vardır. Avlu yönünde çift kanatlı madeni şebekeli bir kapısı bulunan türbede gövde, üstte palmetli bir friz ile sonlanmıştır. Yapının üzeri demir çubuklardan oluşan kafesle kubbe şeklinde örtülmüştür.

Çeşme-. Peykhane Sokağı üzerinde ders-hane-mescitin batı cephesine bitişik olarak yer alan çeşme mermerden yapılmıştır, îki renkli taşın alternatif olarak kullanıldığı sivri kemerli niş şeklinde düzenlenen çeş-

me iki yanda, uçları kum saati şeklinde sonlanan halat şeklinde sütunçelerle sınırlanmıştır. Niş içindeki alınlıkta rumîlerden oluşan girift bir kompozisyon görülür. Kemer köşe dolgularında birer iri rozet ve kıvrık dallı süsleme bulunmaktadır. Bunun üzerinde 1072/1661 tarihim veren ve ta'lik hatla yazılmış olan kitabede "merhum Köprülü Mehmed Paşa'nm hayratı" olduğu yazılıdır. En üstte üç rozet ile dekorla-nan çeşmenin vaktiyle üzerinde bir saçağın bulunduğu, bugün hâlâ mevcut olan demir çubuklardan anlaşılmaktadır. Çeşme aynasında silme ile sivri kemer şeklinde bir düzenleme vardır. Kemer içinde bir rozet bulunmaktadır. Tekne taşı sağlam olan tek musluklu çeşme iyi durumda o-lup suyu akmamaktadır.

Dükkânlar: Külliyenin Peykhane Sokağı'na bakan cephesi üzerinde medresenin avlu kapısının sağında üç adet dükkân bulunmaktadır. Sivri kemerle dışa a-çılan dükkânlar, dikdörtgen planlı olup ü-zerleri aynalı tonozla örtülmüştür. Birer o-cak nişi bulunan dükkânlardan iki yandaki birer kapı ile arkada yer alan kare planlı kubbeli mekânlara bağlanmaktadır.

Medresenin avlu kapısının solunda duvarla dershane-mescit arasında dışa sivri kemerle açılan bir mekân daha vardır. Vaktiyle ne için kullanıldığı bilinmeyen bu mekân da bugün dükkân olarak kullanılmaktadır.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 177-188; Kumbaracılar, istanbul Sebilleri, 25; Tanışık, istanbul Çeşmeleri, I, 82; Eyice, istanbul, 38; Öz, istanbul Camileri, I, 93, 150; Z. Nayır, Osmanlı Mimarlığında Sultan Ahmet Külliyesi ve Sonrası (1609-1690), ist., 1975, s. 186-188, 233; Kü-tükoğlu, istanbul Medreseleri, 349; Kütükoğlu, Darü'l-Hilafe, 38-39; A. Küçükkalfa, "Köprülü Kütüphanesi", ilgi, 39 (1984), s. 16-18; B. Unsal, Kütüphaneler, 98; Güran, istanbul Hanları, 99-101; O. Aslanapa, Osmanlı Devri Mimarisi, ist., 1986, s. 355-356; Eminönü Camikri, 119, 206-208.

AHMET VEFA ÇOBANOĞLU