M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)

 
BÖLMƏ 3. MÜRƏKKƏB FAİZLƏR VƏ CARI DƏYƏR 
3.1. Mürəkkəb faizlər və son dəyər 
Maliyyənin idarə edilməsində pulla bilavasitə əlaqədə olan həllər qəbul edilirsə 
və pulun dəyəri ssuda faizidirsə, maliyyə üzrə bir çox məsələlər həll edildikdə bu faiz 
nəzərə alınmalıdır. 
Mürəkkəb faizlər məsələsi də maliyyə riyaziyyatında əsas hesab olunur. Bu 
terminin mənası odur ki, ssuda və ya qoyulmuş kapital üzrə ödənilən faiz əsas məbləğə 
əlavə edilir və nəticədə faiz həm əsas məbləğə, həm də alınmış faizlərə əlavə edilir. 
Bunu 
bir 
necə 
hallarla 
izah 
etmək 
olar. 
Əgər 
hər 
hansı şəxsin əmanət hesabında 100 manat varsa, illik 8% olduğu halda 12 aydan sonra 
hesabda nə qədər məbləğ olacaqdır? 
Məsələni həll etdikdə, ilin axırına hesabda olan son (gələcək) dəyər belə 
hesablanır: 
TV
1
=100 manat (1+0,08)=108 manat 
(TV-terminal value
→ son dəyər) 
Əgər depozit iki illikdirsə, ilkin məbləğ 100 man., birinci ilin axırında 108 
manata, ikinci ilin axırında isə 116,64 man. olacaqdır, yəni 8 man. əsas məbləğin faizi, 
0,64 manat isə birinci ilin faizinin faizi olur. Başqa sözlə alınmış faizlərə də faiz gəlir 
ki, bu da «mürəkkəb faizlər» adlanırlar. Deməli, ikinci ilin axırına son dəyər 100 
manatın 1,08 kvadratına vurulması kimi hesablanır. 
Beləliklə: 
TV
2
 = 100 man. (1,08) 
2
= 116,64 man. 
3 ildən sonra bu məbləğ: 

---

17 
TV
3
= 100 man. (1,08) 
3
= 125,97 man. olacaqdır. 
Ümumi şəkildə bu asılılığı belə formula ilə göstərmək olar: 
TV
n
=X
0
(1 + r)
n
(3.1) 
burada X
0
 - müddətin əvvəlindəki məbləğ; 
r - ssuda faizi; 
n - illərin sayı.
(3.1) formulu TV hesablamaqdan ötrü bazar formuludur. Aydındır ki, ssuda 
faizi yüksək olduqca və faizin hesablama müddəti artdıqca hesablanmış TV bir o qədər 
yüksək olacaqdır.
Baxmayaraq ki, yalnız ssuda faizinin stavkası nəzərdən keçirilib, belə 
hesablama istənilən mürəkkəb artımda aparıla bilər. Tutaq ki, firmanın depoziti 
100000 manatdır və 5 il ərzində faiz stavkası 10% olmaqla gözlənilən artım məbləği 
hesablanmalıdır. 
İllər 
Artım əmsalı 
Gözlənilən məbləğ, 
manat 
1 
1,10 
110000 
2 
(1.10)
2
121000 
3 
(1.10)
3
133100 
4 
(1.10)
4
146410 
5 
(1,10)
5
161051 
Bu modellə istənilən müddət üçün gözlənilən məbləği hesablamaq mümkündür. Bu 
hesabat adi səhmlərin qiymətləndirilməsi metodları öyrənildikdə xüsusən əlverişlidir.