Mała encyklopedia kultury antycznej

Oracula Sibyllina zob. Sybillińskie księgi. oraculum łac. (gr. mantźjort) wyrocznia; ozna­cza odpowiedź wieszczą, przepowiednię boga lub herosa udzieloną w miejscu określonym, częściej — samo miejsce poświęcone, w którym udzielane były odpowiedzi. Najstarsza w Grecji była wyrocznia Zeusa w Dodonie (gdzie wró­żono z szumu dębu), wspomniana u Homera, a więc powstała najpóźniej w IX w. p.n.e. Równie dawne były prawdopodobnie wyrocznie Gai w Delfach {"Olimpu. Były to szczeliny skalne, z których miały wydobywać się opary; pod dzia­łaniem tych oparów wróżka, np. słynna Pytia w Delfach, miała przepowiadać w transie przy­szłość. Z czasem w pobliżu ważniejszych wy­roczni tworzyły się duże nieraz ośrodki kultowe, tak np. wyrocznia Apollina w Delfach rozrosła się w olbrzymi okręg święty (zob. Delfy). Wy­rocznia ta, będąc głównym ośrodkiem wróż­biarstwa greckiego, wywarła swymi orzeczeniami ogromny wpływ na rozwój organizacji politycz­nej, życia gospodarczego i artystycznego w Gwy. Najlepiej zachował się plan budynku wyroczni Apollina w tzw. Didymajon w Milecie z VI w. p.n.e.

orant

548

Orcus

Poprzez przedsionek z 4 rzędami kolumn wcho­dzono po schodach do sali porad, gdzie czekali wierni, dopuszczeni tu po uprzednim oczyszczeniu się i złożeniu ofiar. Właściwy adyton ze źródłem przynoszącym natchnienie, ze świętymi oliw­kami i trójnogiem, na którym siedziała wróżka, znajdował się w dalej położonej celli. Procedura udzielania porad była zależna od charakteru wy­roczni i bardzo rozmaita (zob. dmnatio). Począt­kowo sanktuariami kierowały rody kapłańskie, np. Trakidzi i Deukalionidzi wyrocznią delficką, Batrachidzi — wyrocznią w Milecie. Od VI w. p.n.e. rodom tym pozostawiono tylko przywileje honorowe, a wyrocznie były kierowane przez miasta-państwa, które powierzały prowadzenie sanktuarium wybieranym kapłanom. Kopie py­tań i odpowiedzi przechowywano w archiwum. Miasta także zasięgały porad wyroczni, delegując w tym" celu specjalnych posłów. Wyrocznie przy­wiezione przez nich składano w archiwach pań­stwowych, np. w Atenach na Akropolis. Odpo­wiedzi wyroczni bardziej lub mniej autentyczne doszły do naszych czasów we wzmiankach u au­torów starożytnych, np. Herodota, Pauzaniasza oraz na inskrypcjach greckich. W Grecji istniało wielu prywatnych zbieraczy i komentatorów wy­roczni, jednym z nich był Mnaseas z Patraj, który spisał (nie zachowany) zbiór wyroczni del-fickich. W okręgach świętych, zwłaszcza Asklepiosa (ostatnio w Koryncie), znajduje się w czasie prac wykopaliskowych liczne evxota (m. in. wy­obrażenia chorych członków ciała, np. rąk, nóg), składane w podzięce wyroczni za udzielone dobre rady.

orant (od łac. orare modlić się) w sztuce an­tycznej i późnoantycznej postać przedstawiona w geście modlitewnym.

Orbilius Pupillus ur. w Benewentum, prowadził szkołę początkowo w swoim rodzinnym mieście, od r. 61 p.n.e. w Rzymie, gdzie zdobył duże uznanie. Mimo to żył w biedzie, co uczyniło go przykrym dla otoczenia i dla uczniów. Wspomina o tym Horacy, który uczęszczał do jego szkoły:

orbis (łac., dosł. koło) szyk bojowy polegający na ustawieniu żołnierzy w nieforemny czworobok, plecami do środka. Pozwalał na obronę w razie otoczenia przez nieprzyjaciół.

