Mała encyklopedia kultury antycznej

Gabii miasteczko w Lacjum, między Rzy­mem a Praeneste, podbite przez Tarkwiniusza Starego. W I w. p.n.e. było już tylko małą wioską.

Gąbina via droga prowadząca z Rzymu do Gabii.

Gabinii ród rzymski pochodzenia plebęjskiego. 1. Aulus Gabuliiis służył pod komendą Aniciusa Gallusa w czasie wojny w Illirii w r. 167 p.n.e. 2. Aulus G., twórca prawa lex tabellaria w r. 139 p.n.e., dotyczącego tajnego głosowania na komicjach. 3. Aulus G; uczestnik wojny ze sprzymierzeńcami w latach 90-88 p.n.e., zwy­cięzca Lukanów i Brutyjczyków. 4. Aulus G;

w r. 85 p.n.e. trybun wojskowy pod dowódz­twem Sulli w wojnie z Mitrydatesem. 5. Aulus G;

trybun ludowy w r. 67 p.n.e., autor ustawy o oddaniu Pompejuszowi naczelnego dowódz­twa w wojnie z piratami. W r. 61 był pretorem, w r. 58 konsulem. Wraz z Klodiuszem przy­czynił się do wygnania Cycerona. Otrzymał w zarząd prowincję Syrię, gdzie stłumił powsta­nie Żydów; w r. A odstąpił ją Krassusowi. Jako namiestnik Syrii, bez upoważnienia senatu osadził na tronie egipskim króla Ptolemeusza Auletesa. Otrzymał za to 10 000 talentów, które Ptolemeuszowi pożyczył wielki finansista rzym­ski Gajusz Rabiriusz Postumus. Po powrocie do Rzymu G. został oskarżony o zdzierstwa i przekupstwo i pomimo iż bronił go Cyceron, został skazany na wygnanie. Powrócił w r. 49 i walczył jako podwładny Cezara w Dalmacji, gdzie poniósł klęskę; zmarł w r. 47. 6. Aulus G. Sisenna, syn poprzedniego, uczestniczył w wal­kach w Syrii pod dowództwem ojca. 7. Publius

G. Capito, uczestnik spisku Katyliny, został ujęty i skazany wraz z innymi spiskowcami w dniu 5 grudnia 63 r. p.n.e.

Gabinus cinctus zob. cinctus Gabinus.

Gadara duże, obronne miasto w Palestynie nad rzeką Hieromaks, w urodzajnej okolicy Gadaris. Po śmierci Heroda I przyłączone zo­stało do Syrii (I w. n.e.).

Gades dziś Cadiz, poł. Kadyks; starożytne miasto w Hispania Baetica, założone przez Fe­nicjan, o dużym znaczeniu handlowym. Leżało na wyspie zw. wg jednych Erytheja, wg innych G., połączonej mostem z lądem stałym, gdzie znajdował się port. Po drugiej wojnie punickiej (r. 201 p.n.e.) miasto oddało się dobrowolnie pod panowanie Rzymian, dzięki czemu uzyskało liczne przywileje. Cezar nadał mu prawo oby­watelstwa rzymskiego.

Gaditanum fretnm Cieśnina Gibraltarska. Zob. Heraklesa Słupy.

Gaesati zob. Gesatowie.

gaesiim łac. (wyraz pochodzenia celtyckiego) narodowa broń Galów, ciężka żelazna dzida słu­żąca do rzucania na odległość. Od r. 340 p.n.e. używały również g. lekkozbrojne wojska rzym­skie obok włóczni zwanej hasta i oszczepu zwa­nego pilum.

Gaetuli lud pochodzenia berberyjskiego, za­mieszkujący północno-zachodnią Afrykę, naj­pierw tzw. Mauretania Tingitana, potem również pomocną część Mauretania Caesanensis.

Gaetulicus przydomek konsula Korneliusza Kossusa Lentulusa, który w 6 r. n.e. podbił Getulów.

