KirkçEŞme tesisleri

LAUSOS SARAYI

Erken Bizans dönemi sarayı. Kalıntıları, Divanyolu(->) üzerinde Firuz Ağa Camii' nin(->) yakınlarında halen görülmektedir.

Saray 415-420 arasında, hadım mabeyinci Lausos tarafından yaptırıldı ve daha sonra imparatorluk mülkleri arasına katıldı. Lausos Sarayı, Büyük Saray(-») ve Cons-tantinus Forumu(->) arasındaki merkezi konumu yüzünden yangınlarda büyük zarar gördü. Bu yangınlardan ilki 46l'de yaşanmıştı. 476'daki ikinci yangında ise saraydaki antik eserler koleksiyonu tümüyle yok oldu. Bunlar arasında Knidos'tan gelen Afrodit heykeli, Samos'tan gelen He-ra heykeli, Lindos'tan gelen Athena heykeli ile çeşitli mitolojik hayvan figürleri vardı. Lausos Sarayı aynı şeküde 498, 512, 532 ve 603 yangınlarında da zarar gördü.

Orijinal plana göre, Lausos Sarayı'na sekiz küçük nişle çevrelenmiş daire şeklinde bir kabul salonundan giriliyordu. Bu salon, yaklaşık 20 m çapında bir kubbe ile örtülüydü ve Hippodrom'a açılan yarım daire biçiminde revağı vardı (bak. Sigma). Bu kubbeli salon, kalıntılarından bir bölümü günümüzde de görülebilen civardaki Antiohos Sarayı'nm 7. yy'da Ayia Eufe-mia Kilisesi'ne(-0 dönüştürülmesi sırasında, kiliseye eklenen gömüt odalarından birinin yapımından önce yıkılmış olmalıdır.

Daire şeklindeki kabul salonunun ardında, iki yanında apsis çıkıntıları olan küçük bir hol ve bunun arkasında da batı yö-

nündeki apsisiyle 52,5 m uzunluğunda dar bir mekân uzanıyordu. Bu uzun bölüm, büyük olasılıkla dairevi giriş salonundan sonra da varlığını sürdürmüş ve ileriki dönemlerde çeşitli onarım faaliyetleri sırasında değişikliğe uğramış olmalıdır. Söz konusu değişikliklerden biri koridorun, iki ucuna eklenen üçer nişle uzatılması, diğeri ise ana bölmeyi kaplayan tonozun yapılmasıdır. Öte yandan Lausos Sarayı'nm ne zamana dek ayakta kaldığı ya da onarım çalışmalarının tarihi bilinmemektedir.

Sarayın giriş salonu ve uzun, dar mekânı bilinmeyen bir tarihte sarnıca dönüştürüldü ve hem Bizans döneminde, hem de Osmanlı döneminde sarnıç olarak kullanıldı.

Sarayın kalıntıları 1952 ve 1963'te, yeni Adliye Sarayı'nm yapımı ve çevre yollarının düzenlenmesi sırasında bulundu. Lausos Sarayı'nm kuzeyinde bulunan tonozlu küçük bölmelerin, Bizans döneminde Konstantinopolis'in en önemli caddesi olan Mese(->) üzerinde sıralanan dükkânlar olduğu tahmin edilmektedir.

Bibi. P. Gyllius, De topographia Constanti-nopoleos, Lyon, 1561, s. 129-132; R. Duyuran, "istanbul Adalet Sarayı inşaat Yerinde Yapılan Kazılar Hakkında ikinci Rapor", istanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı, S. 6 (1953), s. 21-27; R. Naumann, "Vorbericht über die Ausgrabungen zwischen Meşe und Antiochospalast 1964 in istanbul", ist. Mitt., S. 15 (1965), 135-148; Ja-nin, Constantinople byzantine, 379; A. Berger, Untersuchungen zu den Patria Konstantinu-poleos, Bonn, 1988, s. 284-287; P. Gilles, The Antiquities of Constantinople, New York, 1988, s. 121-124.

ALBRECHT BERGER