KirkçEŞme tesisleri
Yüklə 8,39 Mb.
|
| MEHMED TEVFİK
368 369 MEHMED ZİYA kendi tasarımı olup olmadığı konusunda kuşkular vardır. Söz konusu yapılardan biri de, 1762'de inşa edilen Ragıb Paşa Kü-tüphanesi'dir. Bu dönemde inşa edilen bir başka önemli yapı da III. Mustafa'nın annesi Mihrişah Kadın için 1757-1760 arasında Üsküdar'da inşa edilen Ayazma Ca-mii'dir(->). Birçok araştırmacı, bu caminin tasarımının Mehmed Tahir Ağa'ya ait olduğunu kabul eder. Nitekim, caminin klasik mekân örğütlenmesiyle barok dekorasyonunun kaynaştırılmış olması, Mehmed Tahir Ağa'mn tasarım anlayışıyla uyumlu bir özelliktir. Tasarımının Mehmed Tahir Ağa'ya ait olduğunu birçok araştırmacının kabul ettiği, dönemin en büyük anıtsal yapısı ise, III. Mustafa'nın kendi adına yaptırdığı Laleli Külliyesi'dir(-»). Külliyenin ana yapısı camiyi çok beğenen III. Mustafa, başarısından ötürü Mehmed Tahir Ağa'ya hilat giy-dirmiştir. Caminin inşasına gösterilen özen külliyenin diğer yapılarına da gösterilmiştir. Yapı, 1766'da yaşanan büyük depremden sonra Seyyid Mustafa Ağa tarafından onarılmıştır. ilk dönemde inşa edilen 1763 tarihli Pa-şabahçe Camii'nin ise Mehmed Tahir Ağa tarafından tasarlandığına ilişkin kesin bir bulguya henüz rastlanmamıştır. Mimarın ilk göreve getirilişi sırasında çok sayıda yapının onarımının da gerçekleştirildiği, onarım keşif bedellerini bildiren belgelerle doğrulanmaktadır. Kız Kulesi'nin 1763'te-ki onarımı da bu dönemde gerçekleştirilmiş önemli yapı faaliyetlerinden biridir. Mimarının tartışıldığı bir başka yapı, 1767-1771 arasında inşa edilen Fatih Camii' dir. K. Altan, T. Öz, M. Cezar, O. Aslanapa gibi bazı araştırmacılar yapının tamamının Mehmed Tahir Ağa tarafından gerçekleştirildiğini iddia etmişlerdir. Mayer ise, bu büyük yapının yeniden inşa edilmesinde Mehmed Tahir Ağa'mn yalnız olmadığını, Kör Yani Kalfa ve Hacı Ahmed Boyazade' nin de yapıya katkılarının olduğunu öne sürmüştür. Ancak, yapının inşa edilmekte olduğu ilk iki yıl Mehmed Tahir Ağa'mn görevinden ayrıldığı göz önünde bulundurulursa bir başka mimarın yapının sorumluluğunu üstlendiği düşünülebilir. Mehmed Tahir Ağa, bilinmeyen bir nedenden ötürü, 1767'de görevden alınmış, yerine Abdi Ağa atanmıştır. 17ö9'da görevine tekrar dönen Mehmed Tahir Ağa, yapıyla ilgisini yeniden kurmuş olmalıdır ki, caminin inşaatının tamamlanmasında gösterdiği özen nedeniyle kendisine Ayasofya Kürsü Şeyhi Abdülkadir tarafından soft ferace giydirilmiştir. Kuban da, caminin Mehmed Tahir Ağa tarafından inşa edilmiş olduğu düşüncesine katılmamış ve sadece Fatih Türbesi'nin tasarımının Mehmed Tahir Ağa'ya ait olduğunu kabul etmiştir. Mehmed Tahir Ağa'mn 1769-1775 arasındaki ikinci dönem hassa başmimarlı-ğı sırasında gerçekleştirilen yapılardan biri de, III. Ahmed'in kızı Zeyneb Sultan'ın 1769'da yaptırdığı Zeyneb Sultan Camii' dir. Öz ve Cezar, yapının tasarımının Mehmed Tahir Ağa'ya ait olduğunu kabul ederlerken, Kuban bu konuda kuşkulan oldu- ğunu belirtmiştir. Yeniliklerin pek benim-senmediği Zeyneb Sultan Camii, kesme taş ve tuğla kullanılarak klasik üslupta inşa edilmiş, tek kubbeli bir yapıdır. Mehmed Tahir Ağa, yine bilinmeyen bir nedenden dolayı 1775'te görevden alınmış, yerine Hafız İbrahim Ağa, hassa baş-mimarı olmuştur. 