Mała encyklopedia kultury antycznej

Hypatodoros z Teb rzeźbiarz z drugiej poł. V w. p.n.e., wspomniany u Pauzaniasza jako twórca wota Argiwczyków, tzw. grupy Siedmiu przeciw Tebom, ustawionego w Delfach na cześć zwycięstwa pod Ojnoe w r. 456 p.n.e. Wspólnie z Sostratosem wykonał z brązu olbrzymi posąg Ateny w Alifera w Arkadii.

hypekooj (gr. hyptkoof) grupa dawnej ludności Kurety, osobiście wolnej, pozbawionej jednak praw obywatelskich i uzależnionej od zwycię­skich Dorów.

hyperbaton gr. figura retoryczna polegająca na bardzo swobodnym szyku wyrazów, mająca na celu podkreślenie myśli przez postawienie najważniejszego pojęcia na początku lub na koń­cu zdania, np.: sileni leges inter arma — milczą prawa podczas wojny.

hyperbolajon gr. nazwa pierwszego, najwyższe­go tetrachordu w tzw. systemie doskonałym (systema telejon) dźwięków muzycznych. Zob. muzyka.

hyperbole gr. jeden z tropów polegający na przesadzie w opisie lub porównaniu, np.: jaś­niejszy od słońca; pot spływa strumieniami.

Hyperbolos przywódca ludu ateńskiego po śmierci Kleona w r. 424 p.n.e., częsty cel ata­ków ze strony ówczesnych komediopisarzy.

Hyperborejczycy (gr. Hyperborejoj, łac. Hyper-boret) mityczne plemię mieszkające wg wyobra­żeń Greków na dalekiej pomocy („pod Borea-szem"), lokalizowane zależnie od rozwoju geo­grafii w Tracji, Sarmacji itd. Uważano ich za ludzi spokojnych, szczęśliwych, długowiecznych, uprawiających kult Apollina.

hypercatalectns versus zob. hiperkatalektyczny wiersz.

Hyperejdes (r. 389 - 322 p.n.e.) słynny mówca ateński, uczeń Isokratesa, jeden z przywódców patriotycznego stronnictwa antymacedońskiego;

początkowo był przyjacielem Demostenesa, póź­niej oskarżycielem jego w procesie Harpalosa. Został zamordowany z rozkazu Antypatra. Sta­rożytni chwalili wdzięk jego wymowy. W po­łowie XIX w. znaleziono w papirusach egipskich fragmenty jego sześciu mów politycznych, wśród nich słynną Mowę nagrobną ku czci poległych w r. 323 p.n.e. w wojnie lamijskiej.

Hyperion mit. 1. syn Uranosa i Gai, małżo­nek Tei, ojciec Heliosa, Selene i Eos. 2. patronimikum Heliosa. 3. jeden z synów Priama.

Hypennestra mit. najmłodsza z córek Da-naosa, jedyna, która mimo rozkazu ojca taie zabiła w noc poślubną swego męża, Lynkeusa.

hypetralny budynek (gr. hypdjthros znajdujący się pod gołym niebem) budynek nie posiadający dachu. W archeologii klasycznej termin ten sto­suje się przede wszystkim do świątyń greckich dużych rozmiarów, poświęconych bóstwom sło­necznym, tzn. Zeusowi i Apollinowi (np. Olim-piejon ateński, świątynia Apollina w Didymach koło Miletu i in.).

Hypnos mit. bóg snu, syn Nocy (Nyks) i Erebu, brat Tanatosa (boga śmierci), ojciec Morfeusza lub też z nim identyfikowany. Władzy jego podlegali zarówno bogowie, jak ludzie. W sztuce przedstawiano go jako uskrzydlonego młodzień­ca, atrybutami jego były laska i róg, z którego sypał usypiające ziarna maku. Najbardziej znane są: statua w Muzeum w Madrycie, brązowa

hypocaustum

332

hysteron proteron

głowa w muzeum w Luwrze, ponadto postać jego zdobi białe lekyty attyckie i sarkofagi rzymskie. Wyobrażano go sobie również w po­staci nocnego ptaka, który z łatwością unosi się nad lądami i morzami.