Gaja (albo Ge, łac. Gaed) mit. Ziemia-Matka, która wyłoniła się z Chaosu, uosobienie płod­ności i macierzyństwa. Z kolei wyłoniła się z siebie Uranosa — Niebo i Pontosa — Morze. Wraz z tym ostatnim dała początek całym poko-

Gajus

277

Galen

leniom bóstw morskich, ze związku z Uranosem wydala, na świat tytanów, cyklopów i gigantów. G. pomogła swemu synowi Kronosowi zawład­nąć światem, następnie zaś jego małżonce, a swej córce Rei doradziła, jak ocalić najmłod­sze dziecię — Zeusa — przed żarłocznością Kronosa, który wszystkie swe dzieci pożerał. Kult G. jako żywicielki wszystkich i wszystkiego był szeroko w Grecji rozpowszechniony. Uważano ją za szczególną opiekunkę dzieci. W ofierze składano jej czarną owcę. Ośrodki kultu G. znajdowały się w Dodonie, Atenach i Sparcie. Na fryzie ołtarza pergamońskiego (n w. p.n.e.) G. jest przedstawiona jako uczestniczka Gigan-tomachii.

Gajus (Gaius lub Caius) słynny prawnik rzym­ski z n w. n.e., autor zbioru Institutiones w 4 księgach, zawierającego zwięzły, uporządkowany przegląd rzymskiego prawa cywilnego. Rękopis tego dzieła, znanego poprzednio jedynie z frag­mentów i cytatów, odkrył Niebuhr w r. 1816 w Weronie.

Gajusz zob. Caius.

Galacja (Galatia) kraina w Azji Mn. nazwana od plemienia Galów, którzy wtargnęli tam i osie­dli w ffl w. p.n.e.; graniczyła na północy z Bi-tynią i Paflagonią, na zachodzie z Frygią, na południu z Likaonią, na wschodzie z Fontem. Przepływała przez nią rzeka Hałys. G. stanowiła część Frygii; na początku in w. p.n.e. rozdzielili ją pomiędzy siebie królowie Syrii i Palestyny. Plemiona galickie na skutek zmieszania się z Grekami otrzymały nazwę Gallograeci. Galo-wie ci dzielili się na 3 szczepy i 12 tetrarchii. Jeden z tetrarchów, Dejotarus, otrzymał od Rzymian tytuł królewski (I w. p.n.e.). Od r. 25 p.n.e. G. stała się prowincją rzymską.

Galantis zob. Galintias.

Galatea mit. 1. nimfa morska, córka boga Nereusa, kochanka pięknego pasterza Akisa. Zakochany w niej cyklop Polifem zabił swego szczęśliwego rywala, dsnąwszy weń olbrzymim głazem. G. zamieniła Akisa w źródło. 2. mał­żonka Lamprosa, króla Fajstos na Krecie. Gdy miała wydać dziecię na świat, mąż zapowiedział jej, że przyjmie tylko syna. (7. powiła córkę, lecz ukryła ten fakt przed mężem i wychowy­wała ją jako syna, którego nazwala Leukippos. Na gorące modły G. bogini Leto zamieniła jej córkę w chłopca.

Galaton malarz grecki z drugiej poł. Ul w.

p.n.e., którego obraz przedstawiający Homera znajdował się w Homerejonie w Aleksandrii.