1777'de görevine dönen Mehmed Tahir Ağa, 1784'e kadar I. Abdül-hamid'in hassa başmimarı olarak önemli mimarlık faaliyeüeri gerçekleştirmiştir. Bunlardan biri de Valide Rabia Şermi Kadın adına inşa edilen Beylerbeyi Camii'dir;(~») birçok araştırmacı tasarımının Mehmed Tahir Ağa'ya ait olduğunu kabul eder, bununla beraber, bu konuda kuşkuları olan araştırmacılar da vardır. Cami, deniz kıyısında inşa edilmiş ilk büyük barok yapı o-larak bilinir. Barok özellikler daha çok, 15 m çapında tek bir kubbenin örttüğü mekânın dekorasyonunda görülmektedir. Bu yapının bir başka özelliği de, şişkin bir kaide üstünde yükselen ince minareleridir. Son dönem hassa başmimarlığı sırasında yapılan bir başka yapı da I. Abdülhamid Külliyesi'dir(->). Medrese, imaret, sıbyan mektebi, kütüphane, sebil, çeşme, arasta, türbe ve hazireden oluşan külliye, Osmanlı sultanları tarafından yaptırılmış son külliye olarak tanınır. Külliyenin ana yapısı olan medrese, şadırvanlı avlunun etrafında tasarlanmış iki katlı hücrelerden oluşan bağımsız bir yapıdır; bu yapıda da görülen klasik mekân anlayışının barok detaylarla kaynaştırılma özelliği, Mehmed Tahir Ağa'ya özgü tasarım ilkelerinden biridir. Mehmed Tahir Ağa'mn, 176l'den 1784'e kadar aralıklarla sürdürdüğü hassa başmimarlığı görevi sırasında Anadolu'da ve Rumeli'de çok sayıda askeri yapının onarımı da gerçekleştirilmiştir. Bu onarımlar içinde, özellikle kale onarımları önemli bir yer tutar. Mehmed Tahir Ağa'mn hassa başmimarlığı görevinde bulunduğu sırada inşa edilen veya onarımları yapılan yapıların hangilerinin doğrudan kendisi tarafından gerçekleştirildiğinin araştırılması ayrı bir konudur. Ancak, Mehmed Tahir Ağa'mn Osmanlı mimarlığına önemli katkılarının olduğu tüm araştırmacılar tarafından kabul edilmektedir. Mehmed Tahir Ağa'mn mesleki faaliyetlerini gerçekleştirdiği 18. yy'da barok ve rokoko üslup, daha çok dekorasyonda görülmüş ve klasik Osmanlı mimarlığı, bu üslupların katılmasıyla yeniden yorumlanmıştır. Nitekim, Mehmed Tahir Ağa da bu döneme özgü mimari anlayışın gelişmesinde katkıda bulunmuş ve bu ö-zelliği yapılarına yansıtarak Osmanlı mimarlık tarihinde ayrıcalıklı bir yer edinmiştir. Mehmed Tahir Ağa'mn görevde bulunduğu sırada çok sayıda yapının gerçekleştirilmiş olması, özellikle III. Mustafa'nın imar faaliyetlerine ağırlık vermesiyle de ilişkilidir. Mehmed Tahir Ağa, belki III. Mustafa gibi bir hamisinin olması nedeniyle de istanbul'un mimari dokusuna katkıda bulunma fırsatını elde etmiş bir mimardır.
AYGÜL AĞIR Yüklə 8,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|