KirkçEŞme tesisleri

MUMCULUK

Bizans Dönemi

"Keros" ya da "kerion" denen mum, evlerde ya da kilise aydınlatmalarında kullanılırdı. Antik çağda mum kullanımı pek yaygın değilken, Romalılar mumu, cenaze merasimlerinde ve kilise ayinlerinde meşale gibi kullandılar. "Kerion" sözcüğü klasik metinlerde "bal peteği" anlamına gelmekte ve "keroprates" (mum tüccarı) ya da "keropoleion" (mum atölyesi) sözcükleri ile birlikte yer almaktadır. Geç Roma döneminde mumlar, donyağı ile balmumu karışımından yapılırdı. Konstantinopolis' teki ticaret ve lonca yaşamına ilişkin önemli bir kaynak olan 10. yy eseri Eparhos'un Kitabı'nda (bak. Eparhos tes Pole-os) ise mum yapımında balmumu ve zeytinyağı kullanıldığı, hayvani yağlardan ka-çınıldığı kaydedilir.

Kiliselerde "ikonostasis" denen yerde sürekli yanan mumlar bulunurdu. Patrik kiliseye mumların ve buhurların eşliğinde gelirdi ki bu geleneğin kaynağı saray törenleriydi. Kilisede mumların yerleştirildiği üç kollu şamdan (trikerion) Hıristiyanlığın üçleme (teslis) öğretisini, iki kollu şamdan (dikerion) ise İsa'nın insani ve ruhani doğalarını sembolize ediyordu.

"Kerullarios" denen mumcular loncasına Roma döneminde rastlanmaz. Bu mesleğin önem kazanması ancak 7. yy'da antik seramik yağ lambalarının yerini mumun almasıyla olmuştur. "Kerullarios" sözcüğü ilk kez 7. yy eseri St. Artemios'un Mucizeleri adlı kitapta görülür. 9- yy'da tarihçi Teofanes, Constantinus Forumu' nda(-») faaliyet gösteren varlıklı bir mum yapımcısından söz eder. 931'de burada yaşanan büyük bir yangın sonucu meydandaki mumcu atölyeleri (keropoleia) ile kürkçü dükkânları yanmıştı.

Eparhos'un Kitabı'na. göre kerullarios-lar mum yapımında kullanmak üzere gereken balmumunu ve zeytinyağının bir bölümünü tüccarlardan, bir bölümünü de kiliselerden temin ederler, mum haline getirdikten sonra dükkânlarında satarlardı. Mumcu dükkânları arasında olası bir yangın tehlikesine karşı, belli bir uzaklık olması gerekliydi. Bu konudaki tek istisna, Ayasofya civarındaki dükkânlardı.

Mum yapımı özellikle önemli yortular

söz konusu olduğunda büyük bir beceri gerektirirdi. İkinci kalite mumlarda "pinai" yani fitiller olmazdı. 14. yy'a ait bir kaynakta, bir Noel alayında kullanılan kandiller tanımlanırken bunların tepelerinin sülüğen ile boyandığı ve ortalarının, üzerlerine haç resimleri kazınmış levhalar taşıyan altın yapraklarla süslenmiş oldukları anlatılır. (Ayrıca bak. aydınlatma.)