Galba (Servius Sulpicius G; ok. r. 5 p.n.e./68 r. n.e.) pochodził ze starego patrycjuszowskiego rodu; szybko doszedł do wysokich godności i w r. 32 n.e. objął konsulat. Odznaczył się jako dobry namiestnik Akwitanii, Germanii, Afryki i Hiszpanii. W r. 68 n.e. namiestnik Galii Lug-duóskiej, Juliusz Windeks, wypowiedział posłu­szeństwo Neronowi i zaproponował oddanie tronu G. Przyłączyły się do niego również inne prowincje, przystąpił prefekt pretorianów, Nim-fidiusz Sabinus, a po śmierci Nerona został G. uznany także przez senat. Na swego następcę adoptował Lucjusza Pisona. Nie umiał jednak umocnić swego stanowiska, gdyż surowością i skąpstwem zniechęcił do siebie żołnierzy. Wy­korzystał to Marek Salwiusz Othon (który z po­czątku popierał go przeciwko Neronowi), po­zyskał dla siebie pretorianów i w ich obozie został ogłoszony cesarzem. G., który pospieszył dla stłumienia buntu, został zamordowany wraz z Pisonem (po 7 miesiących panowania) w sty­czniu 69 r.

Galen (Ciaudius Galenus, r. 129 -199 n.e.) jeden z najsłynniejszych lekarzy starożytności. Pochodził z Pergamonu, gdzie otrzymał staranne wykształcenie medyczne i filozoficzne; ponadto kontynuował studia medyczne w Smymie, Ko-ryncie i Aleksandrii. Największy wpływ wy­warły na niego szkoła pneumatyczna i teorie Hippokratesa. W latach 158 -161 n.e. był w Per-gamonie lekarzem gladiatorów, co stanowiło dla niego doskonalą szkołę chirurgii. W latach 161-166 przebywał w Rzymie, po czym wrócił do rodzinnego miasta, ale wkrótce został znów wezwany do Rzymu przez Marka Aureliusza i odtąd był przybocznym lekarzem cesarskim Marka Aureliusza, Lucjusa Werusa i Kommo-dusa, poświęcając się obok praktyki lekarskiej także twórczości naukowej i literackiej. Najważ­niejsze jego osiągnięcia to badania fizjologiczne głównie w dziedzinie neurologii. Dowiódł, że krew zawierają nie tylko żyły, ale i tętnice. G. wspomina o 153. swoich pismach, było ich jednak znacznie więcej. Można je podzielić na 3 grupy: 1. pisma medyczne, obejmujące wszyst­kie dziedziny medycyny, jak teorię i podział medycyny, fizjologię, anatomię, naukę o pulsie, higienę, dietetykę, terapię, patologię itd; poda­jemy kilka tytułów: Techne jatrike (Sztuka le

Galepsos

278

Gallaecia

karska), Pert ton tes jatrikes meron (O działach medycyny). Perl osłon (O kościach). Perl myon. 'kineseos (O ruchach mięśni) itd.; 2. pisma filo­zoficzne, a więc komentarze do pism Platona, Arystotelesa, Chryzypa i in. oraz następujące pisma: Hotl ho aristos jatros kaj filosofos (Naj­lepszym lekarzem jest również filozof), Ejsagoge logikę (Wstęp do logiki), Peri ton para ten leksin sofismaton (O wykrętnych sposobach wyrażania się); 3. pisma filologiczne i retoryczne. Wiemy, że utwory te dotyczyły głównie badań nad języ­kiem dawnych pisarzy attyckich, zwłaszcza przed­stawicieli starej komedii. Ogółem zachowało się 150 autentycznych pism G., szereg fragmentów i kilkanaście pism nieautentycznych.

Galepsos miasto w Chalkidyce nad Zatoką Torońską, na półwyspie Sitonia.

Galerius 1. G. Trachalus, konsul z roku 68 n.e., wspomniany przez Kwintyliana jako wybitny mówca. 2. Calus G. Yalerius Maximianus, cesarz rzymski; poślubił córkę Dioklecjana, Walerię. Przy podziale cesarstwa z Konstancjuszem Chlo-rusem zachował dla siebie Wschód. Zmarł w r. 311 n.e.

galerus (galerum) łac. 1. czapka wieśniacza zrobiona ze skóry i ściśle zakrywająca głowę, noszona w czasie prac w polu i w czasie po­lowania. 2. czapka kapłana rzymskiego, fla-mina, sporządzona ze skóry zwierzęcia zabitego na ofiarę. 3. czapka atletów i zawodników chro­niąca włosy przed kurzem areny. Przykrywała ściśle głowę, a wysuwane klapki zasłaniały uszy. 4. peruka.

