A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
Kuhn öncesi, pozitivist bilim anlayışının (ağırlıklı olarak mantıksal pozitivistler ve bir neopozitivist olarak Popper’in katkılarıyla biçimlenmiş olan) temel özellikleri şunlardır…
4) Gözlem ifadeleri ile teorik önermeler arasında kesin bir ayrım vardır.
5) Gözlem ve deney, hipotez ve teorilerin ispatlanmasına temel oluşturur.
6) Bilimsel bilginin değişmeyen bir rasyonalitesi vardır.
A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
Kuhncu gelenek ise pozitivizmin formülasyonuna değil, bizzat kendisine karşı çıkmaktadır.
Kuhn’cu geleneğin temel özellikleri şunlardır:
1) Bilim adamları, bilimsel etkinliklerini ancak paradigmalarla sürdürebilirler.
2) Farklı paradigmalar, birbirleriyle kıyaslanamayacak kadar farklı standartlara sahiptirler.
3) Bilimsel bilgi birikimsel değil, devrimsel bir nitelik taşır.
4) Bir paradigmadan diğerine geçiş, ani bir algı dönüşümünü gerektirir. Yani paradigma değiştirmek din değiştirmek gibidir.
A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
Kuhn’un görüşleri ile bir dil felsefecisi olan Ludwing Wittgenstein’ın görüşleri arasında paralellikler bulunmaktadır.
Wittgenstein, 1920’li yıllarda yazdığı “Tractatus” adlı eserinde, 20. yüzyılın en etkili felsefe akımı denebilecek mantıksal pozitivizme önemli bir güç kazandırmıştır.
1950’li yıllarda yazdığı “Felsefi Araştırmalar” adlı eserinde ise, tüm pozitivist yaklaşımlara meydan okuyan düşünürlerin ilham kaynağı olmuştur.
Kuhn, 1950’li yıllarda Wittgenstein’ın “dil oyunları” üzerine yazdıklarıyla ilgilenmiştir.
A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
A) Bilim Felsefesinde Antipozitivizm ve Thomas Kuhn
Kuhn’un paradigma kavramı, Wittgenstein’ın “Felsefi Araştırmalar” adlı eserinde ileri sürdüğü ve oldukça yankı bulan “dil oyunları” kuramının, bilim tarihine bir uyarlanma denemesi olarak değerlendirilebilir.
Wittgenstein’a göre, her dil kendine özgü kurallarıyla bir bütün oluşturur, dili meydana getiren unsurların her biri anlamlarını bu bütünlükten alırlar.
Wittgenstein’daki “dil oyunları”na karşılık gelen kavram, Kuhn’da “paradigma”dır. Aynen dil gibi, paradigmalar da belirli bir gerçekliğin, paylaşılan ortak terimlerle algılanması ve anlaşılması için kavramsal çerçeve işlevi görmektedirler.
Bilim felsefesi literatürünü derinde etkileyen ve etkisi dalga dalga tüm bilim dallarına yayılarak, oldukça sık bir şekilde kullanılan paradigma kavramının net bir tanımının olmaması dikkati çekmektedir.
Paradigma, belli bir bilim adamları topluluğunu bir arada tutan, bu topluluğun bütünlüğünü sağlayan unsurların oluşturduğu çerçevedir.
B) Thomas Kuhn’da Temel Kavramlar
B) Thomas Kuhn’da Temel Kavramlar
1) Paradigma…
Kuhn, “Bilimsel Devrimlerin Yapısı” (1962) adlı temel eserinde paradigma kavramını şu şekilde tanımlamaktadır:
Paradigma, bir bilim dalının, bir disiplinin, bütün üyelerinin paylaştıkları inançlar, değerler, tanım ve kavramlar ve tekniği ifade eden disipliner bir matristir.
B) Thomas Kuhn’da Temel Kavramlar
B) Thomas Kuhn’da Temel Kavramlar
1) Paradigma…
Kuhn’a göre bir paradigmanın başlıca dört kurucu unsuru vardır:
a)Simgesel genellemeler: Doğa yasalarını andıran, ancak bilim adamlarınca tanımlama olarak anlaşılan sınanamaz, yanlışlanamaz önermelerden oluşurlar.
b) Metafizik unsur: İnanışlardan oluşur. Yani belirli modellere duyulan inancı kapar.
c) Değerler: Örneğin, niceliksel tahminler, niteliksel tahminlerden daha iyidir veya kuramlar daha basit ve daha tutarlı olmalıdır gibi ölçütleri kapsar.
B) Thomas Kuhn’da Temel Kavramlar
B) Thomas Kuhn’da Temel Kavramlar
1) Paradigma…
Kuhn’a göre bir paradigmanın başlıca dört kurucu unsuru vardır…
d) Örnekler: Bu unsur paradigmanın en önemli unsurudur. Örnekler, bilim adamları için karşılaşılan sorunların biçimlendirilmesinde bir kılavuz işlevi görürler.
Kuhn örnekleri, bilim dalı içindeki “problem çözme” faaliyetlerine model oluşturan, somut, tipik problem çözümleri olarak tanımlamaktadır.
