M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
BÖLMƏ 9. UZUNMÜDDƏTLİ MALİYYƏ HƏLLƏRİ 9.1. Kapitalın qiymətləndirilməsi Firmanın kapitalının qiymətinin müəyyən edilməsi bir çox səbəblərə görə vacibdir: a) firmanın dəyərinin maksimumlaşdırılması, bütün istifadə olan amillərin, borc vəsaiti də daxil olmaqla, minimumlaşdırılmasını tələb edir; b) kapitalın qiymətinin müəyyən edilməsi, investisiya büdcəsinin formalaşması üzrə həllər qəbul edildikdə çox vacibdir; c) bir çox həllər, o cümlədən, kommunal xidmətlərin fəaliyyətinin tənzimlənməsi, icarə, köhnə istiqraz vərəqələrinin yenisi ilə əvəz edilməsi, aktivlərin qısamüddətli idarə edilmələri məhz kapitalın qiymətinə əsaslanır. Kapitalın qiyməti müəyyən edildikdə, firma əvvəlcə onun əsas komponentlərini eyniləşdirilməsi, ikincisi, onların qiymətini hesablayır. Hesabatın nəticələri vahid göstərici, yəni kapitalın qiymətinin orta ölçüsündə cəmlənir. «Kapital» dedikdə firmanın aktivlərinin və əməliyyatlarının maliyyələşdirilməsi üçün istifadə edilən bütün vəsait mənbələri başa düşülür. Firma mənfəət gətirən istənilən əməliyyatda, balansın sol 70 tərəfində yerləşən aktivləri və sağ tərəfdə olan mənbələri nəzərə alınmalıdır. Kapitalın qiyməti, uzunmüddətli investisiya həllərinin qəbulunda istifadə edildiyinə görə bu göstəricinin hesablama prinsipləri öyrənilməlidir. Kapitalın orta ölçülü qiymətinin öyrənilməsində I məsələ, bu qiymət hesablandıqda nəzərə alınacaq vəsait mənbələrinin müəyyən edilməsidir. Ən əvvəl, firmanın istifadəsinə görə faiz vermədiyi vəsait mənbələrinə baxılır. Buraya mallar, xidmətlər və işlər üzrə kreditor borcları, əmək haqqı üzrə borclar və vergilərin ödənməsi üzrə borclar aiddir. Bütün bu borclar cari əməliyyatların nəticəsidir, çünki realizə həcminin artması bilavasitə bu mənbələrin əmələ gəlməsi ilə müşayiət olunur. Odur ki, investisiya büdcəsinin formalaşması və təhlili prosesində, layihə ilə əlaqədar belə xərclər əmələ gəldikdə, onların məbləği, layihənin maliyyələşdirilməsi üçün tələb olunan ümumi məbləğdən çıxılır. Tutaq ki, hər hansı layihənin dəyəri 2 mln. manatdır. Layihədə istifadə edilən əsas vəsaitlər 1,5 mln. manat, dövriyyə vəsaitlərinin gözlənilən artımı 500000 manatdır (xammal, mat. ehtiyatlarına olan qoyuluşlar). Layihə qəbul edilsə, onun realizəsi avtomatik olaraq qısamüddətli kreditor borclarının artımına (təxminən 200 min.m.) səbəb olacaqdır; bu məbləğ isə dövriyyə vəsaitləri artımı hissəsinin örtülməsi mənbəyi ola bilər. Beləliklə, dövriyyə vəsaitlərinin maliyyələşdirilməsinə layihənin tələbatı 200 min.m. qədər azalmış olur və layihənin maliyyələşdirilməsi üçün tələb olunan kapital 200 min.m. azalaraq, 1800000 man. olacaqdır. Təhlildə isə əsas məqsəd, 1,8 mln. manat xərcin ödənməsi üçün, layihə gəlir əldə edə biləcək, ya yox. Deməli, kapitalın orta ölçülü qiymətinin müəyyən edilməsində, yalnız kapitalın müəyyən hissəsi relevant olur. Bundan başqa, qısamüddətli bank kreditlərinə münasibət bildirilməlidir. Belə ki, bu kreditlər avtomatik əmələ gəlmir. Məsələnin həlli bu kreditlərin uzunmüddətli investisiyaların maliyyələşdirilməsi üçün firma tərəfindən nə dərəcədə istifadə edilməsindən asılıdır. Əgər, qısamüddətli kredit və zaemlar dövriyyə vəsaitlərinə dövri və ya mövsümi olan tələbatın örtülməsi üçün istifadə edilirsə, onlar kapitalın orta ölçülü qiymətinin hesablanmasında nəzərə alınmayacaqlar. Lakin, borcun bu növləri daimi maliyyələşmə mənbəyi kimi istifadə edilirsə, nəzərə alınmalıdırlar. Digər tərəfdən bu borcların, uzunmüddətli layihələrin maliyyələşdirilməsində istifadə edilməsi risklidir və qabaqcıl kompaniyalar tərəfindən təcrübə də aparılmır. Bu zaman cəlb edilən kapitalın əsas mənbələri kimi, uzunmüddətli kredit və borclar, imtiyazlı səhmlər və xüsusi kapital (adi səhmlər və bölüşdürülməyən mənfəət) olacaqdır. Əgər, qısamüddətli kredit də borcların bir hissəsi daimi maliyyələşmə mənbəyi olarsa, onlar da nəzərə alınacaqdır. Kapitalın müxtəlif tərkib hissələrinin qiyməti müəyyənləşdikdə vergilər haqqında 71 da məsələ əmələ gəlir: hesabat vergilər ödənənə qədər və ya sonra aparılmalıdır. Əgər, firmanın idarə edilməsinin məqsədi, onun səhmdarlarının yaşayış səviyyəsinin maksimumlaşdırılması və bunun nəticəsi olaraq səhmlərin qiymətinin maksimumlaşdırılmasıdırsa, təhlildə vergilərin tam təsiri nəzərə alınmalıdır. Odur ki, kapitalın orta ölçülü qiyməti, yalnız vergidən sonrakı bazaya görə hesablanır. Daha bir məsələ, göstərici hesablandıqda, bu və ya digər vəsait mənbəyinin qiyməti nəzərə alınmalıdır, yəni kreditlər ödənməyə qədər alınan tarixi qiymət və yaxud sonra, yəni marjinal qiymət. Adətən tarixi qiymət, bəzi həllərin qəbulu üçün istifadə edilə bilər, məsələn, əvvəlcədən alınmış kreditlərin səmərəliliyini hesablamaqdan ötrü; maliyyə menecmentində bu göstəricinin hesablanması ən əvvəl investisiya büdcəsinin təhlili və tərtibi üçün lazımdır. Belə halda, yeni vəsait mənbələrinin cəlb edilməsi üzrə son xərclərin hesablanması daha əlverişlidir. (marjinal təhlil, son kəmiyyətlərin istifadəsinə əsaslanan təhlildir). Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|