M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
| R
x =(98-90)/4=2 m. olacaqdır. Aydınlaşdırmaq lazımdır ki, sertifikatın dəyəri, nəzəri hesablanmışdan, transsəhm məsrəfləri, alver və bütün abunə dövründə sertifikatın satılması və qeyri-müntəzəm istifadəsinə görə fərqlənə bilər. Lakin, sertifikatın real dəyərinin nəzəriyyədən fərqlənməsini məhdudlaşdıran normalar vardır. Əgər sertifikatın qiyməti, nəzəri dəyərdən çox yüksəkdirsə, səhmdarlar sertifikatı satıb səhmlər alacaqlar. Belə fəaliyyət, sertifikatın bazar dəyərini azaldıb, nəzəri dəyərini artıracaqdır. Nəticədə səhmlərin də bazar dəyəri yüksələcəkdir. Əgər sertifikatın qiyməti aşağı olarsa, onları satıb səhm almaqda istifadə edərək, sonradan səhmi bazarda satmaq əlverişli olardı. Bu isə sertifikatın real dəyərinin artmasına səbəb olacaqdır. İmtiyazlı şərtlərlə qiymətli kağızların yerləşdirilməsinin ən mühüm aspektlərindən biri-abunə qiymətidir. Əgər səhmlərin bazar qiyməti onların abunə qiymətindən aşağı olarsa, səhmdarlar səhmlərə abunə olmayacaqlar, çünki onları bazarda daha ucuz qiymətə ala bilərlər. Aydındır ki, kompaniya abunə haqqını çox aşağı səviyyədə qoyacaqdır ki, bazar qiymətinin abunədən aşağı düşməsi riskini aradan qaldıracaqdır. Səhmin qiyməti, səhmdarların qeydiyyatı aparıldıqdan sonra aşağı düşməlidir. Onun yeni nəzəri dəyəri (10.3) formulu ilə müəyyən edilir və görünür ki, o müəyyən dərəcədə, bir səhmin alınması üçün lazım olan sertifikatların miqdarından (N) asılıdır. N çox olduqca, nəzəri qiymətin səviyyəsi bir o qədər aşağı olacaqdır. Beləliklə, bazar qiymətinin abunə qiymətinə qədər düşməsi N-lə əks mütənasibdir. Bunu aşağıdakı məlumatlarla aydınlaşdırmaq olar: A kompaniyası B kompaniyası 82 Səhmin bazar dəyəri (hüquqla), P 0 Abunənin qiyməti, S 1 səhmin alınması üçün hüquqların miqdarı, N Səhmin nəzəri dəyəri (hüquqsuz), P x 60,00 46,00 1 53,00 60,00 46,00 10 58,73 Göründüyü kimi, qeydiyyat vaxtı qurtardıqdan sonra A kompaniyasının səhmlərinin dəyəri, B kompaniyasının səhmlərinin qiymətinə görə daha çox azalacaqdır. Başqa şərtlərin bərabərliyi şərtində, A kompaniyasının səhmlərinin qiymətinin bazar qiymətindən də (46 man.) aşağı düşmək riski vardır. Bir səhmin alınması üçün lazım olan sertifikatların miqdarından başqa səhmin qiymətinin aşağı düşməsinə kompaniyanın qiymətli kağızlarının qeyri-sabitliyi, bazarın vəziyyəti, mənfəətin edilməsi proqnozları və başqa amillər də təsir edir. Bütün riskləri aradan qaldırmaqdan ötrü, kompaniya abunə qiymətini elə səviyyədə müəyyən edə bilər ki, bazar dəyərinin abunə qiymətindən aşağı olması tamamilə aradan qaldırılmış olsun. Bu fərq böyük olduqca, sertifikatın dəyəri bir o qədər yüksək olacaq, belə səhmlərin satış ehtimalı da yuxarı olacaqdır. Sertifikatların istifadə müddəti qurtarmayana qədər səhmdarlar üstünlük qazanmayacaq və yerləşmədən zərər çəkməyəcəklər. Başqa sözlə, abunənin dəyəri, səhmdarların öz hüquqlarından istifadə etməsindən və ya onları satmasından asılı olmur. Lakin, abunə və bazar qiymətləri arasındakı fərq artdıqca, müəyyən məbləğdə vəsaitləri cəlb etməkdən ötrü, daha çox səhm buraxmaq lazımdır və hər bir səhmə düşən mənfəət bir o qədər çox azalacaqdır. Belə dəyişikliyi investorlar həmişə nəzarətdə saxladıqlarından, kompaniya üçün problem yarana bilər. Yeni buraxılışa diqqətsiz olmaq, səhmə düşən mənfəətin dəyişilməsinə mənfi təsir göstərə bilər. Nəzəri olaraq səhmdarlar qoyulmuş abunə qiymətlərindən asılı olmayaraq, bərabər hüquqlara malikdirlər. Lakin, təcrübədə onların aktivlərinin (səhmlərinin) bazar dəyəri zərərə düşə bilər. Onda investorlar səhmə düşən mənfəət göstəricisinin aşağı düşməsi ilə yanıla bilərlər. Yəqin ki, bu bazarın qeyri-mükəmməl olmasının nəticəsidir. Bu çatışmazlıq, səhmlərin bazar dəyərinin abunə qiymətinə güzəşt edənə qədər azalması riskini bərabərləşdirməlidir. Abunə qiymətini müəyyən etdikdə-əsas kriteriya, səhmin dəyərinin müəyyən qəbul edilə bilən həddə qədər azalması ehtimalını azaltmaqdır. 