KirkçEŞme tesisleri

KÖÇEOĞLU KÖŞKÜ

Çengelköy sırtlarında, istinat duvarları ile oluşturulmuş, manzaraya hâkim bir set ü-zerinde, geniş bir bahçe içinde yer almaktaydı.

İstanbul'un en ünlü Ermeni ailelerinden Köçeoğulları tarafından 19. yy'm başlarında inşa ettirilmiş, II. Mahmud döneminde (1808-1839) miri emlake dahil olmuş, 20. yy'ın başlarında, o tarihte şehzade olan VI. Mehmed'e (Vahideddin) intikal etmiştir. İlk inşa edildiğinde Çengelköy sahilindeki Köçeoğlu Yalısı ile bağlantılı olan köşk, Vahideddin'in mülkiyetine geçtikten sonra birtakım değişikliklere uğramış, bu arada kuzey yönünde büyütülmüş, ayrıca üzerinde yer aldığı setin güney kesimine yeni bir köşk inşa edilmiştir (bak. Vahideddin Köşkü). Vahideddin'in vefatından sonra vârislerine intikal eden yapı Cumhuriyet döneminde yıktırılmıştır.

İki katlı olan köşkün zemin katı kagir, üst katı ahşaptır. Yapının tasarımında geleneksel orta sofalı ve eyvanlı şemanın uygulandığı üst katın sofasında, barok üslup etkilerini yansıtan beyzi (eliptik) planın tercih edildiği, buna karşılık mimari ayrıntılara, ayrıca son derecede yalın tutulan süsleme programına ve cephe düzenlemelerine ampir üslubunun egemen olduğu gözlenmektedir.

Çeşitli hizmet birimlerine ve bendegâ-na tahsis edilen, basık tavanlı zemin katın merkezinde, sofa niteliğinde, köşeleri pah-lı dikdörtgen planlı bir taşlık yer alır. Köşkün, 20. yy'ın başlarında gerçekleştirilen tadilattan önceki asıl girişi bu taşlığın batısındaki eyvana açılmaktaydı. Girişin ö-nündeki sahanlık, üst katta, aynı yönde yer alan büyük odanın çıkmasını taşıyan kare kesitli kagir sütunlarla kuşatılmıştır. Sütunlar Dor-Toskana türünde başlıklarla donatılmış, yapı kitlesinin dört cephesinde de bulunan kademeli çıkmaların köşelerine, bu sütunlarla aynı türde pilastrlar çakılmıştır. Zemin kattaki taşlığın kuzey yönündeki eyvan, üst kattaki sofaya bağlanan üç kollu merdivene tahsis edilmiş, söz konusu sofanın döşemesi, ortadaki merdiven kolunun yanlarında kavisli birer çıkma ile genişletilmiştir.

Üst katın merkezinde beyzi planlı sofa yer almakta, bunu kuşatan odalar ve eyvanlar, sofanın merkezinde dik açı ile kesişen iki eksene göre simetrik biçimde tasarlanmış bulunmaktadır. Çatı altında gizlenen basık bir kubbenin örttüğü sofanın güneyinde, merdivenin karşısındaki eyvan sonradan girişe tahsis edilmiş, bu eyvanın önüne, iki taraftan kavisli merdivenlerin kuşattığı fevkani bir sahanlık inşa edilmiştir. Sofanın doğu ve batı yönlerine, eyvanlar gibi cephelerde taşkınlık yapan, dikdörtgen planlı birer büyük oda, bunlarla eyvanlar arasına da daha küçük boyutlu dört oda yerleştirilmiştir. Söz konusu birimler, Vahideddin tarafından yaptırılan onarımda sedir ve yüklük gibi geleneksel tefriş öğelerinden soyutlanmışlardır. Kuzey yönündeki ek bölümde de dikdörtgen planlı bir sofa ile buna bağlanan farklı boyutlarda odalar bulunmaktadır.

Köşkün, yalın olduğu kadar da hareketli olan cepheleri ağırbaşlı oranları ile dikkati çeker. Zemin katın mekânları, üst kat-takilere oranla daha küçük boyutlu dikdörtgen pencerelerle donatılmış, üst katta

da çıkmalara ait pencereler diğerlerinden daha büyük tutulmuştur. Kısa bir saçak silmesi ile son bulan cephelerde çıkmaların köşeleri pilastrlarla belirtilmiş, pencereler demir parmaklıklarla donatılmış, sonradan bazılarına ahşap panjurlar konmuştur.

Köşkün asıl girişinin önünde dikdörtgen planlı büyük bir havuz, arka bahçede de sonradan eklenmiş, yalancı kayalarla bezeli ve köprülü küçük bir havuz bulunmaktadır. Kuzeydoğu yönündeki ağalar dairesi de yalıyla birlikte ortadan kalkmıştır.