Mała encyklopedia kultury antycznej

Anxur starożytne miasto Wcisków położone na stromym zboczu wapiennym, w pobliżu ujścia rzeki Ufens do morza, potem nazwane Tarra-cina.

Anxurus mit. bóg Wcisków, opiekun miasta Anxur, identyfikowany z bóstwem etruskim Vejovis.

Anyte z Tegei poetka grecka (III w. p.n.e.), autorka epigramów z Antologii PalatyAskfej, od­znaczających się żywym poczuciem natury i szczerym wzruszeniem. Wśród nich znajdują się żartobliwe nagrobki dla ulubionych zwierząt.

Anytos syn Antemiona, bogaty obywatel ateński (V/IV w. p.n.e.), właściciel garbarni, jeden z przywódców stronnictwa demokratycz­nego, osiągnął stopniowo najwyższe stanowiska;

wraz z Trazybulem i Archinosem stał na czele państwa po obaleniu 30 tyranów. Początkowo przyjaciel Sokratesa, był później jednym z trzech jego oskarżycieli. Po śmierci Sokratesa pod na­ciskiem opinii publicznej zosta) skazany na wygnanie i udał się do Heraklei Pontyjskiej.

aojdowie (gr. l.p. aoJdós) zawodowi pieśniarze opiewający w czasach przedhomerowych przy dźwiękach formingi lub kitary w układanych przez siebie pieśniach sławne czyny bogów i bo­haterów. Najczęściej byli samoukami, improwi­zowali lub powtarzali znane tematy, bądź przed­stawiali nie znane dotąd zdarzenia w formie epickiej. Wędrowali z miejsca na miejsce lub przebywali stale na dworach władców, gdzie cieszyli się wielkim poważaniem. Uroczystości domowe i uczty uświetniano zwykle recytacjami aojdów przy wtórze instrumentu. Takimi a. byli np. w Odysei Demodokos na dworze Alkinoosa, króla Feaków, i Pemios w pałacu Odyseusza.

Aon mit. syn Posejdona, starożytny heros beocki, wg niektórych wersji — mityczny król Teb, eponim Aonów.

Aonia starożytna nazwa części Beocji, a mia­nowicie żyznej równiny rozciągającej się u stóp Helikonu i Kitajronu.

Aonidy (gr. łac. Aonides) nazwa Muz jako mieszkanek Helikonu (położonego w Aonii), używana przez poetów rzymskich.

Aonowie (Aones) starożytne plemię barbarzyń­skie, które miało wg podania wraz z Temmikami przybyć z Sunion do Beocji; zostali podbici przez Kadmosa. Herosem-eponimem ich był Aon (zob.).

Aomos 1. jedno z największych miast w Baktrii, z silną warownią, zdobyte w r. 330 przez Alek­sandra W. 2. miasto na zachodnim wybrzeżu Indu, na pomoc od ujścia rzeki Kofen, zdobyte przez Aleksandra W. w r. 327. 3. miejscowość w Tesprocji, gdzie wywoływano duchy zmarłych. 4. A. Hmne zob. Avemus lacus.

apagoge (gr. apagogS odprowadzenie) w pra­wie ateńskim sumaryczna forma oskarżenia po­legająca na tym, że oskarżyciel prowadził wino­wajcę schwytanego na gorącym uczynku przed sędziów, przeważnie przed trybunał jedenastu. Jeśli przestępca przyznał się do winy, wymierzano mu natychmiast właściwą karę (najczęściej karę śmierci). W przeciwnym wypadku sędziowie na­kazywali osadzenie go w więzieniu, skąd mógł być zwolniony za poręczeniem trzech obywateli, skarżący zaś obowiązany był złożyć pisemną skargę, która również nazywała się a. Tego ro­dzaju postępowanie stosowano w wypadkach niektórych ściśle określonych przestępstw, jak np. kradzież, rozbój morski, zabójstwo. A. mogła być także zastosowana wobec mordercy nie schwytanego na gorącym uczynku, kiedy np. po upływie terminów, w których można było wszcząć przeciw niemu postępowanie sądowe, spotkano go w miejscu publicznym. Stosowano też a. przeciw obywatelom pozbawionym praw. Mimo], jeśli mimo to korzystali z nich.

Apama

59

Apelles

Apama 1. pierwsza żona Seleukosa I Nikatora;

swatał ich Aleksander W. i wyprawił im zaślu­bmy w Suzach na wiosnę r. 324 p.n.e. 2. córka Persa Artabazosa, którą Aleksander W. oddał za żonę Ptolemeuszowi, późniejszemu królowi Egip­tu. Zaślubiny ich również odbyły się w Suzach w r. 324 p.n.e. 3. córka Antiocha I i Stratoniki, wyszła za mąż za Magasa z Kyreny w r. 274;

córką jej była Berenike, żona Ptolemeusza Euer-getesa.

Apamea (gr. Apdmeja), nazwa wielu miast w Azji, od imienia żony Seleukosa Nikatora, Apamy (zob.). 1. główne miasto w prowincji sy­ryjskiej tej samej nazwy, nad rzeką Orontes, roz­budowane i upiększone przez Seleukosa, znane z hodowli koni. Tu urodził się stoik Posejdonios.