Galesa malarz, twórca attyckich waz czer-wonofigurowych stylu surowego, działający w końcu VI w. p.n.e.

Galia (Gallia) kraj w Europie zachodniej, obejmujący dzisiejszą Francję, Belgię, część Holandii, część Szwajcarii i część Niemiec po lewej stronie Renu. Rzymianie dzielili G. na Gallia Cisalpina, tzn. północną Italię i na Gallia Transalplna — zaalpejską. Gallia Cisal­pina dzieliła się z kolei na Galtia Transpadana, po lewej stronie rzeki Padus, zamieszkałą przez Insubrów i Cenomanów, oraz na Gallia Cis-padana, po prawej stronie Padu, zamieszkałą przez Bojów i Senonów. Gallia Transalpina albo Comata (tak nazwana, ponieważ ludność cel­tycka, — zarówno kobiety jak mężczyźni — no­siła długie włosy) dzieliła się za czasów Augusta na 4 prowincje: Gallia Narbonensis albo Bracata, zwaną po prostu Proyincia, obejmującą dzi­siejszą Prowaneję i Langwedocję; Aauitania, rozciągającą się między Pirenejami i rzeką Lo-arą; Gallia Lugdunensis, między rzekami Loarą, Sekwaną, Mamą i Saoną, oraz Gallia Belgica, obejmującą pólnocno-wschodnią część kraju, od Mamy do Renu,. do której August przyłączył część kraju Helwetów. Podbój G. rozpoczął Cezar w latach 58 - 50 p.n.e. W okresie na­jazdów barbarzyńców napadali na G. Germano-wie, Wizygoci, Burgundowie i Frantowie. W r. 287 n.e. cesarz Maksymian oddał ziemie ga-lickie Frankom Salickim, Konstancjusz Chlorus wydzielił również część terenów galickich Fran­kom Ripuarskim. W końcu V w. n.e. G. po­dzielono między Franków, Alamanów, Burgun­dów, Wizygotów i Bretonów, Rzymianie zaś stanowili znikomą mniejszość. Za Klodwika, w końcu V w. G. została całkowicie opanowana przez Franków; odtąd mówi się już o Francji.

Galileja (łac. Galilaea, gr. Galildja), północ­na, urodzajna część Palestyny, między Penicją na zachodzie, jeziorem Genezaret i Jordanem na wschodzie, Libanem na północy i Samarią na południu, z miastami: Nazaret i Tyberiadą. Została podbita przez Asyryjczyków w VIII w. p.n.e., potem przez Persów (VI w. p.n.e.), w okre­sie panowania Machabeuszów (n w. p.n.e.) roz­kwitła na nowo, wreszcie została podbita przez Rzymian w I w. p.n.e.; w r. 34 n.e. Kaligula oddał ją wnukowi Heroda I, Agryppie, w r. 44 n.e. stała się ostatecznie prowincją rzymską jako provincia ludaea.

Galintias (Galinthiaś) albo Galantis (Galanthis) mit. córka Projtosa, przyjaciółka Alkmeny. Gdy Alkmena miała wydać na świat Heraklesa, Mojry i bogini porodów Ejletyja usiłowały z rozkazu Hery nie dopuścić do tego. Wówczas G. powiedziała boginiom, że z rozkazu Zeusa, bez ich pomocy, Alkmena już urodziła syna;

Mojry i Ejletyja ze zdumienia opuściły ręce, czary ich przestały działać i Herakles mógł bez przeszkód ujrzeć świat. Oszukane boginie przez zemstę zamieniły G. w łasicę; Hekate zlitowała się nad nią i przyjęła ją za służebnicę. Herakles wystawił G. świątynię; kult jej był żywy w Tebach, gdzie w dniu święta Heraklesa składano jej ofiary.

