Klasik osmanli çAĞi taşra teşKİlati bağlaminda halep eyaleti’NİN İdari, sosyal ve ekonomik tariHİne dair bazi tespitler
Yüklə 205,43 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Halep Türkmen Oymak ve Cemaatleri
IV- Halep Türkmenleri Halep Livası tahrir kayıtlarında anlaşıldığına göre; Tabi Boy Beylerine bakıldığında; Kürd izzüddin,Yar Ahmet Bey, Avşari veled-i Turak Bey,, Arslan Bey, Aydoğmuş Bey Avşari evlad-ı Gündüz Murad ve İbrahim41 gibi isimler ön plana çıkmaktadır. Bu durum yörede diğer unsurların yanında yoğun bir Türkmen varlığının göstergesi olarak kabul edilmelidir. Nitekim incelemeler neticesinde; Halep Türkmenlerinin bu yörede yaygın olarak yaşadıkları anlaşılmaktadır. Osmanlı Devleti’nde şehir, kasaba ve köylerde yaşayan yetişkin erkek nüfusun kaydedildiği avarız-hane ve cizye defterlerinden başka konar-göçerlerin kaydedildiği Mufassal Türkmen defterlerin olduğunu biliyoruz. Devlet sınırları dâhilindeki Türkmen illerinde en önemlilerinden biri olan Halep Türkmenlerin taife ve cemaatleri ile nüfusu ve bağlı oldukları boyları, sahip oldukları hayvan miktarlarının ve vergilerini gösteren Halep’e ilişkin beş ayrı tahrir defteri bulunmaktadır.42 Daha Selçuklular zamanında 1063 yılandan başlayarak Suriye ve Halep civarına Türkmenler yoğun olarak gelmeye başlamışlardır. 1243 Kösedağ Savaşı sonrasında Yörük Türkmen topluluklarının bu civara gelmeleri yoğun bir hal almıştır.43 Bundan sonra 40 bin çadırlık büyük Türkmen topluluğu Halep bölgesine gelerek yerleşmişlerdir ki bunların kışlağı Sürüyenin kuzeyi, yaylakları da Maraş, Uzun Yayla ve Sivas’a kadar uzanıyordu.44 Halep Türkmenleri arasında bulunan Döğer Oymağı, Kanuni devrinin ilk yıllarında Halep Döger’i ve Hama Döger’i olmak üzere iki kola ayrılmıştır. Bunlardan Korkmaz ve Mahmut kethüdaların idaresinde bulunan Halep Döger’i oymağı 230 vergi hanesinden müteşekkildir. XVI. yüzyılın ikinci yarısında diğer Oğuz Türkmen oymaklar gibi bu Dögerlerin nüfuslarının arttığı görülüyor.45 Osmanlılar zamanına gelindiğinde Halep ve çevresinde Türkmenlerin iskânının bu suretle geniş bir biçimde yapıldığı ve yöreye çok sayıda Türkmen cemaatlerinin zaten daha önceden yerleştirilmiş olması nedeniyle hayatlarını burada idame ettirdikleri anlaşılmaktadır. Aşağıdaki tabloda Halep Türkmen cemaatlerinin XVII. yüzyıldaki genel durum ve dağılımı gösterilmiştir. Tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı gibi Halep Eyaleti ve çevresinde kadim bir Türkmen iskânının olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim 24 Oğuz boyunun en az 10 boyuna ait alt oymak ve cemaatler Halep ve yöresinde yaygın bir şekilde yaşamışlardır. Bu 24 Oğuz boyundan Beydili, Eymur, Afşar, Çepni, Bayat, Döğer, Yıva, Karkın, Kınık ve Peçeneklerin bölgede olduğu tespit edilmiştir. XVII. yüzyılda Halep Eyaletinde Türkmenlerin İskân edildiğine tanık olunmaktadır. XVII. yüzyılın sonlarına doğru Halep Türemenlerinden 49 cemaat muhtelif bölgelere iskân edilmiştir. İskâna tabi olan Halep Türkmen cemaatlerinin vergi nüfusu 2.515 evli kimseden ibaret olup bu miktar Halep Türkmenlerinin %49’undan biraz fazlasını teşkil etmektedir.46 XVII. yüzyılda Halep Eyaleti’nde Türkmenlerin ekonomik faaliyetleri ve ödedikleri vergilere bakıldığında manzara şöyledir: Halep Türkmenleri besledikleri koyun miktarına göre devlete vergilerini yıllık olarak öderlerdi. Diğer taraftan her yetişkin erkek durumuna göre vergi mükellefi idi. Muayyen miktarda koyunu olan evli kişiler “hane” , yeterli veya hiç koyunu olmayan evli kişiler “bennak”, bekâr olup ta koyunu olmayanlar ise “mücerred” statüsünde idiler ve vergileri buna göre tayin edilirdi. Haneler, 1663 ve 1673 tarihlerinde besledikleri her yüz koyun için 5,5 riyal guruş ve her bir deve için 2,5 guruş vergi öderlerdi. Bennak olanlardan yani koyunu olmayanlardan 5,5 guruş “bennak resmi” alınırdı. Oturak olanların bennak resmi ise 1663’te 7,5 guruş idi. Mücerred yani yetişkin bekârlar 3,5 guruş “mücerred resmi” öderlerdi.47 Halep Türkmen Oymak ve Cemaatleri48
Yüklə 205,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|