Orbius Publius prawnik z czasów Cycerona. W r. 63 p.n.e. jako pretor zarządzał Azją.

Orbona mit. rzymska personifikacja bez-dzietności i sieroctwa; ołtarz jej znajdował się w Rzymie, w świątyni Larów.

Orca (Quintus Yalerws O.) zob. Valerii 16.

orca łac. duże naczynie rzymskie dwuimadło-we do przechowywania peklowanego mięsa, su­szonych ryb, owoców, wina. Kształt nie daje się określić na podstawie źródeł literackich.

Orcades Insulae zob. Orkady.

orchestra gr. „tanecznia", pierwotnie w Grecji starożytnej plac o gładko ubitej powierzchni lub wybrukowany, na którym tańczył i śpiewał chór podczas uroczystości ku czci Dionizosa. Na placu tym znajdował się ołtarz boga (thy-mele). O. utrzymała się w teatrach jako miejsce przeznaczone dla chóru, otoczone z trzech stron miejscami dla widzów (widownia) a z czwartej strony miejscem, na którym występo­wali aktorzy (zob. teatr, skene). W teatrze rzym­skim widownia objęła także o. (parter w teatrze dzisiejszym), gdzie znajdowały się miejsca dla senatorów.

Orchomenos¹ mit. 1. syn Likaona, założyciel arkadyjskiego miasta O. 2. syn Zeusa czy też Eteoklesa i Hezjony, król beockiego O. 3. syn Minyasa, ojciec Atamasa i Diochtondy.

Orchomenos² 1. miasto we,, wschodniej Arkadii, na północ od Mantynei, położone na zboczu górskim. W czasie drugiej wojny messeńskiej było siedzibą króla Aristokratesa. W tym okresie rozszerzyło swe posiadłości daleko w głąb Ar­kadii i Messenii. W czasach macedońskich na­leżało do Związku Achajskiego; wtedy prawdo­podobnie nastąpił upadek miasta. 2. jedno z naj­dawniejszych i najładniejszych miast w Beocji, leżało nad jeziorem Kopais. W czasach legendar­nych, przed'wojną trojańską, miało być stolicą państwa obejmującego zachodnią Beocję. Po wojnie trojańskiej zostało opanowane przez Teby i straciło znaczenie, stając się członkiem Związku Beockiego. W czasach historycznych było miastem niezależnym do r. 367 lub 364, kiedy zostało zniszczone przez Teban. Odbudo­wane przez Onomarchosa z inicjatywy Aten (dą­żących do osłabienia Teb) w r. 353. zostało po­nownie przez Teban zburzone. Odbudował je znowu Filip w r. 338. W czasach Strabona znajdowało się w ruinie. Zachowały się resztki tzw. skarbca Minyasa.

Orcivius (Caius O.) pretor w r. 66 p.n.e., sprawował urząd razem z Cyceronem; oskarżony znalazł obrońcę w Cyceronie.

Orcus mit. wg ludowych wierzeń rzymskich bóstwo śmierci, a także podziemne miejsce prze­bywania zmarłych. Pod wpływem religii greckiej

ordo

549

Orfeusz

Rzymianie utożsamili O. z Plutonem (lub z Dis Pater).

ordo łac. tym terminem, oznaczającym w za­sadzie właściwy porządek, określali Rzymianie:

1) szereg, rząd (np. rząd miejsc w teatrze), szyk;

2) porządek następstwa w czasie lub następstwa określonego przepisami prawnymi, np. kolejność piastowania urzędów (ordo magistratuum), hie­rarchię wyższych stanowisk urzędniczych (ordo dignitatum), rangę, kolejność pełnienia liturgii (munera), kolejność powoływania grup dziedzi­ców przy spadkobraniu według prawa pretorskiego (ordo m possessionibus), normalną procedurę sądową cywilną i karną (ordo iudiciorum priva-torum wzgl. publicoruni)', 3) zwartą grupę ludzi, korporację, np. centurię i każdy inny oddział wojskowy, senat rzymski (ordo amplissimus), radę municypalną (ordo decurionum), różnego rodzaju stowarzyszenia lub ich zarząd (ordo collegii), stan senatorski (ordo senatorius), stan rycerski (ordo eguester), grupę ludzi o jednako­wej randze wzgl. zawodzie (np. ordo publicano-rum) lub klasę ludzi (np. imus ordo).

ordo equester zob. ekwici.