hypocaustum łac. (gr. hypókauston) urządzenie służące do ogrzewania pomieszczeń—podłoga oparta na słupkach z cegły, pod którą prze­pływa ogrzane do wysokiej temperatury powie­trze.

hypodochmius zob. dochmius.

hypogeum łac. (z gr. hypógajon, hypógejori) pomieszczenie podziemne, często budowane na planie koła, służące jako grób lub miejsce kultu bóstw chtonicznych tub wodnych; związane było także z misteriami Mitry.

hypokrites zob. aktor.

hyporchema gr. pieśń chóralna na cześć Apol-lina, zwykle w metrach peonicznych; wykony­waniu jej towarzyszyły żywe gesty i mimika.

hyposkenion gr. miejsce pod skene w teatrze greckim; stąd prowadziły na proskenion (tzn. na miejsce, gdzie występowali aktorzy) tzw. schody Charona. Front h. był zwykle ozdobiony kolumnami i płaskorzeźbami.

hypostylon zob. hipostyl.

Hypsens mit. 1. syn Penejosa i Kreuzy, uro­dzony w wąwozie Pindosu, gdzie panował później nad Lapitami. Ojciec Kyreny. 2. towarzysz Fi-neusa, obecny na godach weselnych Perseusza i Andromedy, później zabity przez Perseusza.

Hypsildes z Aleksandrii (II w. p.n.e.) słynny matematyk grecki, zajmujący się głównie geo­metrią; kontynuował badania Apolloniosa z Per-ge nad bryłami nieregularnymi, pisał również prace z zakresu astronomii.

Hypsipyle mit. córka Toasa,\ królowa kobie­cego państwa na Lemnos. Gdy^\Lemnijki wy­mordowały mężczyzn z zemsty za ich niewier­ność, jedna H. nie zdecydowała się na zabicie ojca i ułatwiła mu potajemnie ucieczkę z wyspy. H. gościła u siebie Jazona, który zatrzymał się na Lemnos w drodze po złote runo; urodziła mu synów Toasa i Euneosa. Kiedy wydało się, że uratowała życie ojcu, musiała opuścić wyspę. W czasie ucieczki wpadła w ręce piratów, którzy ją sprzedali Likurgowi, królowi Nemei. Jest bohaterką tragedii Ajschylosa i Eurypidesa.

Hyrcanum marę zob. Caspium marę.

Hyria 1. jezioro w południowo-zachodniej Etolii, łączące jezioro Trichonis z rzeką Acheloos. 2. miasteczko w Beocji nad rzeką Euripos, w pobliżu portu Aulis.

Hyrieus mit. syn Posejdona i Alkyony, król Hyrii w Beocji, ojciec Oriona, Nykteusa i Likosa.

Hyrkania dziś Masanderan; kraj w Azji, na południe od Morza Kaspijskiego (Caspium marę), graniczący z Partią i Media; główne miasta: Zadrakarta, Tape i Hyrkania. Miesz­kańcy uważani byli za dzikich i okrutnych.

Hyrmine portowe miasto w Elidzie na Pelo­ponezie, położone na skalistym przylądku o tej samej nazwie, wyludnione już w I w. n.e. Za­chowały się ruiny.

Hysiaj miasto w Argolidzie, zburzone przez Spartan w r. 417 p.n.e. w czasie wojny pelo-poneskiej.

Hystaspes ojciec króla perskiego Dariusza I (zob.), odznaczający się, wg tradycji, niezwykłą mądrością i uczonością, które miał zawdzięczać magom indyjskim.

hysteron proteron (gr. dosł. późniejsze przed­tem) figura retoryczna polegająca na przesta­wieniu wyrazów wyrażających czynności o okre­ślonej kolejności, np. znaleźć i szukać; zgińmy i rzućmy się w wir walki.