Gallaecia (także Callaecia) dziś Galicia;pół-nocno-zachodnia część Hiszpanii, granicząca od zachodu z Oceanem Atlantyckim, od wschodu z Asturią, od południa z Luzytanią, od której była oddzielona rzeką Durius. G. zamieszki-

Galii

279

Galowie

waty ludy pochodzenia celtyckiego. Najważniej­szymi miastami byty Bracara Augusti i Lucus Augusti.

GalH (gr. Galloj) 1. kapłani bogini Kybelc w Rzyrme. Nosili długie przezroczyste szaty koloru żółtego, zapuszczali długie włosy, na których nosili szerokie wstążki, opasujące czoła i w ogóle starali się nadawać sobie wygląd kobie­cy. Czasem szminkowali sobie twarze i ozdabiali się klejnotami, zwłaszcza czynił to główny kapłan, Archigallus, którego oznaką byty złota korona oraz naszyjnik. W czasie uroczystych pochodów G. biczowali się dyscyplinami i śpiewali pieśni zwane gallijambami. 2. zob. Galawie.

GaUia zob. Galia.

Gallienas (Publius Lictnws Egnatius G.) syn cesarza Waleriana, cesarz rzymski w latach 253 - 268 n.e.; najpierw współrządca wraz z Wa­lerianem, w r. 259, gdy ten dostał się do niewoli perskiej, objął ostatecznie tron cesarki, powo­ławszy na współregenta Odenata, któremu po­wierzył wschodnią część państwa. Panowanie G. upłynęło głównie na tłumieniu powstań w pro­wincjach rzymskich, na walce o władzę i wojnach z Gotami, których kilkakrotnie pokonał. W czasie jego panowania uzurpator, Kassianus Latinus Postumus, przez 10 lat panował w Galii, Hisz­panii i Brytanii (oderwawszy te prowincje od państwa) i prowadził wojnę z G. W r. 268 n.e. Aureolus podniósł przeciw G. bunt w Mediolanie;

cesarz udał się tam w celu poskromienia buntu i tam też zginął.

gallijamby (yalliambicum metrum) wiersze, które w swej pierwotnej formie miały następujący sche­mat; \->\J -t- -Ł \\^^J t--t- \\\J\J-t- f | ^'-';»!,

a więc równe byty katalektycznej postaci tetra-mettu jońskiego a minore (zob. jonik). G. byty używane w pieśniach na cześć bogini Kybele;

otrzymały nazwę od Gallów, kapłanów tej bo­gini. Do literatury dostały się g. w okresie ale­ksandryjskim. Znamy kilka fragmentów utwo­rów poetów greckich w tym metrum. G. użył Katullus w utworze 63; po 2. metrum występuje u niego zawsze diereza, a w pierwszym członie bardzo często ma miejsce anaklaza (zob.). Na przykład: Super aha yectus Attis \ \ celeri ratę maria.

\J'^ t-\J -Ł\J -Ł t'II \J \J -t- \il \^ \J \J O

W utworach związanych z kultem Kybele używa­li g. również Warron i Mecenas. Dopiero w, III w. n.e. pisano w g. również utwory innej treści. Gallinaria insula wyspa na Morzu Liguryjskim, znana z hodowli kur.

Gallinaria silva las sosnowy w Kampanii w pobliżu Litemum, między ujściem rzeki Vol-turnus i Cianius.

Gallio 1. Lucius lunius G; retor z czasów Augusta (I w. p.n.e./I w. n.e.), przyjaciel Owi­diusza i Seneki Starszego, autor deklamacji i pisma retorycznego, wspomnianego przez Kwintyliana. 2. Lucius lunius G; właściwie Annaeus Novatus, syn Seneki Starszego, brat Seneki Młodszego, adoptowany przez Lucjusza Juniusa
Gallograeci zob. Galacja.

