KirkçEŞme tesisleri

KÖYLER

104

105

KREPEN PASAJI

ilçeler		işçilik	Tarım	Ormancılık	Hayvancılık Meyvecilik	Sebzecilik Su Ürünleri Çiçek Seracılığı Analık Zeytincilik
Beykoz	1. 2.	35 5		35 15	10 55	15 5 15 10
Eyüp	1. 2.	12,5	12,5	25 50	50 25	12,5 12,5
G.O.paşa	1. 2.	22,2 11,1	33,3 22,2	11,2 11,1	33,3 55,6
Sarıyer	1. 2.	33,3 11,2		22,2 11,1	11,2 44,4	22,2 11,1 11,1 22,2
Üsküdar	1. 2.	50	16,7	16,6 16,7	16,7 66,6	16,7
Çatalca	1. 2.	16 5	53 16	21 5	5 53 3,2	5 14,5 3,3
Kartal	1. 2.	22,3 33,2	22,2 11,2		55,5 44,4	11,2
Silivri	1. 2.	13	87 8,6	13 4	56,5	18
Şile	1. 2.	43 25,6	2 5,6	47 30	2 2 19 9,4	4 22 6
Yalova	1. 2.	40 8,6	14,4	14 6	3 37 17 26	6 20 5 3

Tablo V İlçelere Göre Birinci ve İkinci Derecede Geçim Kaynağı Tercihleri (%)

makla birlikte büyükbaşta yüzde 50'nin üstünde, kümes hayvanında yüzde 1.400'e yaklaşan, an kovanlarında da yüzde 100'e yaklaşan oranda artış tespit edilmiştir. 42 yıllık böyle bir gelişmeye karşın 1990-1993 arasındaki 3 yıllık sürede ahır sayısında yüzde 66, büyükbaş hayvan sayısında yüzde 59, küçükbaş hayvan sayısında yüzde 60, at sayısında ise yüzde 46'ya varan a-zalmalar olmuştur.

Ancak bu artış oranları, 1950-1990 arasındaki 40 yılda nüfusun yaklaşık yedi kat artışıyla karşılaştınlırsa hayvancılığın (kişi başına tüketilen miktarın) gerilediği açıkça ortaya çıkar. II genelinde mera hayvancılığı, ahır hayvancılığına tercih edilmektedir.

Ekonomik Durum: İl alanındaki köylerin şehre olan uzaklığı, çevrede sanayi alanı ya da tesislerinin bulunup bulunmaması, tarım ya da hayvancılık ürünlerinin işlenebileceği bir kuruluşun varlığı ya da yokluğu, iklimin sıcak, kurak ya da nemli, yağışlı oluşu veya ekstremlerin yaşanması, ulaşım araçları ve ulaşım sisteminin niteliği ve niceliği gibi birçok etkene bağlı olarak farklılıklar gösterir. Buna rağmen 1981'de il köylerindeki ekonomik etkinlikler yüzde 27 işçilik, yüzde 26 tarla ziraatı (tarım), yüzde 25 ormancılık, yüzde 9 hayvancılık, yüzde 6 meyvecilik, yüzde 4 sebzecilik, yüzde l su ürünleri, yüzde l çiçek seracılığı, yüzde l de arıcılıktı. İlçelere göre geçim kaynağı tercihleri Tablo V teki gibidir.

Görüldüğü üzere, yoğun kentsel yerleşmeye uzak kalan ilçelerde (Şile, Yalova, Çatalca), geçim kaynakları yerel özelliklere, yeraltı ve yerüstü potansiyeline göre çeşitlenmiştir. Çatalca'da işçilik, tarla tarımı, ormancılık ve hayvancılık önde gelen uğraşlar olurken, Silivri'de tarla tarımı ve hayvancılık ağırlık kazanmaktadır.

Şile'deyse işçilik, orman ürünleri, hayvancılık ve meyvecilik öne geçmekte, arazinin topografik hareketliliğinin fazla oluşundan dolayı tarla tarımı minimum seviyede kalmakta, ayrıca sebzecilik, balıkçılık ve arıcılık da yapılmaktadır.

Yalova'da tarla tanmı birinci derecede geçim kaynağı olamazken, bunun yerine büyük şehirlere yakınlık nedeniyle işçilik, meyve üretimi, ormancılık ve hayvancılıkla ayrıca yerel özelliğe uygun olarak çiçekçilik ile arıcılık da tercih edilen uğraşlardandır.