Ordowikowie (łac. Ordovices) lud zamieszku­jący zachodnie wybrzeże Brytanii (Britania Ro­mana).

oready gr. mit. nimfy górskie; otrzymywały nazwy od poszczególnych gór, jak np. Peliady — nimfy góry Pelion, nimfy diktejskie (nimfy góry Dikte na Krecie) i in.

Orejbasios zob. Orybazjusz.

Orejbelos attycki garncarz z lat 470 - 440 p.n.e., znany z sygnatury na kraterze znalezionym na Akropolis ateńskiej.

Orejtaj zob. Oritowie.

Orejtyja (Orejthyja) mit. córka Erechteusa porwana przez Boreasza do Tracji, matka Kle­opatry, Zetesa i Kalaisa.

Oreos (gr. Oreos, łac. Oreus) miasto w pół­nocnej części Eubei, nad rzeką Kallas, u stóp góry Telethrium; pierwotnie nazywało się Hestiaja lub Histiaja. Po wojnach perskich pozostawało pod hegemonią Aten. W czasie buntu w r. 445 O. został zdobyty przez Peryklesa, mieszkańców wysiedlono i sprowadzono Ateńczyków. Poło­żenie O. miało duże znaczenie strategiczne. ^

Oresteja historia Orestesa; zazwyczaj określa się tym terminem trylogię Ajschylosa, obejmu­jącą trzy tragedie: Agamemnon (śmierć Agamem-nona, ojca Orestesa, z ręki żony, Klitajmestry);

Choefory (zemsta Orestesa, śmierć Klitajmestry);

Eumenidy (pokuta i oczyszczenie Orestesa). Zob. Ajschylos, Orestes, Klitajmestra.

Orestejon zob. Oresthejon.

Orestes¹ mit. syn Agamemnona i Klitajmestry. Gdy Agamemnon został zamordowany, Elektra, siostra O., wysłała go do Strofiosa, króla Pokidy, bojąc się, by nie spotkał go los ojca. Tam O. zawarł głęboką przyjaźń z synem Strofiosa, Pyladesem. Razem z nim przybył po 8 latach do Myken i mszcząc śmierć ojca, zamordował Klitajmestrę i Ajgistosa. Prześladowany następnie przez Erynie za zabójstwo matki tutal się po Grecji, wreszcie za radą Apollina przybył do Aten, gdzie zwołany przez Atenę Areopag dzięki interwencji bogini uniewinnił go i uwolnił od prześladowania przez Erynie. Wg innej wersji Apollo poradził O; by dla uzyskania przeba­czenia bogów udał się do Taurydy i sprowadził do Grecji wizerunek Artemidy. O. wraz z Pyla­desem udali się do Taurydy, zostali jednak schwy­tani przez króla Thoasa i przeznaczeni na ofiarę Artemidzie. Na szczęście, kapłanką bogini była Ifigenia, siostra O. Rozpoznała ona bohaterów i zabrawszy wizerunek bogini uszła z bratem do ojczyzny. Po powrocie O. został królem Myken, zamordowawszy uprzednio Aletesa, syna Ajgisto­sa, otrzymał też władzę w Argos i w Sparcie. Ożenił się z Hermioną, córką Menelaosa. Umarł w Arkadii ukąszony przez żmiję. Dzieje O. są tematem wielu tragedii greckich, przede wszyst­kim trylogii Ajsehylosa zw. „Oresteja".

Orestes 2 przydomek rodu Aureliuszów (zob. Aurelii).