Galloni ród rzymski, 1. Publius Gallonius, współczesny Grakchom (druga poł. II w. p.n.e.), znany z hulaszczego żyda; imię jego stało się przysłowiowe dla określenia hulaki i rozrzutnika. 2. Caius G; ekwita rzymski, uczestnik wojny, domowej po stronie Pompejusza, kierował w r. 49 p.n.e. obroną miasta Gades przed woj­skami Cezara. Po klęsce Pompejusza ratował się ucieczką.

Gallowie zob. Gotowie.

Gallus¹ 1. Comelius G. zob. Comelit. 1. Całus Aellus G; prawnik lub gramatyk z I w. p.n.e., autor pracy de significatione verborum quae ad ius ciWe pertbient (niezachowane). 3. Caius Aguilius G. prawnik rzymski (I w. p.n.e.), pretor z r. 66; wyrzekł się starania o konsulat, aby całkowicie poświęcić się studiom prawniczym. Był nauczycielem Serwiusza Sulpicjusza Rufusa. Umarł między r. 55 a 44. 4. G; cesarz rzymski w latach 251-253 n.e., następca Decjusza, za-• mordowany przez swoich żołnierzy. 5. G. Flavius Constantius, syn Juliusza Konstancjusza, przy­rodni brat Juliana Apostaty, stracony w r. 354 n.e. 6. Annius G. zob. Anni 6.

GallusZ (łac.; gr. Galhs) rzeka we Prygii, wypływająca pod miastem Modra i łącząca się w Bitymi z rzeką Sangarios.

Galowie (Galii) lud pochodzenia celtyckiego;

za ich pierwotne siedziby jedni badacze uważają tereny położone między Renem a Garonną, inni — ziemie leżące w górnym biegu Dunaju. W latach 600 -123 p.n.e. dokonali inwazji na Hiszpanię i Italię, w r. 320 p.n.e. weszli do Rzymu; posunęli się do doliny Dunaju i do Grecji, w Azji Mn, założyli państwo (zob. Go-lacja). W samej Galii, przed podbojem Cezara, dzielili się na szereg plemion: Akwitanów, Ar-moryków, Belgów, Arwemów, Galów wlaśd-

280

Gargara

wych, Eduów, Sekwanów i in., używających tego samego języka, mających te same obyczaje i wierzenia, lecz politycznie rozdzielonych. Po podboju Cezara (r. 58-50 p.n.e.) G., mimo iż podejmowali próby połączenia poszczególnych plemion dla odzyskania niepodległości, łatwiej i szybciej od innych podbitych przez Rzymian narodów ulegli romanizacji.

gamelia (gr. gamelia) ofiara składana przez nowożeńca, kiedy podczas uroczystości Apa-turiów wprowadzał młodą małżonkę do swojej fratrii. Członków fratrii ugaszczano wtedy (na uczcie) mięsem ofiarnym.

Gamelion (gr. GameliSn, gamSó żenić się) siódmy miesięc w kalendarzu ateńskim, przy­padający na okres od połowy stycznia do połowy lutego. W czasach najdawniejszych zawierano wtedy małżeństwa i obchodzono święta Gamelia na pamiątkę zaślubin Zeusa z Herą; w tym miesiącu przypadały także Lenaje.

gamorowie (gr. gamóros) w państwach doryckich klasa bogatych właścicieli, którzy skupiali w swych rękach prawie wszystkie majątki ziem­skie, przy czym sami nie zajmowali się uprawą roli, lecz mieszkali w miastach jako ośrodkach żyda państwowego.

Gandarowie (gr. Ganddraf, łac. Gandarae) lud indyjski w prowincji Gandaritis nad rzeką Ko-fen: należeli do siódmej satrapii perskiej i wal­czyli przeciw Grekom w wojnach perskich (V w. p.n.e.).