Yoğun kentsel yerleşme alanına yakın yerlerde, örneğin Eyüp-Kemerburgaz'da birinci derecede tercih edilen geçim kaynağı tarım, ticaret, işçi ve hizmetler olarak sıralanabilirken, Göktürk Köyü'nde a-ğırlık hayvancılığa kaymıştır.

Ayrıca, Silivri'nin doğusundaki kıyı yerleşmelerinde, yaz aylarında ikinci konut ve deniz (plaj) kullanımının yoğun oluşu nedeniyle iç turizme hizmet veren yöre sakinleri de artmaktadır.

Yine Çatalca'nın ve Şile'nin Karadeniz sahillerindeki yerleşme çevrelerinde, özellikle yaz aylarında iç turizme hizmet veren çalışan sayısı fazlalaşmaktadır (şilebezi dokumacılığı ve giysi üretimi dikkate değer).

Ekonomik ve Sosyal Tesisler: Kırsal alana sahip olan ilçelerin köylerinde yer alan ekonomik ve sosyal tesisler incelendiğinde, yaşam gereği her yerde aynı olan, fırın, berber, bakkal, manav, cami, okul, köy o-dası, kahvehane, kasap, PTT, mandıra, değirmen vb sosyal birimler ya da tesislerin birçok köyde varlığı tespit edilmiştir.

Ancak ilçelerin coğrafi konumları, alan büyüklükleri, yüzey şekilleri, yükseklikleri, eğimleri, ulaşım sistemiyle ilişkileri, iklim özellikleri, kuruluşunun eski ya da yeni oluşu, şehre yakın, bitişik ya da uzak olmaları, tarımsal ürünü ve özellikleri, kulla-

nılan tarım aletleri, köy arazisinin mülkiyet durumundaki farklılıklar, sanayi tesislerinin varlığı ve istihdam kapasitesi, yeraltı zenginlikleri, yasal orman alanı içinde o-lup olmamaları vb kriterlerin farklılıkları doğal olarak ekonomik ve sosyal tesislerin cinslerinde de farklılıklar getirmiştir. Buna göre ilçelerin köylerinin farklı karakterlerini yansıtan ekonomik ve sosyal tesisleri kabaca şunlardır:

Beykoz: Taşocağı, tuğla-kiremit imalathanesi, ağaç işleri atölyesi (baston yapımı), demir-metal işleri atölyesi, mobilya imalathanesi, Paşabahçe cam sanayii, karbo kimya, kireç fabrikaları, tarım aletleri imalathanesi, boya imalathanesi.

Çatalca: Çamaşırhane, köy kitaplığı, demirci, lokanta, kaynakçı, motor tamirhanesi, lastikçi, domuz çiftliği, züccaciye, tuhafiye, traktör tamirhanesi, sığır çiftliği, mobilyacı, kunduracı, kitapçı, otel, motel, o-tobüs işletmesi, soğuk hava deposu, taşocağı, maden ocağı, mensucat, konserve imalathanesi, halı-kilim atölyesi, içki imalathanesi, avizeci, kil tekne imalathanesi, baskül fabrikası, Çekomastik Fabrikası, büst imalat yeri, hasır eşya fabrikası, kâğıt fabrikası, iplik fabrikası, beton fabrikası, yapıştırıcı imalathanesi, alüminyum sac imalathanesi, yağ fabrikası, prefabrik malzeme fabrikası, naftalin imalathanesi, çini imalathanesi, merdiven yapımcısı, düğme fabrikası, çimento fabrikası.

Eyüp: Maden ocağı, dericilik, tuğla-kiremit imalathanesi, reçine sanayii, lastik, kimya, iplik, karton, demir, boya fabrikaları.

Gaziosmanpaşa: Taşocağı, maden ocağı, tuğla-kiremit imalathanesi, demir-metal işleri atölyesi, dökümhane, torna-tesfi-ye, ateş tuğlası imalathanesi.

Kartal: Düğün salonu, ağaç işleri atölyesi, demir-metal atölyesi, kazan fabrikası, boya fabrikası, demirci, boru sanayii,

yem sanayii, deterjan fabrikası, gıda sanayii, plastik fabrikası, emaye kaplama fabrikası, gresyağı hammadde imalat yeri.

Sarıyer: Otel, motel, plaj kabini, terzi, nalbur, ekmek fabrikası, balıkçı teknesi tersanesi, çocuk arabası fabrikası, ağaç işleri atölyesi.

