M. A.ƏHMƏdov a. C. HÜSeyn

 
Mövzu 10. Dövlətin investisiya-innovasiya
və struktur siyasətləri 
 
Plan: 
 
1. İnvestisiya formaları və investisiya mühiti.
2. İnvestisiyaların dövlət tərəfindən tənzimlənməsi. 
3. Sturuktur siyasətin mahiyyəti və əsas formaları, metodları. 
 
1. İqtisadi ədəbiyyatda investisiya anlayışı fərqli izah olunur. 
Onları ümumi halda aşağıdakı kimi təsnifləşdirmək olar.
82
İ
nvestisiya hər hansı bir qazancı əldə etmək üçün istifadə 
edilən vəsaitdir. 
İ
nvestisiya prosesi milli kapitalın artırılması üzrə təkrar is-
tehsal prosesinin iştirakçılarının çoxsahəli fəaliyyətidir. İnvestisiya 
prosesi iqtisadi sistemin inkişaf dinamikasına birbaşa təsir göstərir 
və özündə təkrar istehsal prosesinin bütün mərhələlərinin istehsal, 
bölgü, mübadilə və istehlakı əks etdirir. İnvestisiya prosesində aşa-
ğ
ıdakı mərhələlər müşahidə olunur: 
1) İnvestisiya əmtəələrinin yaradılması (maşın və avadanlıqla-
rın, texnologiyaların, tikinti obyektlərin, patentlərin və Nau-Hau-
ların və s.) prosesıdır. 
2) Yeni istehsal gücünün mənimsənilməsi prosesi. 
3) Normal rejimdə məhsul istehsal etmək məqsədilə obyektlərin 
istismarı. 
4)Maliyyə vəsaitlərinin sahiblərinin müəyyənləşdirilməsi (inves-
torların ya özlərinin, ya da araçı maliyyə təşkilatlarının olmasının 
müəyyənləşdirilməsi). 
İ
nvestisiyalara aiddir: pul vəsaitləri, qiymətli kağızlar, daşın-
maz və daşınan əmlak, istismar və istifadə hüquqları və s. İnvestisiya 
fəaliyyətinin əsas göstəriciləri bunlardır: 
1) İnvestisiya əmtəələri. 
2) İnvestisiyanın sturukturu. 
3) İnvestisiya prosesinin göstəricilərinin qarşılıqlı əlaqəsi. 
4) Kapitala, insana edilən investisiyaların həcmi. 
İ
nvestisiya fəaliyyəti, əsasən aşağıdakı maliyyə mənbələri 
hesabına üç formada reallaşdırılır: 
1) Müəssisələrin öz vəsaitləri hesabına edilən investisiyalar. İqti-
sadiyyatda bu investisiyalar ən yüksək gəlirə malik olan inves-
tisiyalar kimi tanınır. Belə ki, müəssisə rəhbərliyi əvvəlcədən hər 
sərf etdiyi xərcə görə nə qədər əldə edəcəyini proqnozlaşdırır və belə 
proqnozlar daha dəqiq olur. 
2) Borc vəsaitləri hesabına edilən investisiyalar. Belə investisi-
yalara bank kreditləri, büdcə vəsaitləri, məqsədli fondların vəsaitləri 
və s. aid edilir. 

---

83
3) Xarici investisiyalar – belə investisiyalara beynəlxalq 
təşkilatların, qrumların, xarici dövlətlərin, müəssisələrin və s.-nin 
vəsaitlərini aid etmək olar. 
İ
nvestorlar investisiyalrın qoyulması haqqında qərarı qəbul 
edərkən bir sıra amillərə əsaslanırlar. Bu amillərdən əsasları kimi 
aşağıdakıları göstərə bilərik: 
1) Müəssisənin, firmanın sənayenin hansı sahəsinə aid olması və 
tələbin yüksəldiyi halda nəticəsində investisiya qoyuluşlarının geri 
qaytarılma müddətinin nə dərəcədə tez mümkünlüyü. 
2) Müəssisənin, firmanın idarə olunmasının səmərəliliyi. Bura 
müəssisənin iqtisadi maliyyə göstəriciləri və müəssisə rəhbərlərinin 
portfel investisiyaları sahələrində görəcəyi tədbirlər planı aid edilir. 
3) Müəssisənin, firmanın əmlakının quruluşu haqqında 
informasiyanın olması. 
4) Müəssisənin, firmanın rentabelli olması. 
İ
nvеstisiya prоsеsində istifadə оlunan risk anlayışı invеstоr 
tərəfindən qоyulan vəsaitin itirilməsi və ya arzu оlunmaz nəticələrlə 
üzləşməsi еhtimalından ibarətdir. Invеstisiya iqliminə təsir еdən 
amillər riskin azalması və ya artmasına təsir еtdiyi üçün оnlar həm 
də risk amilləri kimi də хaraktеrizə оlunur.
Risklər müхtəlif оlsa da оnlar ümumi halda iki qrupda 
təsnifləşdirilir: 
• ölkənin siyasi-iqtisadi vəziyyəti ilə хaraktеrik оlan ümumi 
risklər; 
• kоnkrеt оbyеktlə bağlı kоmmеrsiya riski fоrmasında mövcud 
olan risklər. 
Risk əmsalının müəyyən еdilməsi üçün aşağıdakı fоrmuldan 
istifadə еdilir: R= I/S 
Burada, R - risk əmsalı; 
S - invеstоrun rеsurslarının həcmi; 
I - kоnkrеt invеstisiya qоyuluşunda baş vеrə bilən 
itkinin maksimal həcmidir. 
2. Bazar iqtisadiyyatında dövlət investisiya fəaliyyətinin aktiv-
ləşdirilməsi üzrə aşağıdakıları tədbirlər həyata keçirir: 
84
Maliyyə sənaye qruplarının yaradılması, mülkiyyətçinin 
hüquqlarının qorunması, vergi qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi, 
lisenziyalaşdırmanın və müqavilə hüquqlarının inkişaf etdirilməsi.