Gandhary sztuka zabytki twórczości plastycz­nej hinduskiego oaństwa Gandhara, wykazują­cej bardzo silni wpływy greckie. Państwo Gand­hary założyli w I w. n.e. nomadzi z zachodnich Chin, którzy wyparli z Baktrii, południowego Afganistanu i północno-zachodnich Indii rzą­dzące tam dynastie scytyjskie i greckie. Wpływy sztuki greckiej na hinduską datują się od czasu wyprawy Aleksandra W. Pełny rozkwit rzeźby hindusko-greckiej nastąpił w cesarstwie Gandhary. W zakresie kojarzenia pierwiastków rodzimych i greckich najlepszym przykładem jest antropo-morficzna postać Buddy. Inne bóstwa hinduskie przedstawiano w pozach charakterystycznych dla wyobrażeń bóstw greckich IV w. p.n.e. i okresu hellenistycznego. Występują też często charak­terystyczne dla sztuki hellenistycznej motywy, jak amorki podtrzymujące girlandy kwiatów albo pilastry korynckie. Duży wpływ na sztukę G. wywarła również sztuka wschodnich prowincji cesarstwa rzymskiego. Wyraża się ona w przed­stawieniach szat drapowanych podobnie jak fał­dy togi rzymskiej, w ogólnych tendencjach ar-chaistycznych oraz w osiągnięciu dwuplanowości reliefów. Sztuka G. przetrwała do V w. n.e. i z kolei wywarła wpływ na rzeźbę chińską.

Ganges główna rzeka w Indiach, wypływająca z Gór Emodyjskich, wpada do zatoki zwanej Sinus Gangeticus. Dzieliła ona Indie na dwie części: India intra Gangem i India extra Gandem. Słynęła, podobnie jak Nil, z regularnych wy­lewów.

Ganimedes (gr. Ganymedes) ntit. syn króla Troi, Trosa, i Kallirroe, odznaczający się nie­zwykłą pięknością; porwany przez Zeusa, speł­niał funkcję podczaszego bogów. Motyw por­wania G. przez Zeusa był niejednokrotnie te­matem wyobrażeń plastycznych. Z zachowanych zabytków wymienić należy rzymską kopię G. z orłem, naśladownictwo grupy Leocharesa, obecnie w Muzeum Watykańskim, oraz mar­murową grupę znajdującą się w muzeum we Florencji.

Ganos twierdza w Tracji nad Propontydą u stóp góry Hieron.

Gansiniec Ryszard (1888 -1958) profesor Uni­wersytetu Jagiellońskiego, humanista, historyk kultury. Interesowały go dzieje rozwoju kultury, ewolucja wątków religijnych i obyczajowych, wzajemne przenikanie elementów różnych krę­gów kulturowych. Badania nad dziejami literatury antycznej i średniowiecznej skoncentrował na zagadnieniach genezy poszczególnych rodzajów literackich oraz przechodzenia niektórych wątków i form literackich z antyku do średniowiecza. Do najznakomitszych prac G. należy rozprawa o na­grobku Bolesława Chrobrego (1951). Z literatury Odrodzenia zajmował się wydaniem dzieł Dan-tyszka, Krzywickiego i Kopernika. Był założy­cielem, redaktorem oraz wydawcą „Przeglądu Humanistycznego" (1930 - 1931), „Przeglądu Kla­sycznego" (1934-1939) i „Filomaty" (1929--1939).

Garamantowie (Garamantes) lud zamieszkujący północną Afrykę, teren dzisiejszego Fezzanu, wy­mieniony już przez Herodota. w r. 21 n.e. prokonsul Afryki, Lucjusz Korneliusz Balbus, zor­ganizował przeciw G. wyprawę, nie zdołał ich jednak podbić i wcielić do państwa rzymskiego.

Garganus mons góry wapienne na środkowo­wschodnim wybrzeżu Półwyspu Apenińskiego.

Gargara (albo Gargaron) 1. najwyższy szczyt gór Idą w Mizji. 2. miasto u stóp gór Idą,