Silivri: Soğuk hava deposu, tuhafiye, benzinci, nalbur, elektrikli değirmen, oto tamircisi, pastane, lahmacuncu, gofret imalathanesi, bakalit imalathanesi, tuğla-kire-mit imalathanesi, ağaç işleri atölyesi, de-mir-metal atölyesi.

Şile: Otel, motel, otobüs işletmesi, ziraat aletleri bayii, taşocağı, maden ocağı, mensucat, ağaç işleri, demir-metal a-tölyesi, şilebezi imalathanesi, doğrama atölyesi, bez dokuma atölyesi, el tezgâhı.

Üsküdar: Kitapçı, lokanta, pastane, kunduracı, benzinci, tavuk çiftliği, oto tamirhanesi, mensucat fabrikası, dericilik, tuğla, kiremit imalathaneleri, mandıra, nalbur, elektrikçi, demirci, camcı, halı-kilim atölyesi, ağaç işleri atölyesi, demir-metal atölyesi, boya, kablo, kâğıt kaplama, plastik, suni deri, mobilya, demir doğrama, tutkal, motor, suni kösele, iplik, düğme, tel çekme, porselen fabrikaları, makine torna tes-fiyesi, yoğurt, kereste, muşamba, sac kesme fabrikaları ve tavan kaplama işyeri.

Yalova: Hamam, çamaşırhane, han, otel, motel, pansiyon, soğuk hava deposu, dondurmacı, lokanta, restoran, taşocağı, tuğ-la-kiremit imalathanesi, konserve imalathanesi, halı-kilim atölyesi, ağaç işleri atölyesi, demir-metal atölyesi, ipek ipliği imalathanesi, peynir imalathanesi, elyaf fabrikası, ipek fabrikası, zeytinyağı atölyesi, mermer atölyesi, koltuk-kanape atölyesi.

Eğitim: istanbul ili kırsal alanında 1981' den bu yana her köyde mutlaka en az l ilkokul vardır. Bazı ilçelerde köy sayısından daha fazla sayıda ilkokul bulunmaktadır (örneğin Beykoz Ilçesi'nde 20 köyde 29 ilkokul, Eyüp'ün 8 köyünde 10 ilkokul, Üsküdar'da 6 köyde 7 ilkokul, Çatalca'da 62 köyde 64 ilkokul, Kartal'da 9 köyde 11 ilkokul, Şile'de 53 köyde 67 ilkokul, Yalova'da 35 köyde toplam 40 ilkokul).

Ortaokulların, ilçelerin köylerine dağılışı şöyledir: Gaziosmanpaşa'nın, Üsküdar'ın, Kartal'ın l'er köyünde, Silivri'nin, Yalova'nın 2'şer köyünde, Şile'nin 3 köyünde, Çatalca'nın 7 köyünde olmak ü-zere toplam 17 ortaokul vardır.

Lise, meslek okulu ve diğer eğitimi almak isteyenler köy yerleşmesi dışına gitmek durumundadırlar.

Sağlık: 1981 envanter çalışmalarında yöresel bir yerleşim hastalığına rastlanmamıştır. Sadece tarımsal ilaçların uygun kullanılmaması sonucu zehirlenme ve ölüm olduğu tespit edilmiştir. Toplam köylerin yüzde 50'si civarındaki yerleşmelerde sadece birisi olmak üzere sağlıkocağı, sağlı-kevi, köy grup ebeliği, ana-çocuk sağlığı binaları bulunduğu halde, bunların sadece yüzde 2'si faal durumdadır. Köylerin ve Köylülerin Sorunları ilgili kamu kuruluşları tarafından İstanbul İli kırsal alanında yer alan köy yerleşme-

Sarıyer llçesi'ne bağlı Bahçeköy. Cengiz Kahraman, 1994

lerine yol, su, elektrik, çeşitli ekonomik tesisler, cami, köy konağı, sağlık hizmetleri, veterinerlik hizmetleri, eğitim, lojman, telefon, kahvehane gibi sosyal tesisler, tarla, maden ocakları, mezbaha, kanalizasyon, turistik tesisler vb çok çeşitli hizmetlerin götürülmesine rağmen yine de halledilmesi veya desteklenmesi gereken bazı sorunlar vardır. Köylerin yerel, sosyal ve ekonomik farklılıkları sorunlarının da farklı olmasına neden olmaktadır. 1981 köy envanterlerine göre tüm ilçelerin köylerinde, istek oranı az ya da çok olarak, okul, ek dershane ve öğretmen talebi vardır. Yine tüm ilçelerde su, yol, elektrik, kanalizasyon ve sağlık sorunlarının çözümü dile getirilmektedir. Bu talepler ilçelere göre şöyledir:

Beykoz: Ekonomik tesis, konserve fabrikası, çamaşırhane, spor sahası, telefon, belediye otobüsü, tarımsal kredi, konut, dere ıslahı, orman ürünlerinden yararlanma.