Oresthasion zob. Oresthejon.

Oresthejon (gr. albo Orestejon, Oresthasion;

łac. Orestheum, Oresteum, Oresthasimn) miasto w południowej Arkadii, położone na południo--wschód od Megalopolis.

Orestiiia Aurelia Rzymianka wplątana w spi­sek Katyliny.

Orestowie (gr. Orestaj, łac. Orestae) lud miesz­kający w krainie Orestis (lub Orestias) w Epirze, pomiędzy rzekami Aoos i Haliakmon. Wg mitu miał się tu schronić Orestes po zamordowaniu matki.

Oretani lud w północno-zachodniej części Hispania Tarraconensis', główne miasto Castulo.

Orfeusz (Orfeus) 1. mityczny poeta i śpiewak tracki, uważany przez Greków za najsłynniej­szego z poetów żyjących przed Homerem; byt synem Ojagrosa i Muzy Kalliope, małżonkiem nimfy Eurydyki. Śpiew jego miał czarodziejską

orfickie hymny

550

orficy

moc, poruszał drzewa i skały i poskramiał dzikie zwierzęta. Gdy jego młoda małżonka zmarła ukąszona przez węża, zeszedł po nią do Hadesu. Śpiewem swoim tak wzruszył bogów podziemia, że zgodzili się oddać mu Eurydykę pod warun­kiem jednak, że nie obejrzy się, dopóki nie wyjdą na ziemię. Ponieważ nie dotrzymał przy­rzeczenia, Eurydyka musiała pozostać w państwie umarłych. Wg innych legend O. towarzyszył Argonautom w ich wyprawie; zginął rozerwany przez trackie kobiety, które zemściły się na nim za to, że sprzeciwiał się orgiom. Wg innych wersji kobiety trackie zabiły go, gdyż od śmierci żony unikał kobiet. Jego głowa i lira wrzucone do rzeki Hebros zostały prądem wody zaniesione na Lesbos. Legenda ta miała wyjaśnić fakt, że Lesbos była jednym z pierwszych ognisk kultury muzycznej w Grecji. Lirę O. Zeus umieścił wśród gwiazd. Grób O. znajdował się w Pierii lub w Macedonii. O. uważano za inicjatora reli­gijnych obrzędów, wieszcza i propagatora czys­tości życia. Przypisywano mu wynalezienie pisma. Mniej więcej od czasów Pizystrata zaczęto uważać O. za kapłana i twórcę mistycznej sekty orfickiej (zob. orficy). 2. według Księgi Suda (zob.), dzia­łający w epoce hellenistycznej autor dzieła o cha­rakterze okultystycznym, omawiającego wpływ kamieni na losy ludzkie. 3. autor znanego Ga­lenowi poematu o sporządzaniu trucizn (utwór ten powstał prawdopodobnie w starszej epoce aleksandryjskiej). 4. pseudo-0.: pod imieniem O. zachował się poemat epicki w heksametrach (1384 wierszy) Argonautikd, napisany pod wpły­wem utworu Apolloniosa pod tym samym tytu­łem; co do czasu powstania poematu zdania uczonych są podzielone; na pewno powstał on po Apolloniosie i po Kallimachu. 5. pseudo-0. z IV w. n.e. Pod imieniem O. występuje autor poematu dydaktycznego w heksametrach Lifhikd (O kamieniach), traktującego o magicznych właściwościach różnych kamieni; w V w. utwór ten został przetłumaczony na język łaciński (prozą), a na pocz. XII w. biskup Marbod Redonensis ujął go w formę łacińskiego wiersza.

orfickie hymny w liczbie 88, ze wstępem Eucht pros Musdjon (prośba do Musajosa), pisane heksametrem, przypisywane mylnie Or­feuszowi, w rzeczywistości pochodzące z czasów chrześcijańskich, w każdym razie znane w III w. n.e. Hymny te, śpiewane w czasie składania różnym bogom greckim bezkrwawych ofiar z kadzidła, zawierają prośby o zdrowie, dobro­byt i długie życie (w przeciwieństwie do właści­wej pierwotnemu orficyzmowi tęsknoty do śmier­ci i życia pozagrobowego).

