KirkçEŞme tesisleri

Edgar Manas

Cengiz Kahraman arşivi

Valsi"dir (1905). Diğer besteleri arasında, "Kuddas-ı Şerif Ayini", "Oratorya", çocuklara mahsus iki operet, "Andante Sympho-nique", "Tantum Ergo", "Quartette", "P-rens Adaları" (piyano için), "Süite" (üç kı-sımlı), prelüdler ve fügler, "Rapsodie de l'Orient", "Symphonique Allegro", beş Ermenice ve 1934'te neşredilen "Ahmet", "Kara Tavuk", "Aşkın", "Yalı Havası" ve "Dama Çıkma" adlı beş de Türkçe şarkısı vardır.

Edvar Manas (? - 14 Ocak 1927): Gazete yönetmeni; Antuan Manas'ın oğludur. 1900'de, Fransızca Servet dergisinin yazı işleri yönetmeni idi ve Ula Sanisi rütbesini haizdi, istanbul'da neşredilen F-ransızca Stamboul gazetesinin de yazı işlerini yönetmiştir. Fransız Akademisi tarafından da ödüllendirilmiştir.

Greguar Manas (? - Selanik, 11 Ekim 1885): 1870'te, Altıncı Daire-i Belediye'de sır kâtibi muavini ve muhakeme mümeyyizi idi. 8 Mayıs 1860 tarihli bir mektuba göre, uzun yıllar bu görevde kaldı.

JozefManas (1835-1916): Manas ailesinin son saray ressamıdır. Zenop Manas'ın kardeşi Mıgırdiç'in oğludur. Abdül-mecid döneminde (1839-1861) Avrupa'da öğrenim görmüştür. Saray ressamı olarak, Sebuh Manas'ın yerine geçmiştir. Birçok eser bırakmıştır. Bunlar arasında, Almanya Imparatoriçesi Augusta Viktorya'mn minyatürü kayda değer. Tabloları arasında ise, Deli Fuad Paşa'nın yağlıboya portresi önemlidir.

Kasbar Manas (? - 1885?, Paris): Hariciye görevlisi ve saray ressamı; Zenop Manas'ın üçüncü oğludur. Önce, 31 yıl Osmanlı Devleti'nin Viyana Elçiliği'nde birinci kâtiplik ve tercümanlık yapmış, sonra da aynı vazifeyi Paris'te sürdürmüştür.

Manase Manas: Saray ressamı Rafa-yel'in oğludur. I. Abdülhamid'in (hd 1774-1789) gününde saray ressamı olmuştur. Sultanın büyük boy birkaç tablosunu çizmiştir. Yaklaşık 1785'te, Giambatista To-derini (1728-1799) Fener'deki atölyesini ziyaret etmiş ve Kantemiroğlu'nun(->) Os-

manlı tarihiyle ilgili kitabı için, sultanların portreleri hususunda ona müracaatta bulunmuştur.

Rafayel veya Rapayel Manase (l 710?-27 Ocak l 780): Ünlü saray ressamı ve musikişinas. Kilisede muganni olduğu için, "Diratzu" (Çelebi) lakabı ile anılmıştır. Edirnekapı Ermeni Mezarlığı'nda medfundur.

Resim eğitimini italya'da yapmıştır. I. Mahmud (1730-1754), III. Osman (1754-1757) ve III. Mustafa (1757-1774) dönemlerinde saray ressamı olmuştur. Toderi-ni'ye göre, bu padişahların portrelerini de çizmiştir. Son zamanlarda bulunan ve tarihçi Sarkis Sarraf-Hovannesyan (1740-1805) tarafından kaleme alınan, 25 Mart 1778 tarihli, Balat Ermeni Kilisesi'nin muganniler heyetinin elyazma tüzüğünün isim sayfasında, başmuganni olarak adı geçmektedir. "Diratzu" denilmesinin sebebinin de bundan ileri geldiği anlaşılmaktadır. Binaenaleyh, Toderini'nin sitayişle bahsettiği Tanburi Rafayel ile aynı şahıs olması muhtemeldir. Zira Rapayel veya Rafayel Ermeniler arasında nadir olarak kullanılan bir isimdir. Sarraf Hovannes-yan, Vibakrutyun Gosdantnubolso (istanbul Tarihi) adlı eserinde, 1747'de vefat eden Taniel Episkopos'un mezar taşının kitabesini hakkettiğini de yazmıştır ve bu vesile kendisini "dahi ressam" tesmiye etmiştir.

Diğer eserleri de şunlardır: "Hamamda anne ve kızı" (1745), "Sağ elinde yaylı ve sırtında tirkeşli kadın" (1747), "Mahşer günü" (1758), "Sağ elinde bir ok ve sol elinde bir salkım tutan kadın" "Nedime", "Gülabdan tutan delikanlı", "Küçük Venüs", "Karpuz dilimi tutan saray kadını".

RupenManas (1810?-1875'ten sonra): Hariciyeci ve saray ressamı; Zenop Manas'ın büyük oğludur. Mayıs 1850'de, Babıâli Tercüme Odası azalığında bulunduğu esnada, Abdülmecid'in emriyle, resim tahsilini ikmal etmek üzere Paris'e gönderilmiştir. Daha sonra Paris Elçisi Süleyman Paşa'nın tercümanı olmuştur. 1869'da, Milano başkonsolosu idi. l Temmuz 1875'te Darülfünun'da açılan ikinci resim sergisine katılmıştır.