I

lacetani zob. Jacetanowie.

lader (lub ladera) dziś Zara; miasto w Illirii nad Adriatykiem; zachowały się ruiny.

iambos, iambus zob. jamb.

laniculum jeden z 7 pagórków rzymskich, le­żący po prawej stronie Tybru, gdzie wg legendy została przez boga Janusa wzniesiona pierwsza twierdza rzymska. W czasach republiki i cesar­stwa mieszkała tam głównie ludność rzemieśl­nicza. Na I. uchodził dwukrotnie plebs rzymski w wyniku swych zatargów z patrycjuszami (w r. 445 i w r. 287 p.n.e.). W ni w. n.e. cesarze Aurelian i Probus wobec grożącego niebezpie­czeństwa ze strony barbarzyńców otoczyli Rzym nowymi murami, wciągając w ich obręb wzgórze Pindus i część /.

ianitor łac. odźwierny; zob. ostiwius.

lanuarius łac. miesiąc w kalendarzu rzymskim — styczeń. Nazwa pochodzi od imienia Janusa, boga wszelkiego początku. /. wprowadzono do­piero z podziałem roku na 12 miesięcy; rok pierwotny, tzw. Romulusowy liczył 10 miesięcy i zaczynał się l marca.

lanus zob. Janus.

lapygium promontorium 1. przylądek w Italii, na wschodnim wybrzeżu Bruttium, w zatoce zw. Sinus Scylacinus. 2. przylądek w Italii, na po­łudniowym wybrzeżu Kalabrii (zwany również Salentinum promontorium).

Iapyx¹ (gr. Jdpyks) rzeka w Apulii.

Iapyx² nazwa wiatru północno-zachodniego, pomyślnego dla tych, którzy żeglowali od przy­lądka lapygium i od portu Brundisium w stronę Grecji.

lason zob. Jazon.

layolenus Priscus prawnik rzymski (ur. ok. r. 60 n.e.) piastował wyższe urzędy w prowin­cjach. Wyciągi z jego prac znajdują się w Digestach justyniańskich.

Iaxartes zob. Jaksartes.

Ibera miasto w Hiszpanii, w pobliżu ujścia rzeki Iberus, wspomniane przez Liwiusza jako najznaczniejsza miejscowość w tym rejonie w okresie II wojny punickiej.

Iberla (Hibena) 1. zob. Hiszpania. 2. dziś Gruzja, Georgia; górzysta kraina w Azji, ogra­niczona od zachodu Kolchidą, od północy Kau­kazem, od wschodu Albanią, od południa Ar­menią, z główną rzeką Kyros (dziś Kur). Lud­ność (rolnicza) dzieliła się na 4 kasty: szlachtę, kapłanów, rycerzy i niewolników państwowych, tzw. basilikój duloj. Od czasów cesarza Trajana (I/II w. n.e.) należała do Rzymu, za panowania cesarza Juliana (pół. IV w. n.e.) przeszła z po­wrotem pod panowanie Persów.

Iberus (Hiberus) dziś Ebro; rzeka w Hiszpanii, biorąca początek w części północnej półwyspu i wpadająca do morza na wschodnim wybrzeżu w pobliżu Dertosy.

Ibikos (gr. Ibykos, druga poł. VI w. p.n.e.) grecki poeta liryczny rodem z Region, kolonii chalkidyjskiej w południowej Italii. Przebywał dłuższy czas na dworze Polikratesa, tyrana wyspy Samos. Istnieje podanie, że w czasie po­dróży z Katany do Himery został zabity przez rozbójników; w chwili śmierci wezwał na świad­ków zbrodni przelatujące żurawie. Mimowolny okrzyk jednego z morderców, gdy ujrzał w czasie igrzysIrw-Himerze klucz żurawi: „Patrz, żurawie Ibikosa!" ppzwolił-^pdnaleźć zabójców poety. /. był autorem pieśm chóralnych, w których przeważnie wysławiał piękność młodych chłop­ców; zachowały się fragmenty.

Icarium marę zob. Ikoryjskte Morze.