orficy (gr. Orfiko], Orfeotekstdj) sekta reli­gijna znana nam dzięki licznie zachowanym do­kumentom o charakterze teologiczno-dogmatycz-. oym i religijno-liturgicznym. Założycielem tej sekty, jak również twórcą systemu teologicznego, który obrał sobie za punkt wyjścia religię Dionizosa, miał być według orfików mityczny poeta Orfeusz, syn Muzy Kalliope. Jemu też przy­pisywano obfitą twórczość orficką, której formę wierszową miał nadać działający w VI w. w Ate­nach propagator orfizmu, Onomakritos. Przyjmu­jąc w zasadzie religię dionizyjską, orficy prze­kształcili ją w znacznym stopniu, tworząc własną teogonię. Według o. na początku był Chronos;

z Chaosu i Eteru stworzył on srebrne jajo świata, z którego wyłonił się bóg światła Fanes, zwany także Erosem, Metjsem i Dionizosem. Fanes rodzi Noc, Ziemię i Niebo, których dziećmi są Okeanos, Tetis; Kronos i Rea. Syn Kronosa Zeus zdobywa władzę, pochłania Fanesa i na nowo urządza świat. Z Persefoną ma syna Dio-nizosa-Zagreusa, który zostaje rozszarpany przez Tytanów, synów Ziemi. Serce jego ratuje Atena, dzięki czemu Dionizos może się znów narodzić. Przechodzi on siedem wcieleń i dopiero w ostat­nim jest Dionizosem, synem Zeusa i Semeli, Dionizosem Lyseusem czyli wyzwolicielem. Po­dobnie człowiek nie od razu może zostać wyzwo­lony, lecz musi przejść przez szereg wcieleń;

również wciela się w zwierzęta, dlatego nie należy jeść mięsa zwierzęcego. Po śmierci odbywa się nad człowiekiem sąd: dobrzy dostają się na Pola Elizejskie, źli zaś do Hadesu; po pewnym czasie dusza znów przybiera ciało i dopiero po wielu wcieleniach może na stałe połączyć się z bóstwem;

Tak więc o. pierwsi w Grecji wprowadzili pojęcie raju i piekła, pośmiertnego sądu i nagrody lub kary za grzechy popełnione na ziemi. Religia orficka ma wiele pierwiastków wspólnych z dio­nizyjską, są jednak między nimi znaczne różnice. W orfizmie nie wystarcza liturgia zewnętrzna, konieczne jest najwyższe napięcie duchowe. Ponadto wtajemniczeni (mfstaj) muszą prze­strzegać pewnych przepisów rytualnych i brać udział w misteriach owianych atmosferą pojedna­nia i umartwienia. Teologia orficka zespala czło­wieka z bóstwem. Pisma orfickie szerzą pro­pagandę religijną, w której metafizyka stanowi podbudowę i podporę dla etyki. Najwyższy róż

organum

551

Orontes

woj orfizmu przypada na wiek VI p.n.e., kiedy działa legendarny prorok orficki Epimenides z Krety oraz Onomakritos z Aten. Religia or­ficka wywarła silny wpływ na pitagorejczyków, jak również na Platona. Zachowane dokumenty można podzielić na dwie grupy; dawniejsze, .pochodzące z VI i V w. p-n.e. oraz późne, z IV w. n.e., wśród których znajdują się Argo-nautikd, Lithikd, 88 hymnów i wiele innych.

organum zob. hydraulos.

orgeoni (gr. orgeones) członkowie rodu (fylf) związani nie węzłami krwi, lecz składaniem wspól­nych ofiar.

