KirkçEŞme tesisleri

MASLAK

306

307

MASONLUK

istanbul masalları arasında hayvan masallarının, asıl halk masallarının, fıkraların ve dini masalların örnekleri görülür, içlerinde anlatma yoluyla günümüze kadar gelebilenlerin yanında, kitaplardan okunmak suretiyle bize kadar ulaşabilenler de vardır.

Türk masalları arasında örneğine pek rastlamlamayan türlerden biri de, olayların şiir yoluyla ve karşılıklı, konuşmalar şeklinde anlatılanıdır. Muammer Önus, "ölçülü masal" olarak adlandırılan böyle bir metni derlemiştir.

Anadolu masallarında kahramanların çeşitli sebeplere bağlı olarak sıkça istanbul'a gönderildiği görülür. "Padişah'a Armut Veren Köylü", "Ev Sahibinin işine Karışılmaz" vb masallarda sıradan insan olan kahraman istanbul'a gider. Bu durum, masalın anlatılması sırasında hatırlanır ve istanbul'da anlatılan bir masalın kahramanı tabii olarak bu şehre gönderilmez.

Bugün bir istanbul masalından söz e-dilemez. Yenibosna'da, Erzurum Mahalle-si'nde, Sultanbeyli'de masal anlatacak kişileri bulmak mümkündür; ancak onlar geldikleri yerlerin masallarını anlatacaklardır, istanbul, "masalın sahibi" değil, "masalın anlatıldığı yer" olmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda, şehrin gecekondu bölgesine giden derleyiciler, masal derlemede oldukça zorluk çekmişlerdi; çünkü masal anlatanların doğum yerleri, masalın dinlendiği yerler ve kişilerin istanbul'la ilgileri yakın zamanda göçmüş olmalarıyla ilgiliydi.

Bibi. I. Künos, Oszmân-Török nepköltesi Gyüjtemeny, I-II, Budapeşte, 1887-1889; ay, Türkische Volksmârchen aus Stambul, Leiden, 1905; ay, Türk Halk Edebiyatı, (haz. Tuncer Gülensoy), İst., 1978, s. 87-114; ay, Türk Masattan, (haz. G. Yener), İst., 1987; W. Radloff -1. Kûnos, Proben der Volksliteratur der tür-kischen Stümme VIII, St. Petersburg, 1899; N. Tezei, İstanbul Masattan, ist., 1938; ay, "Türk Halk Edebiyatında Masal", Türk Dili, S. 207 (l Aralık 1968), s. 447-457; ay, Türk Musallan, I-II, İst., 1971; M. Önus, "İstanbul'da Kullanılan Yanıltmacalar, Ölçülü Fıkralar", HBH, S. 101 (Mart 1940), 122-124; Bayrı, İstanbul Folkloru, 72-74; M. H. Bayrı, Masal Zinciri, İst., (1948); W. Eberhard - P. N. Boratav, Typen türkischer Volksmârchen, Wiesbaden, 1953; O. Acıpayamlı, "Türkiye Folklorunda Hikâye ve Masallar Bibliyografyası", Antropoloji, S. 2 (1964), s. 121-140; S. Sakaoğlu, Gümüşhane Masattan, Ankara, 1973, s. 50-60; Mehmed Tevfik, istanbul'da Bir Sene, İst., 1991, s. 10-20, 30-40, 50-60; A. Çelik, "Ahmet Rasim'in Eserlerinde Halk Kültürü Unsurları", I-II, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış doktora tezi), Erzurum, 1993, s. 500-510.

SAlM SAKAOĞLU