KirkçEŞme tesisleri

MUHYÎ EFENDİ TEKKESİ

496

497

MUMCULUK

1977'de bazı haklar talep etmek için vilayet önünde toplanan muhtarlar.

Cumhuriyet Gazetesi Arşivi

istanbul'da mahallelerin yönetiminin yeniden örgütlenmesi ve mahalle muhtarlıklarının kuruluşu II. Mahmud'un(->) (hd 1808-1839) payitahtta düzen ve güvenliği sağlama çabalarının bir sonucudur. O zamana kadar benzer görevleri yapan mahalle imamlarının yerini alan muhtarlar istanbul mahallelerinin güvenliğinin sağlanması, mahalleye yerleşen ve ayrılanların saptanması, denetlenmesi vb görev ve yetkilere sahip kılınmışlardır. İmparatorluğun diğer kent ve köylerinde muhtarlık örgütünün kurulması 1836'ya doğru olmuştur.

1829'daki düzenlemeyle İstanbul'un mahallelerinde muhtarın göreve seçimle gelmesi, "muhtar-ı evvel" ve "muhtar-ısani" olarak iki muhtar seçilmesi ve muhtarlara mahalle imamlarının da kefil olması esası getirilmiştir. Böylece o zamana kadar mahalle veya köy halkı ile devletin (hükümetin) ilişkisi imamlar aracılığıyla sağlanırken bu bağlantı görevi 1829'dan sonra İstanbul' da muhtarlara verilmiş; Tanzimat'ın ilanından sonra görevlerinin kapsamı daha da genişletilmiş; ancak muhtar ve muhtarlığın görevleri ve yetkileri özünde aynı kalmıştır.

1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi köy teşkilat ve idaresinin esaslarını saptarken, köy muhtarlarının her sınıf ahali için ikişer olmak üzere seçileceğini, 20 haneden küçük yerleşmelerde tek bir muhtar olacağını belirtir. Köy muhtarı ve ihtiyar meclisleri azaları l yıl için seçilirler. Köylerde 18 yaşından yukarı, Osmanlı tebaası ve devlete 50 kuruş (yıllık) vergi veren her sınıftan kimse seçmen sayılır. Muhtar ve ihtiyar heyetine seçilme yaşı 30, devlete vermesi gerekli vergi miktarı da 100 kuruştur. 1864 tarihli nizamname kent mahallelerini de "köy" hükmünde saymaktadır.

1871'deki yeni düzenleme, muhtarlık kurumuna bazı değişiklikler getirmiş, her köye gereği kadar muhtar seçileceğini hükme bağlamış, görevlerini genişleterek yeniden saymış ve muhtarları nahiye müdürlerine bağlamıştır.

Cumhuriyet'ten sonra köy muhtarlarının yetki ve görevleri Mart 1924 tarihli 442 sayılı Köy Kanunu ile belirlenirken mahalle muhtarlarının yetki ve görevleri Nisan 1944 tarih ve 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtarı ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun'la belirlenmiştir. Mahalle muhtarlarının tüzel kişiliği ve kendi özel bütçesi yoktur.

Günümüzde bütün Türkiye'de olduğu gibi İstanbul'da da muhtarlar 5 yıl için mahalle veya köy halkı tarafından seçilmektedir. Muhtarlık seçimlerinde partiler aday gösteremezler. 1994 yerel seçimlerine esas alınan muhtarlık listelerine göre İstanbul'da büyükşehir belediyesi sınırları içindeki ilçelerde 606, büyükşehir belediyesi dışındaki ilçelerde 57 olmak üzere, toplam 663 mahalle muhtarlığı ile 242 köy muhtarlığı bulunmaktadır.

İSTANBUL