Orgetoryks (Orgetorix) naczelnik plemienia Helwetów; w r. 61 p.n.e. nakłonił swoich ziom­ków do opuszczenia surowej ojczyzny, by osiedlić się w łagodnej południowej Galii. Kierowany żądzą władzy popadł w konflikt z plemieniem i został postawiony przed sądem. Prawdopo­dobnie popełnił samobójstwo, chcąc uniknąć śmierci na stosie.

orgia tajemniczy kult religijny, połączony z rytualnymi obrzędami, które wprowadzały uczestników uroczystości w stan ekstazy i pod­niecenia. Zob. Dionizje i misteria.

orgyja (gr. orgyjd) zob. miary diugości.

Oribasios zob. Orybazjusz.

orichalkum (gr. orejchalkos, łac. ortchalcum), starożytny stop miedzi i cynku, o wyglądzie zbliżonym do złota, stąd błędna ortografia:

aurichalcum. Znany od II w. p.n.e., używany głównie do bicia sesterców (zob. sestertius) u dupondiów w początkach cesarstwa.

Origenes zob. Orygenes.

Orikos (gr. także Orikón, łac. Oricum) miasto portowe w greckiej Illirii, na granicy Epiru.

Orion 1. mit. piękny myśliwy, syn Posejdona lub Hyrieusa. Żona jego, Side, dumna ze swej urody, została przez Herę strącona do Tartaru. O. pragnął poślubić (wg innej wersji — znie­ważyć) Merope; ojciec jej, Ojnopion, przeciwny związkowi czy też działając w obronie córki, pozbawił O. wzroku. Uleczony przez promienie słońca szukał zemsty, lecz Ojnopion skrył' się przed nim. Eos, zakochana w O., przeniosła go na Delos, gdzie zginął od ukąszenia skorpiona nasłanego przez Artemidę, która w ten sposób ukarała go za chęć znieważenia bogini, czy też jednej z jej towarzyszek. O. i skorpion zostali zamienieni w konstelację. 2. O. z Aleksandrii, leksykograf z II w. n.e., autor (nie zachowanego) Attikon lekseon synagogę (Zbiór wyrazów at-

tyckich); według Księgi Suda napisał także Enkómion Hadriand tu Kdjsaros (Pochwala cesarza Hadriana), jakąś Antologię i pracę o etymologu. 3. O. z Teb w Egipcie, uczył ok. r. 425 gramatyki w Aleksandrii, a ok. r. 450 w Konstantynopolu, gdzie słuchała jego wy­kładów cesarzowa Eudokia, żona Teodozjusza n;

opracował na podstawie różnych komentarzy leksykon etymologiczny (zachowany w skróco­nym wydaniu). Materiały leksykonu O. wyko­rzystano przy układaniu leksykonów bizantyń­skich, jak Etymologicum Gudiaman, Etymologicum Magnum genuinum, Lexicon Ps.-Zonarae i mniej­sze. O. opracował także wybór powiedzeń (Anthologfa gnomon. Synagoga gnomon), który poświęcił cesarzowej Eudokii.

Oritowie (gr. Orejtaj, także Oraf, łac. Oritae, Orae) plemię mieszkające w Gedrozji, na wschod­nim wybrzeżu Zatoki Perskiej. Wg niektórych starożytnych pisarzy byli pochodzenia indyjskie­go, wg innych przejęli tylko zwyczaje i stroje od mieszkańców Indii, posługiwali się natomiast odmiennym językiem.

Orkady (łac. Orcades Insulae) grupa wysp na północ od Brytanii. Dziś Orkady (Orkney) i Szetlandy (Shetland).

Orksines dowódca perski; walczył przeciw Aleksandrowi W. w bitwie pod Gaugamelą w r. 331 p.n.e. W czasie wyprawy Aleksandra do Indii zawładnął prowincją Persis, centralnym •obszarem państwa perskiego. Po powrocie Aleksandra został skazany na śmierć.

Orkus zob. Orcus.

Ormenos mit. syn Kerkafosa, ojciec Amyntora, założyciel miasta Ormenion (Armenion) w Tesalii.

orneaci (gr. omedtaj) warstwa społeczna w Ar-gos, rekrutująca się z ludności podbitej, wolna, lecz pozbawiona praw politycznych, podobnie jak w Sparde periojkowie (zob.).