2. dwa miasta na wyspie Mesene, przy zbiegu Eufratu i Tygrysu, zwane A. Górną i A. Dolną.

3. miasto nad Eufratem na zachód od Edessy.

4. A. Rhagiana główne miasto prowincji Choarene, na granicy Partii i Medii. 5. A. Kibotós bogate handlowe miasto przy zbiegu rzek Me­ander i Marsyas, w Wielkiej Frygii, położone w bardzo żyznej, słynnej z uprawy wina okolicy. 6. miasto portowe w Bitymi, niedaleko od Prusy, założone przez wychodźców z Kolofonu.

Apate mit. personifikacja zwodniczości, wy­stępuje po raz pierwszy w Teogonii Hezjoda;

w teogonii orfickiej przyjmuje ona — wraz z Zelos — narodzoną z piany morskiej Afrodytę. Kult jej był szczególnie żywy na Krecie, głównie wśród kobiet. Częste są wyobrażenia A. w sztuce plastycznej.

Apaturie (gr. Apatwid) trzydniowe święto ateńskie przypadające na miesiąc Pyanepsjon (październik), w czasie którego obywatele wpi­sywali swych synów na członków fratrii. W czasie uroczystości składano bogom w ofierze owce i kozy. Ostatniego dnia chłopcy, już wpisani do fratrii, popisywali się recytacją utworów poetyc­kich i śpiewem.

Apaturion miesiąc w kalendarzu jońskim, od­powiadający ateńskiemu miesiącowi Pyanepsjon (październik).

Apaturios grecki malarz z miasta Afabanda w Karii, prawdopodobnie z epoki hellenistycznej, wspomniany u Witruwiusza jako dekorator ma­łego teatru Ekkiesiasterion w mieście karyjskim Tralles.

apejron (gr. dosł.: nieograniczone, nieskoń­czone, nieokreślone) termin filozoficzny użyty przez Anaksymandra z Miletu (zob.) dla ozna­czenia osnowy wszelkiego bytu, materii nieokre­ślonej i niepodzielnej, która znajduje się w nie­ustannym ruchu; w wyniku tego ruchu wydzielają się z nieokreślonej materii tkwiące w niej i już zróżnicowane jakościowo przeciwieństwa.

apella (gr. apźlla) zgromadzenie ludowe w Spar-de (por. eklezja). Zbierało się co miesiąc. Brali w nim udział wszyscy pełnoprawni obywatele, którzy ukończyli 30 rok żyda. Przewodniczyli najpierw królowie, potem eforowie; głosowanie odbywało się przez okrzyki, tylko w razie wątpli­wości głosowano ponownie przez rozstąpienie się. Zebrani jedynie przyjmowali lub odrzucali poddane pod głosowanie wnioski, nie mieli zaś prawa przeprowadzać dyskusji. Zgromadzenie miało władzę • ustawodawczą oraz rozstrzygało w najważniejszych sprawach państwowych; wy­bierało także gerontów i urzędników.

Apella częste imię wyzwoleńców rzymskich, ponieważ zaś Żydzi mieszkający w Rzymie po prawej stronie Tybru, przeważnie wyzwoleńcy, odznaczali się łatwowiernością i zabobonnośdą, imię A. stało się imieniem pospolitym dla ozna­czenia łatwowiernego i przesądnego Żyda. (Ho­racy, Satyry I, 5, 100).

Apellas syn Kalliklesa z Megary, wnuk Teo-kosmosa, rzeźbiarz-brązownik z IV w. p.n.e. Był twórcą dwu wotów dla Olimpii wystawionych przez Kyniskę, siostrę Agesilaosa, króla Sparty. Jeden z tych pomników stał w pronaosie świątyni Zeu&a. Podczas prowadzenia prac wykopalisko­wych znaleziono fragmenty baz tych pomników.

Apelles 1. A. z Kolofonu, jeden z najznako­mitszych malarzy greckich (IV w. p.n.e.), pracu­jący na dworze Aleksandra W. i Ptolemeusza I. Malowidła jego odznaczały się doskonałym opa­nowaniem perspektywy i kolorytu. Był on m.in. twórcą portretu Aleksandra W., namalował też autoportret. Do najbardziej cenionych jego dzieł należały: „Afrodyta Anadyomene" i „Diabole" (Potwarz). Tematy A. wg opisów Lukiana wy­korzystał do swych dzieł Bptticelli. 2. opiekun Filipa V Macedońskiego w czasie jego małoletności, powołany na to stanowisko przez Anty-gona Dosona wraz z innymi doradcami królew­skimi, jak: Leontios, Megaleas, Aratos. Pragnął zdobyć dla Macedonii władzę nad Achają; Aratos miał inne plany polityczne, stąd konflikt, który po wielu starciach zakończył się zabiciem A. przez Filipa, jako podejrzanego o zdradę i zamach na tron macedoński. 3. gnos-tyk z II w. n.e., uczeń Marcjona.