Eyüp: Lojman, telefon, kahvehane, nakil ve iskân, tarla temini, kömür ocaklarının kalkması.

Gaziosmanpaşa: Cami, lojman, telefon, kahvehane, mezbahanın yeterli hale getirilmesi.

Sarıyer: Turistik tesis yapımı, hayvancılığın geliştirilmesi, lojman ve diğer sosyal tesislerin yapımı, tarım alanı yetersizliğinin çözülmesi, hazinenin kıyıdaki kumluk arazilerinin köylüye dağıtılarak turizmin geliştirilmesi, belediye vasıllarından yararlanmak.

Üsküdar: Telefon, düğün salonu, spor sahası, belediye otobüsü verilmesi.

Çatalca: Spor tesisi, lojman, çamaşırhane, hamam, kooperatif kurulması, derenin ıslahı, mezbaha yapımı.

Kanal: Ekonomik tesis yapımı (turistik vb), tapulama yapılması, kredi verilmesi, belediye otobüsü verilmesi.

Silivri: Cami, köy konağı, ekonomik tesis, telefon, lojman, fundalığın kültür

arazisi olarak kullanılması, vakıf arazisinin köy tüzel kişiliğine devri, halıcılık kursu.

Şile: Turistik tesis, yangına karşı su deposu yapımı, kıyının düzenlenmesi, telefon, lojman.

Yalova: Soğuk hava deposu, köy konağı, hamam, telefon, nakil ve iskân, tarım arazisinin korunması, ılıca yapılması.

Bibi. // Yıllığı 1973, Cumhuriyetin 50. Yılında, s. 96-116; Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, c. 14, s. 7071-7074; Meydan Larous-se Büyük Lügat ve Ansiklopedisi, c. 7, s. 558-56i; Ç. Aysu, "Boğaziçi'nde Mekansal Değişim", (İstanbul Üniversitesi yayımlanmamış doktora tezi), ist., 1989; R. Izbırak, Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Ankara, 1964, s. 215; Köy EnvanterEtüdlerine Göre-lstanbul, Yayın Il6, Ankara, 1969; Köy Hizmetleri istanbul tt Müdürlüğü: Bilgi Rehberi-İstanbul, 1993; DiE Nüfus Sayımlan, 1935-1990; L. Suri, "Kırsal Alanların Kentsel Alanlara Dönüşümü-Istanbul ve Kartal Örneği", (Yıldız Teknik Üniversitesi yayımlanmamış yüksek lisans tezi), 1984; "Türkiye, 1111: Dünü, Bugünü, Yarını" Yurt Ansiklopedisi, ist., 1983, s. 4003-4007.

ÇİĞDEM AYSU

KREPEN PASAJI

Galatarasay'da bugün yerinde Aslı Han'ın bulunduğu eski ve ünlü bir geçit-çarşı.

İstiklal Caddesi (Grand Rue de Pera) üzerindeki Galatasaray Postanesi'nin de yer aldığı bloğun iki yanında İstiklal Cad-desi'ne açılan sokaklardan -halk arasında Balıkpazarı ya da Çiçekpazarı da denilen-Sahne Sokağı ile Ömer Hayyam (ya da Ay-nalıçeşme) tarafından gelen Hamalbaşı Caddesi arasında uzanan ve Balıkpazarı'nın bir parçasını oluşturan Duduodaları Sokağı'na paralel ve her iki tarafa da açıldıkları için geçit-çarşı da diyebileceğimiz iki pasaj vardı; bunlardan birisi halen onarımı sürdüğü için kapalı bulunan Avrupa Pasajı(->), diğeri ise Krepen Pasajı idi.

Söz konusu her iki binanın ve bir kısım başka binaların da üzerinde bulunduğu alan, İngiltere Elçiliği Binası'ndan(-0

KRİKET

106