Omeaj 1. miasto w Argolidzie na granicy Flintu, u stóp gór Lyrkejon. 2. miasto pomię­dzy Koryntem i Sikionem.

Oroeos mit. syn Erechteusza, ojciec Peteosa;

od jego imienia nazwano miasto Omeaj.

Orojtes satrapa perski; pragnąc położyć kres wzrastającej potędze wyspy Samos — czy też, jak twierdzi Herodot, z powodu podrażnionej dumy — zamordował Polikratesa, tyrana Samos, zwabiwszy go do Magnezji. Został na rozkaz Dariusza I zabity w r. 521 p.n.e.

Orontes l (także Orontas) 1. młody Pers za­bity za wiarołomstwo przez Cyrusa Młodszego.

Orontes

552

Orygenes

2. zięć Artakserksesa II Mnemona. Dowodził wojskiem w wojnie z Euagorasem, królem Cypru.

3. perski satrapa Mizji; wziął udział w buncie satrapów przeciw Artakserksesowi Mnemonowi w r. 362 p.n.e. Dopuścił się zdrady i wydał rebeliantów w ręce Artakserksesa. 4. potomek Hydarnesa, wspomniany przez Strabona jako ostatni perski władca w Armenii.

Orontes² 1. (dziś Nahr el-Asi) główna rzeka Syrii, wypływająca pomiędzy Libanem i Antylibanem, niedaleko od Heliopolis. Pod Apameą zmienia kierunek z północnego na poludmowo--zachodni i wpada do Morza Śródziemnego na południe od Seleucji. 2. (dziś Kuh-i-Alwand) pasmo górskie ciągnące się od południowego brzegu Morza Kaspijskiego na poludnio-zachód, między Hyrkanią, krajem Fartów i Media.

Orontobates satrapa Karii; w r. 334 bronił Halikamasu przed Aleksandrem W., uległ wresz­cie w następnym roku pokonany przez Ptolemeusza, wodza Aleksandra.

Oropos (dziś wieś Oropo) beockie miasto por­towe nad Euriposem; zostało opanowane (praw­dopodobnie około r. 506 p.n.e.) przez Ateńczyków i było później stałym przedmiotem sporów pomiędzy Beocją i Atenami.

Oroś żyjący w V w. n.e. autor zachowanego w wyciągach leksykonu wyrazów wieloznacznych;

leksykon O. podobnie jak Oriona (zob. Orion 3) służył jako podstawa przy opracowywaniu lesky-konów takich, jak Etymologicum Gudianum, Etym. Magnum genuinum i in. O. opracował tak­że (nie zachowany) wybór powiedzeń (Antholó-gion per! gnomon), tj. antologię gnom, którą wy­dał w Konstantynopolu.

Orosius Paulus biskup chrześcijański urodzony ok. r. 390 n.e. w Hiszpanii, w Tarragonie, współ­czesny św. Augustynowi, którego był uczniem, autor dzieła Historiarum libri VII adversus pa-ganos, obejmującego dzieje powszechne od bi­blijnego początku świata do r. 417 n.e. O. ko­rzystał z wielu źródeł, głównie z Liwiusza, Justyna, Tacyta, Swetoniusza, a także ze Starego i Nowego Testamentu, z tłumaczenia Kroniki Euzebiusza (zob.) dokonanego przez Hieronima (zob.), z Ekkiesiastike historia Euzebiusza w opraco­waniu Rufinusa z Akwilei. 'Dzieło O. miało na celu przede wszystkim uświetnienie i obronę Kościoła, toteż dobór materiału i jego opraco­wanie jest tendencyjne. Prócz tego posiadamy jeszcze dwa pisma polemiczne tego autora, po­święcone dogmatyce: jedno skierowane prze­ciwko pelagianom, drugie przeciwko zwolen­nikom herezjarchy Prisciliana.