Iccius 1. pretor na Sycylii w r. 44 p.n.e. przyjaciel Horacego, który w; r. 26 p.n.e. wy­bierał się na wyprawę wojer|ną przedsięwziętą przez namiestnika Egiptu, Eliusza Gallusa,

Icenowie

334

Idomeneus

przeciw Arabom. W r. 20 osiadł na Sycylii w małym miasteczku Acrilla, zajmując się go­spodarstwem i filozofią.

Icenowie (Iceni lub Simeni) potężne plemię na wschodnim wybrzeżu Brytanii z głównymi mia­stami Camboricum (dziś Cambridge), Com-bretonium (dziś Brettenham) i Yenta. W r. 62 n.e. podnieśli bunt przeciw Rzymianom pod wodzą królowej Boadicei; powstanie zostało stłumione.

Ichnusa starożytna grecka nazwa Sardynii.

ichthyokentauroj mit. ichtiocentaury, istoty przedstawiane w sztuce plastycznej zazwyczaj w postaci człowieka z tułowiem i przednimi no­gami zwierzęcia (konia, lwa, byka, smoka);

dało zakończone było potężnym rybim ogonem, niekiedy opatrzone również parą skrzydeł (tak m. in. na płaskorzeźbie fryzu ołtarza Zeusa Per-gamońskiego i na sarkofagu w Luwrze).

Ichtyofagowie (gr. Ichthyofdgoj dosł. żywiący się rybami) nazwa, którą starożytni określali ludy zamieszkujące wybrzeża Azji i Afryki, o których nie wiedzieli nic ponad to, że żywiły się rybami. Najczęściej nazwa ta oznaczała ludy mieszkają­ce: 1. nad. Zatoką Syjamską; 2. na wybrzeżu Gedrosji nad Morzem Erytrejskim; 3. na pół-nocno-wschodnim wybrzeżu Arabii nad Zatoką Arabską; 4. na zachodnim wybrzeżu Afryki.

Icilii Icyliusze, ród rzymski pochodzenia plebejskiego. 1. Spwius Icilius jeden z po­słów plebejskich w czasie secesji na Górę Świętą. W r. 492 p.n.e. jako trybun ludowy miał prze­prowadzić ustawę zabraniającą przeszkadzać trybunom w ich przemówieniach do ludu.

2. Lucius L, trybun ludowy w r. 455 p.n.e., wniósł projekt ustawy o podziale gruntów na Awentynie pomiędzy najbiedniejszych obywa­teli. W r. 449 miał bronić swej narzeczonej Wirginii przeciw Appiuszowi Klaudiuszowi, a po jej śmierci podburzyć lud przeciw decemwirom, co spowodowało tzw. drugą secesję plebsu.

3. trzej trybunowie ludowi w latach 409 i 408 p.n.e.; przeprowadzili ustawę, na mocy której, Jud mógł wybierać spośród siebie trzech kwesto­rów, oraz prawo dające ludowi udział w wyborze trybunów wojskowych.

Idą 1. pasmo górskie w Troadzie, na północ od Adramyttion, ze szczytami Gargaron i Ko­ty los; główna siedziba kultu bogini Kybele. 2. pasmo górskie na wyspie Krecie, miejsce urodzenia Zeusa.

Idaea Mater (gr. Idaja Meter) przydomek bo­gini Kybele, czczonej w górach Idą w Troadzie.

Idajos 1. mit. syn Dardanosa i Chryse; przy­był z ojcem z Peloponezu. Dardanos osiedli) się w Troadzie, /. zaś w górach Idą, które miały otrzymać nazwę od jego imienia. Wprowadzić miał kult Kybele. 2. mit. herold trojański. 3. prawdopodobnie malarz, grafeus, który to­warzyszył spartańskiemu królowi Agesilaosowi II w wyprawie wojennej do Azji Mn. w latach 396 -- 394 p.n.e.

Idalion pasmo górskie, przylądek i miasto we wschodniej części Cypru; na najwyższym szczycie górskim znajdowała się świątynia Afrodyty, stąd jej przydomki Kypris (łac. Cypria) i Idalia.

