Kömür Kullanan Büyük Yakma Tesisleri için met kılavuzu

3.2. - Atık Su Deşarjı ve İzleme Programı

Bu bölümde, Türkiye’de bulunan ve kömür ve linyitle çalışan büyük yakma tesislerinden çıkan atık suların arıtılması ve kontrolüne ilişkin bilgiler bulunmaktadır.

Tablolarda, Türkiye’dekiçeşitli işletmelere yönelik veriler bulunmakla birlikte, farklı atık su kaynaklarını, arıtma işlemlerini ve belirli parametrelerin değerlerini yansıtmaktadır.

Büyük yakma tesislerinde genellikle soğutmada kullanılmak üzere suya gereksinim duyulur. Isının emilmesi amacıyla kullanılmasının ardından (yaklaşık 4° C ila 8° C arasında bir sıcaklık artışı) bu su genellikle alındığı yere geri gönderilir. Yerel şartlara bağlı olarak atık ısı, yüzey sularında büyüklüğü alıcı nehrin ilerleyişine ve akıntısına bağlı olan, ısı yükü orta çıkarabilir (nehirlerdeki yüksek sıcaklık buna örnek olarak verilebilir). Sıcaklık artışı sebebiyle oksijende azalma görülür, bu durumun ortaya çıkmasının sebeplerinden biri canlı varlıkların metabolizmalarının harekete geçmesi, diğer bir sebebi ise daha sıcak suda bulunan daha az çözünmüş oksijendir. Oksijendeki bu azalma suda yaşayan organizmalar için ciddi problemlere sebep olabilir.

Suyun aşırı ısınmasını önlemek için, soğutma suyu, nehir yatağına geri verilmeden önce soğutma kulesinde soğutulabilir (geçiş ya da devridaim). Bu durumda da, hava şartlarına bağlı olarak soğutma sistemi buharlaşarak havaya salınma sebebiyle büyük çaplı su kayıplarına sebep olabilir. Buharlaşyı engellemek için kuru soğutma kuleleriyle birlikte kapalı kurutma devreleri kullanılabilir ya da karma soğutma kuleleri kullanılarak buharlaşma asgari seviyeye indirilebilir.

Arıtılması gereken atık su kaynakları şunlardır:

1. 
   İlaveolarak yapılan su arıtma işleminden ya da yoğuşmasuyundan kaynaklanan rejenere atık sular;
   
2. 
   Yoğuşmasuyunu temizlemek için kullanılan filtrelerin yıkanmasıyla ortaya çıkan su;
   
3. 
   Karbon yüklemesive depolanmasındançıkan atık su; (Kömür hazırlama ünitesinden gelen atıksular mı?)
   
4. 
   Özel nitelikteki atık su (örneğin boruların / kazanın temizlenmesi ya da bakımı sırasında ortaya çıkan asit içeriğine sahip su);
   