83 Əgər, riskə görə ehtimal edilən abunə qiymətinin səviyyəsi mənfəətin daha çox bölünməsinə səbəb olarsa, kompaniya səhmləri açıq satışda yerləşdirmək imkanını nəzərdən keçirtməlidir. Çünki bu zaman səhmlərin dəyərindəki nəzərə alınmayan amillərin həcmi daha aşağı olur. Kompaniya bütün səhm buraxılışının realizasiyasını təmin edə bilər, bu şərtlə ki, onun «ehtiyatında» hər hansı investisiya bankı və ya bank qrupları ilə kompaniyanın realizə olunmayan səhmlərinin alınması haqqında razılaşması olsun. Üzərinə götürdüyü öhdəçiliklərə görə bank kompaniyadan komission alır. Onun ölçüsü isə səhm buraxılışının yerləşdirilməsi ilə əlaqədar olan riskin səviyyəsindən asılıdır. Çox vaxt mükafatlandırma iki hissədən ibarət olur: əsas komission və bağlanmış müqaviləyə görə qarantın alacağı olan hər bir realizə olunmayan səhmə düşən əlavə komission. Emitent – kompaniyanın nöqteyi-nəzərindən, tələbatı pis olan səhmə düşən risk yüksək olduqca, kompaniyaya baha başa gəlsə də, ehtiyat razılığın bağlanması bir o qədər əlverişli olur. Kompaniya səhmlərinin bütün buraxılışının realizəsi ehtimalını artıran başqa bir vasitə-abunə limitinin artırılmasıdır. Bu metodun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, onlara səhmdar kapitalındakı paya uyğun olaraq buraxılışa abunə hüququndan başqa, buraxılış yerləşdirildikdən sonra realizə olunmayan səhmlər qaldıqda, abunə limitinin artırılması hüququ verilsin. Baxmayaraq ki, abunə limitinin artırılması, buraxılışın tam yerləşməsi ehtimalını artırır, lakin o kompaniyanı belə vəziyyətə düşməkdən sığortalayır. Ən əvvəl səhmləri öz səhmdarlarına təklif edərək, kompaniya səhm buraxılışının yerləşdirilməsinə investorları cəlb etmiş olur. Bununla da buraxılışın əlverişli yerləşdirilməsi ehtimalı artır. Bu zaman realizənin əsas aləti kimi, kompaniyanın səhmdarlarının səhmləri imtiyazlı qiymətlərlə alınması olur. Açıq yerləşdirmədə isə realizənin əsas aləti kimi, mütəxəssis investisiya təşkilatının cəlb edilməsidir. 1-ci halda yerləşmə üzrə xərclər 2-ci hala nisbətən aşağı olur. Digər tərəfindən də, imtiyazlı səhmlər açıq satışda bazar qiymətindən aşağı satılır. Əgər kompaniya fond bazarına tez-tez çıxırsa, qiymətlər arasındakı kəskin fərqin nəticəsində kompaniyanın rentabellik göstəricisi, açıq satışı nisbətən daha çox azalmış olur. Nəzəri olaraq bu hadisə kompaniyanın fəaliyyətinə təsir etməsə də, bir çox kompaniyalar öz kapitallarının parçalanmasını minimumlaşdıraraq, açıq satışa üstünlük verirlər. Əgər bazar mexanizminin fəaliyyətində müəyyən dəyişikliklər edə bilən məlumat, hüququ amillər varsa, kompaniya rəhbərliyinin açıq bazara yeni emissiya layihəsi ilə çıxmaq qərarları, son nəticədə kompaniya səhmdarlarının rifahı yüksələcəkdir. Belə amillərə misal, xüsusi kapitalın rentabelliyi göstəricisinin dəyişilməsi tendensiyasını gizlədən maliyyə məlumatı, kompaniya səhmlərinin balans 84 və bərpa dəyərindən aşağı qiymətə satılmasını məhdudlaşdıran amillər ola bilər. Açıq satış səhmlərin daha geniş yerləşməsinə gətirir, bu isə kompaniyanın gələcəyinə müsbət təsir göstərə bilər. Əlbəttə hər bir amilin təsiri müxtəlif olduğuna görə, kompaniya vəsaitlərin cəlb edilməsi üzrə qəbul etdikdə, onlar ətraflı öyrənməlidirlər. Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|