Idas mit. 1. syn Afareusa i córki Ojbalosa, Arenę, małżonek Marpessy, podstępnie przez siebie porwanej kochanki Apollina. Brał z braćmi udział w polowaniu na dzika kalidońskiego i w wyprawie Argonautów. Podczas walki z Dioskurami zginął od pioruna Zeusa. Zwy­cięstwo herosów lakońskich, Dioskurów, nad bohaterami meseńskimi, Afarydami, miało sym­bolizować podbój Messenii przez Spartę. 2. syn Ąjgyptosa i Gorgony, małżonek Danaidy, Hip-podike, zabity jak jego bracia, w noc poślubną przez żonę. 3. jeden z Daktylów Idajskich (zob. Daktylowie), w Elidzie czczonych również pod imieniem Kuretów. 4. przyjaciel Diomedesa;

Afrodyta zamieniła go i jego towarzyszy w ła­będzie. 5. gość na weselu Perseusza i Andro­medy, zabity przez Fineusa.

Idinon mit. 1. syn Apollina i Asterii, wiesz­czek, uczestnik wyprawy Argonautów; zmarł w Bitynii. Założyciele Heraklei, Megarejczycy i Beoci, czcili go jako opiekuna swego miasta. 2. ojciec tkaczki lidyjskiej, Arachne, zamienio­nej przez Atenę w pająka; miał pochodzić z Ko-lofonu i był farbiarzem tkanin purpurowych.

Idomeneus 1. mit. król Krety, syn Deukaliona i wnuk Minosa, uczestnik wojny trojańskiej, w której odznaczył się dzielnością i z której, wg Homera, szczęśliwie powrócił do domu. Wg innej, późniejszej wersji, gdy wracał, zasko­czyła go burza na morzu. W zamian za szczę­śliwe ocalenie obiecał złożyć na ofiarę Posejdo-nowi pierwszą żywą istotę, którą spotka po wy­lądowaniu. Był nią rodzony syn /., którego jednak ojciec złożył w ofierze, aby dopełnić ślubu. Po dokonaniu tej ofiary na Krecie wy­buchła zaraza, /. zaś został wypędzony z kraju. Udał się najpierw do Kalabrii, wreszcie osiedlił się w Kolofonie w pobliżu świątyni Apollina. 2. /. z Lampsaku (IV/in w. p.n.e.), uczeń i przy-

Idotea

335

igrzyska

jadel Epikura, autor nie zachowanego dzieła o uczniach Sokratesa.

Idotea zob. Ejdotea.

Idumaea zob. Idumea.

Idumea (łac. Idumaea, gr. Idiimdja) część Palestyny, granicząca z Judea i z częścią Arabii, zwaną Arabia Petraea. Cesarz Tytus włączył ją do prowincji Judei, w czasach późnego cesarstwa weszła w skład prowincji Palestyny.

Idus, Idy zob. kalendarz.

idylla nazwa pochodzi od wyrazu greckiego ejdyllion, obrazek, który jest zdrobnieniem od wyrazu ejdos. Nazwą tą określano drobne utwo­ry poetyckie różnej treści, przy czym najczęściej (choć nie wyłącznie) tematem ich było życie pa­sterzy, pogodne obrazki wiejskie; dlatego z cza­sem utożsamiano i. z bukolikami (zob. bukoliczna poezja).

Ifianassa mit. zob. Ifigenia.

Ifigenia (Ifigeneja) mit. córka Agamemnona i Klitajmestry, występująca u Homera jako Ifia­nassa. Gdy zebrane w porcie beockim, Aulidzie, wojska greckie oczekiwały pomyślnych wiatrów, aby móc pożeglować na Troję, wieszczek Kalchas wyjaśnił, że bogini Artemida jest rozgniewana za zabicie swej łani i nie prędzej ześle pomyślny wiatr, aż zostanie złożona jej w ofierze /. W chwili, gdy już dziewczyna miała być zabita na ołtarzu bogini, Artemida otoczyła ją obłokiem i uniosła na Taurydę, gdzie uczyniła ją swoją kapłanką. Po kilku latach brat /., Orestes, uwiózł ją wraz z posągiem Artemidy do Brauron pod Mara­tonem, gdzie /. dalej pozostawała kapłanką bogini. Jest ona bohaterką tragedii Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa (Ifigenia w Aulidzie i Ifigenia w Taurydzie), w nowszych czasach tragedii Racine'a, dramatu Goethego oraz oper Glucka, Cherubiniego, Jomellego i Scarlattiego.