5. 
   Islak kül uzaklaştırmaişleminden kaynaklanan atık su;
   
6. 
   Kazanlardan (temizleme ve yıkama), türbinlerden ve trafolardan kaynaklanan su;
   
7. 
   Soğutma kulelerinden kaynaklanan su (su tahliyesi veya saflaştırılmış suyun ek beslemesi);
   
8. 
   Baca gazının desülfirizasyon tesisi atık suyu;
   
9. 
   Yüzey suyu ve drenaj
   

Atıksu arıtma tesislerinin çalışması genellikle, hem atık suyun pH değerinin ayarlanması işlemini gerçekleştiren, hem de koagülasyon-flokülasyon (topaklaştırma-yumaklaştırma) prosesiyle katıları ortadan kaldıran fiziksel-kimyasal arıtmaprosesine dayanır. Atık suyun arıtılmasının ardından, deşarj edilmeden önce, pH ve debisinin sürekli olarak ölçülmesiyle kontrol edilir, ayrıca hidrokarbon ve serbest klor bulundurmayan detektörlerle de izlenebilir. Bu prosesin bir sonucu olarak çamur atık ortaya çıkar ve bu çamur atık daha sonra filtre press içinde kurutulur ve daha sonrasında tehlikeliatık niteliği taşımayan atık olarak bertaraf edilmek üzere konteynırda depolanır.
Proses soğutmada deniz suyunun kullanılması halinde, hem serbest klorun hem de sıcaklığının kontrol edilmesi ilekontrollü bir şekilde denizedeşarj edilmesisağlanır.
Deşarjişlemleri doğrudan ölçüm yapılarak (kaynakların doğrudan kontrolü) ya da işletme parametrelerinin ölçümlerine dayanan hesaplamalarla izlenir. Yeni bir tesis inşa edileceği zaman ya da mevcut bir tesiste önemlideğişiklikler yapılacağı zaman deşarj edilecek emisyonların hesaplanması için emisyon faktörleri kullanılır. Bu faktörler 3.1.3 bölümünde açıklanmıştır.
Atık su emisyonlarına yönelik olarak rastgele alınan nitelikli numuneler veya debioranına ya da numune alma işleminin gerçekleştirildiği ortalama zamana dayanan 24 saatlik kompozitnumuneler kullanılabilir.
Analiz yöntemleri, emisyon izleme ve analizi ile ilgili metodlar uluslararası ve ulusal kılavuzlarda verilmiştir.
Debinin, pH değeri ve buna benzer özelliklerin sürekli olarak kontrol edilmesinin yanı sıra, arıtma işleminin dengeli çalışmasına bağlı olarak deşarj işleminin periyodik olarak kontrol edilmesi de işletme izninde bulunmaktadır.
İzinde bunların dışında, alıcı ortam kalitesi, deşarj noktasının 50 metre yukarısından ve 50 metre aşağısından numune alınarak kontrol edilmesi yöntemi de belirtilmiştir.
Aşağıda yer alan tablolar, Türkiye’deki kömürle ve linyitle çalışan bazı büyük yakma tesislerindeki atıksu üretimi ve arıtma tekniklerine ilişkin verileri göstermektedir (birinci tabloda belirtilen arıtma teknikleri kapsamındaki tekniklerin tümü verileri sağlayan tesislerin herbiri tarafından uygulanmamaktadır).

Tablo 3.2: Suya salınan emisyonların kaynakları ve arıtımı

Atık suyun kaynağı	Atık su arıtma teknikleri
Baca gazı ıslak kükürt arıtımı	Fil/Pre/Floc/Sed/Neu
Baca gazı ıslak kükürt arıtımı (kuru tabanlı kazan)	Fil/Pre/Floc/Sed/Neu
Kondensat ve besleme suyunun arıtımı	Neu/Sed
İşletmeden ya da linyit deposundan kaynaklanan tüm atık sular	Sed/pH ayarlama/Pre/Floc/Sed/Neu

YGD: yakma gazları kükürt arıtımı.

Fil: filtreleme.

Pre: çökeltme

Floc: flokülasyon.çöktürme

Sed: sedimentasyon.

Neu: nötralizasyon.

Türkiye’deki yürürlükte olan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’ne göre, kömür hazırlama, faaliyet ve enerji üretimi tesislerine ilişkin deşarj kriterleri şu şekilde belirlenir: Sözkonusu yönetmeliğin 9.3 no’lu tablosunda verilmiş olan formata uygun olarak endüstriyel atıksu analizlerini yaptırmaları zorunluluğu vardır. Aşağıdaki tabloda (Tablo 3.3), endüstriyel atıksu deşarj izni ölçüm sonuçlarına ilişkin 2011 senesine ait bir örnek yer almaktadır.

Kirletici	Konsantrasyon (mg / l)
Katılar	3,4-12
Kimyasal Oksijen İhtiyacı	15-29
Biyolojik Oksijen İhtiyacı
C olarak Toplam Organik Karbon
Toplam P	0,16
N bileşenleri
Sülfat
Sülfit
Kükürt
Florür
Cd
Cr
Cu
Hg
Or
Pb
Zn
pH