Eserleri arasında, II. Mahmud'un resmi dairelere asılan portreleri, Fatma Sul-tan'ın minyatür resmi (1850), Damat Fethi Ahmed Paşa'nın gravür portresi, oğlu Mehmed Besim Paşa'nın ve kızı Yegâne Hamm'ın yağlıboya portreleri zikredilebilir. Paris'te iken Avrupa elçiliklerine gönderilen padişah tasvirlerinin bir kısmını da hazırlamıştır. Eserlerini Rubens Manasse şeklinde imzalamıştır.

Sebuh Manas (1816-1889): Hariciyeci ve saray ressamı; Zenop Manas'ın ikinci oğludur. Avrupa'da öğrenim görmüştür. Abdülmecid (1839-1861) ve Abdüla-ziz'in (1861-1876) dönemlerinde saray ressamı olmuştur. Kasım 1852'de, Paris'teki Osmanlı Elçiliği'nin baştercüma-nı olarak adı geçmektedir. 30 yıl kadar bu görevde kalmıştır. 1854 sonlarında, Çı-rağan Sarayı'ndan kendisine çekilen bir telgrafta, Abdülmecid'in minyatürü için

Manas ailesinin üyelerinden Refayel Manas'ın yaptığı ok ve yaylı kadın tablosu, 1947, yağlıboya 25x15 cm,

TSM 2143, fol. 2b. Kevork Pamukciyan arşivi

memnuniyet izhar olunmakta, beş adet daha sipariş edilmektedir. 1858'de, Abdülmecid'in portresini Isveç-Norveç kraliçesine sunması münasebetiyle, bir nişanla taltif edilmiştir.

Eserleri arasında, 1833'te, II. Mahmud tarafından Kazaz Artin'e sunulan Tasvir-i Hümayun nişanını ihtiva eden fildişi minyatür, bir Türk subayının portresi (1857) ile Abdülmecid'in ve Abdülaziz'in (1868), yağlıboya tabloları bilinmektedir.

SrapionManas (1837- ?): Tiyatro yönetmeni, mütercim, müellif ve aktör; Türkiye Ermenileri arasında ilk defa müzikli tiyatro eseri yazan ve temsil eden şahıstır.

Hagop Baronyan'a göre, istanbul'da bir Fransız tiyatrosunun kurucusudur. 7 yıl burada yönetmenlik yapmıştır. Daha sonra Mısır'a giderek, Kahire'deki tiyatroların yönetmenliğini deruhte etmiştir. Oradan da Paris'e geçerek, Dejazet Tiyatrosu'nun müdürü olmuştur. Ancak Paris'te başarı elde e-demediğinden, istanbul'a dönmüştür. 1874' te, tekrar bir Fransız tiyatro heyetine yönetmen ve Beyoğlu'ndaki Palais de Cristal Ti-yatrosu'na müdür tayin edilmiştir. 1883'te, bugünkü Tokatlıyan Hanı'nın yerinde inşa edilen Yeni Tiyatro'ya 1886'da yönetmen atanmıştır.

Eserleri arasında, Değirmencinin Kızı ve Pamela adlı vodviller (Ermenice) ile, La Vie â Milan adlı bir kitap ve Victor Hugo' dan çevirdiği Angelo ismindeki dram kayda değer.

Bibi. R. Çervati, Tarlf-i Dar-el Saadet (Ermeni harfli Türkçe yıllık), İst., 1870; A. Sakızyan, "Dasnıinnerort Tara Sultannerun Hay Manram-garicnerı" (Ondokuzuncu Yüzyıl Sultanlarının Ermeni Minyatüristleri), Yedikule Ermeni Has-

tanesi Yıllığı, İst., 1932, s. 144-148; ay, "Manas-nen, Hay Nıgariçneru Harısdutyun mı" (Manaslar, Bir Ermeni Ressamlar Hanedanı), Yedikule Ermeni Hastahanesi Yıllığı, ist., 1932, s. 52-57; ay, Pages d'Art Armeien, Paris, 1940, s. 97-101; ay, "Manasneru Goğme Nıgarvadz Gayse-rakan Gentanakirner Topkapui Tankaranin Meç" (Topkapı Müzesinde Manaslar Tarafından Çizilmiş Sultan Portreleri), Kidakan Da-rekirk (İlmi Yıllık), ist., 1944, s. 33-36; Y. G. Çark, Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, ist., 1953; O. Avedissian, Peintres et Sculpteurs Ar-meniens, Kahire, 1959; V. Köseyan, "Prof. Edgar Manas", Jamanak, 18 Ocak 1990; B. Şiga-her, "Edgar Manas", Marmara, 29 Ocak 1990; G. Renda, Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı, Ankara, 1977, s. 51-57 ve 187; K. Pamukciyan, "Ünlü Hassa Ressamı Rapayel ve Eserleri", Tarih ve Toplum, S. 40 (Nisan 1987), s. 28-33; ay, "Ermeniler Hakkında Biyografik Notlar" (Ermenice, basılmamış çalışma).

KEVORK PAMUKCİYAN