Ifikles mit, syn Alkmeny i Amfitriona, bliźnia­czy brat Heraklesa (który był jednak synem Ze­usa i Alkmeny), małżonek Automeduzy, ojciec Jolaosa, ulubieńca Heraklesa. Razem z bratem Heraklesem /. walczył przeciw mieszkańcom Orchomenos, przeciw Erginosowi, pomagał bratu w wykonani'' jego dwunastu prac, brał udział w polowaniu na dzika kalidońskiego i wyprawie na Troję.

Hikrates z Aten syn rzemieślnika, dowódca wojsk ateńskich; pokonany w czasie wojny ko-rynckiej przez Spartan w porcie Lechajon w r. 393 p.n.e. Pragnąc skutecznie oprzeć się wrogom zorganizował z wojsk pieszych dobo­rowe oddziały peltastów, uzbrojonych w małe okrągłe tarcze zw. pelte, oraz długie dzidy i duże miecze. Z takimi oddziałami rozbił w następnym r. 392 wojska Spartan w tym samym porcie Lechajon. W r. 390 prowadził zwycięskie walki z Koryntyjczykami i Spartanami aż na Pelopo­nezie, w następnych latach znów walczył w Tracji i Hellesponcie. Był też na służbie króla trackiego Kotysa, którego córkę poślubił. W r. 369 został wysłany na pomoc Sparcie przeciw wojskom tebańskim pod wodzą Epaminondasa. W r. 357 był jednym z strategów w czasie wojny z państwa­mi związkowymi. Oskarżony o zdradę, został uniewinniony, ale wkrótce zmarł ok. r. 353.

Ifimedeja mit. córka Triopsa, żona Aloeusa,. ze związku z Posejdonem urodziła dwu synów, Otosa i Efialtesa. W czasie świąt Dionizosa por­wali ją wraz z córką Pankratis piraci traccy i uwiezli na wyspę Strongyle, skąd wyzwolili je dopiero obaj synowie, odniósłszy zwycięstwo nad Trakami.

Hion malarz grecki z Koryntu (pocz. V w. p.n.e.), wymieniony w Antologii Palatynskiej.

Kiś mit. 1. król Argos, ojciec Eteoklesa i Euadny, żony Kapaneusa. Po nim objął władzę w Argos syn Kapaneusa, Stenelos. 2. syn Stenelosa, brat Eurysteusza, uczestnik wyprawy Ar-gonatów; zginął w walce z królem Kolchidy Ajestem. 3. młodzieniec z Salaminy Cypryjskiej, zrozpaczony obojętnością ukochanej Anaksarete powiesił się na drzwiach jej domu. Za karę-Afrodyta zamieniła ją W kamień w chwili, gdy dziewczyna spojrzała na zwłoki /.

Ifitos mit. syn króla Ojchalii, Eurytosa, brat królewny Jole, zabity przez Heraklesa, który uderzył na Ojchalię, aby porwać Jole.

ignominia łac. utrata dobrego imienia. Nastę­powała wskutek zganienia przez cenzorów, nota censoria (zob. nota 2) lub wydalenia z wojska.

igrzyska (gr. agones, łac. ludi) w Grecji zawody sportowe połączone z uroczystościami. religijnymi. Główne i. greckie miały charakter uroczystości ogólnonarodowych. Należały- do. nich: a) i. olimpijskie (zob. olimpijskie igrzy^ ska); b) i. pytyjskie (Pythid)—odbywające się w Fokidzie, na Równinie Krisajskiej, na cześć Apollina jako ich twórcy, co 4 lata, w trze­cim roku każdej Olimpiady. Od r. 586 p.n.e. i. te urządzali członkowie Amfiktionii Delfickiej. Początkowo obejmowały one jedynie zawody muzyczne, ponieważ Apollo był głównie opie­kunem muzyki i śpiewu; później włączono do

