M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)

«İmtiyazlı səhmlər» mənbəyinin qiyməti. Bir çox firmalar, imtiyazlı 
səhmlərdən maliyyələşmə sisteminin tərkib hissəsi kimi istifadə edirlər. Bu mənbəyin 
isə xüsusiyyətləri vardır: 
I. 
İmtiyazlı səhmlər üzrə dividentlər, adi səhmlər kimi imtiyazlı vergi obyekti deyil. 
Bu mənbəyin qiyməti hesablandıqda vergi korrektirovkası lazım gəlmir. 
II. 
Baxmayaraq ki, imtiyazlı səhmlər geri alınma müddəti müəyyən edilmədən 
buraxılır, son illərdə onların emissiyası emitent tərəfindən onların qiymətli kağızlar 
bazarından çağırılması üstünlüyü ilə (bu zaman realizə vaxtı səhm sahibləri onları 
ödəməkdən ötrü təqdim etməlidirlər), ya ödənmə fondunun yaradılması ilə müşayiət 
olunur. 
III. İmtiyazlı səhmlər üzrə dividentlərin verilməsi mütləq deyildir.
Dividentlərin mütləq verilməsi isə üç səbəbdən yerinə yetirilir: 
a) o zaman adi səhmlər üzrə divident verilə bilinməyəcək; 
b) kapital bazarında əlavə vəsaitləri cəlb etmək çətinləşəcək; 
c) bəzi hallarda imtiyazlı səhmlərin sahibləri firma üzərindəki nəzarəti
götürmək hüququna malikdirlər. 
«Bölüşdürülməyən mənfəət» mənbəyinin qiyməti. 
Firma öz xüsusi kapitalını 2 üsulla artıra bilər: 
1) mənfəətin bir hissəsini investisiya etməklə; 
2) adi səhmlərin yeni buraxılışını təşkil etməklə. 
Ən əvvəl I halı nəzərdən keçirək: adətən borc kapitalı və imtiyazlı səhmlərin 
qiymətini investor, verilmiş vəsaitlər üçün kompensasiya şəklində gəlirdən alır. 
Bölüşdürülməyən mənfəətin hesabına formalaşan kapitalın qiyməti isə səhmdarların adi 
səhmlərindən alınan gəlirdir. Firmanın xalis gəliri vergi ödənildikdən və imtiyazlı 

---

73 
səhmlər üzrə dividentlər ödənildikdən sonra adi səhm sahiblərinin gəliridir və səhmdar 
kapitalından istifadə üçün renta ödənilmişdir. İdarəedən bu gəliri ya dividentlər şəklində 
ödəyə bilər, ya da istehsalın inkişafına yönəldə bilər. Əgər gəlirin bir hissəsi investisiya 
edilibsə, onlar üçün alternativ xərclər bunlardır: səhmdarlar bu gəliri dividentlər 
şəklində alıb, sonrada onu başqa səhmlərə, istiqrazlara və ya daşınmaz əmlaka qoya 
bilər. Beləliklə, firma bu bölüşdürülməyən mənfəətdən o qədər qazanmalıdır ki, 
səhmdarların alternativ investisiyalarına ekvivalent risklə bərabər olsun. 
Nəticə: əgər kompaniya bölüşdürülməyən mənfəət hesabına bu gəliri əldə edə 
bilməyəcəksə, onda həmin mənfəət səhmdarlara verilməlidir ki, onlar özləri bu gəliri 
əldə etsinlər. 
Baxmayaraq ki, imtiyazlı səhmlər kredit müqavilə öhdəçilikləridir, onların 
qiymətləri çox asan müəyyən edilir, lakin, bölüşdürülməyən mənfəətdən alınacaq gəlir 
dəqiq proqnozlaşdırıla bilinmir. Bunun üçün 3 metoddan istifadə edilir: 
1) 
maliyyə aktivlərinin gəlirliyinin qiymətləndirilməsi modeli; 
2) 
pul axınının diskont edilməsi; 
3) 
«istiqrazların gəlirliliyi + risk üçün mükafat» metodu. 
Bu metodlar biri-birini təkzib etmir və hər üçünün istifadəsində müəyyən 
səhvlərə yol verilə bilər. Odur ki, xüsusi kapitalın qiyməti hesablandıqda hər üç metod 
paralel istifadə olunur və onların içərisindən konkret halda ən çox səmərə verən və 
düzgün olanı seçilir.