Iguvinae Tabulae

336

Iktinos

programu zawody gimnastyczne i wyścigi na wozach. Zwycięzcy otrzymywali wieńce wawrzy­nowe; c) i. nemejskie (zob. nemejskie igrzy­ska); d) »'. istmijskie (zob. istmijskie igrzyska). L greckie miały charakter klasowy i zwłaszcza w epoce archaicznej nosiły cechy sportu arysto­kratycznego. Ustanowienie ich przypada na okres panowania ideologii arystokratycznej. Byli od nich wykluczeni metojkowie, niewolnicy i bar­barzyńcy. Zawodnicy występowali zupełnie nago;

możność obserwowania nagich dał w ruchu i w wysiłku pozwoliła rzeźbiarzom na dokład­niejsze przestudiowanie aktu i wpłynęła w znacz­nym stopniu na wspaniały rozwój rzeźby greckiej. W Rzymie igrzyska nie miały już tego charak­teru święta narodowego, który był tak wybitną cechą »'. greckich; były one przede wszystkim masową rozrywką dla ludu; organizatorzy prze­ścigali się nawzajem, by wypadły jak najwspa­nialej, by występowała w nich jak największa liczba zawodników, gladiatorów i zwierząt. Wstęp na i. był bezpłatny. Dzieliły się one na cyrkowe, sceniczne i amfiteatralne; a) i. cyrko­we, lud! circenses, obejmowały głównie wyścigi na wozach zaprzężonych w dwa (biga) lub w cztery konie (kwadryga). W wyścigach naj­częściej brały udział 4 wozy, zależnie jednak od wielkości cyrku i liczby szranków mogło ich być więcej. Współzawodnicy wykonywali 7 okrążeń (długość toru w Circus Mwcimus w Rzymie wynosiła ok. 600 m). Zwycięzcy byli suto nagra­dzani dołem, zdobywali popularność i nawet znaczenie polityczne. W cyrku odbywały się także walki zapaśnicze i walki na pięści, w któ­rych występowali zawodowi atleci. Dość często odbywały się popisy wojskowe piechoty i jazdy, która występowała w oddziałach, turmae, pod dowództwem dekurionów, b) i. sceniczne, ludi scaenici, obejmowały przedstawienia teatralne tragedii i komedii. Wstęp do teatru mieli wszyscy obywatele: mężczyźni, kobiety i dzieci; niewol­nicy nie mogli być widzami w teatrze; c) i. am­fiteatralne, ludi gtadiatori, składały się z walk gladiatorów, z walk ludzi z dzikimi zwierzętami oraz z walk na okrętach. Początkowo uświetniano nimi uroczystości religyne, triumfy i pogrzeby, później urządzano je w czasie różnych świąt, a nawet i poza świętami jako zabawę dla ludu. (Zob. gladiatorzy). Urządzano też walki na okrętach, naumachia (zob.).

Iguvinae Tabulae 7 tabliczek brązowych zna­lezionych w r. 1444 w umbiyjskim mieście

Gubbio, w ruinach świątyni Jowisza. Zawierają one opisy składania ofiar oraz statuty kolegium kapłańskiego w języku umbryjskim i stanowią niezmiernie ważne źródło do poznania tego języka.

Iguyium dziś Gubbio; miasto w Umbrii, po­łożone na południowo-zachodnich zboczach Ape­nin, w pobliżu via Flaminia, ważny punkt strate­giczny, ze świątynią Jowisza Apenińskiego, gdzie znaleziono tabliczki iguwińskie (zob. Iguvinae Ta-bulnę}.

Dtar (gr. Ikoros) mit. 1. syn Dedala (zob.).

2. ojciec Penelopy, małżonki Odyseusza.