Apellikon z Teos

60

apokryf

Apellikon z Teos bogaty obywatel, kupiec i miłośnik książek (II/I w. p.n.e.), który uzyskał obywatelstwo ateńskie. Kupił on od Neleusa ze Skepsis bogatą bibliotekę, zawierającą m.in. rę­kopisy dzieł Arystotelesa i Teofrasta będące w bardzo złym stanie. A. wydał je na nowo, uzupełniając luki, lecz popełnił- przy tym szereg błędów i zniekształcił, tekst. Umarł w r. 84 p.n.e. W tym samym roku Sulla przewiózł do Rzymu jego bibliotekę jako łup wojenny. Tam skom­pletował ją słynny Tyrannion. Korzystał z tych książek m.in. Cycero.

Apeniny zob. Appenninus.

Aper (łac. dosł. odyniec) przydomek kilku rodów rzymskich.

Aper (Marcus A) rodem z Galii, żyjący za cesarza Wespazjana, jeden z najznakomitszych mówców rzymskich z okresu cesarstwa. Po­nieważ nie było już pola dla działalności poli­tycznej, A. uprawiał głównie wymowę sądową. Tacyt w swym utworze Diahgus de oratoribus wkłada w jego usta obronę krasomówstwa współ­czesnego.

apex łac. owinięty wełną krótki pręcik noszony na czubku kapelusza przez flaminów; nazwę przenosi się niekiedy na sam kapelusz zaopa­trzony w a.

APH- zob. AF-

Apicius nazwisko trzech słynnych smakoszów rzymskich. Najbardziej z nich znany to Marcus Gavius Apicius, żyjący za czasów Tyberiusza. Podobno popełnił samobójstwo, gdy już nie mógł używać rozkoszy stołu. Pod jego imieniem zacho­wało się dziełko w 10 księgach De re coquinaria, zawierające zbiór przepisów kulinarnych. Niektó­rzy uważają za autora tego pisma A. Celiusza (A. Caelius), który żył w II lub w III w. n.e.

Apion z przydomkiem Plejstonfkes („Wielo­krotny zwycięzca"), gramatyk aleksandryjski (I w. p.n.e.). Z powodu pyszałkowatego rekla-miarstwa miał być nazwany przez Tyberiusza Cymbalum mundi. Zachowane pod jego imieniem komentarze do Homera GIÓssaf Homerikdj są uważane przez badaczy za wcześniejsze. Wróg Żydów aleksandryjskich, atakowany przez Filona w piśmie Przeciw Apionowi.

Apis egipski święty byk, poświęcony Ozyry-sowi, czczony szczególnie w Memfis.

Apocolocynthosis łac. z gr. wyraz żartobliwy utworzony na wzór wyrazu apotheosis, oznacza­jący „udynienie" (od gr. kolokynthe dynia); jest to tytuł pisma satyrycznego Seneki Młodszego

(zob.), przedstawiającego w sposób niezmiernie złośliwy pośmiertne losy cesarza Klaudiusza.

apodektaj (gr. 1. p. apodektes) dziesięciu urzęd­ników skarbowych w Atenach, wybieranych po jednym z każdej fyli. Pełnili oni funkcję general­nych poborców państwowych. Otrzymane sumy przydzielali poszczególnym urzędnikom na po­krycie wydatków publicznych. Kolegialny urząd a. ustanowiony przez Klejstenesa (VI w. p.n.e.) istniał do końca IV w. p.n.e.

apodyterion, apodytorium zob. laźnie.

apoforeta (gr. apofóretd) przedmioty, które otrzymywali goście po uczcie jako podarki od gospodarza, najczęściej naczynia; później także prezenty, jakimi obdarowywano się wzajemnie z okazji różnych świąt, zwłaszcza Satumaliów;

również dary ofiarowywane imperatorowi itd.;

14-ta księga utworów Marcjalisa zawiera epi­gramy dołączone do takich darów, stąd jej tytuł Apophoreta.

apografe (gr. apograjt) w prawie attyckim:

l. pisemne doniesienie o przestępstwie. 2. wy­kaz, w szczególności wykaz skonfiskowanego lub do konfiskaty przeznaczonego mienia, jak ró­wnież związany z tym wniosek w sprawie kon­fiskaty mienia przeciw tym, którzy przywłasz­czyli sobie majątek państwowy lub nie uiścili długów należnych państwu. 3. także w ogóle deklaracja pisemna, w szczególności zaś dekla­racja dotycząca stanu majątkowego.

apokopa (gr. apokope, łac. apocope) termin metryczny oznaczający stłumienie końaowej sa­mogłoski wyrazu przed następnym wyrazem za­czynającym się od spółgłoski. W poezji greckiej bardzo często ulega a. wyraz ara, przechodząc w ar, oraz przyimki ona, kata, para, które mo­gą tracić wygłosową samogłoskę także w zło­żeniach, stąd np. formy ambajno zamiast anabdjnS, kad' dynamin zamiast kata, dynamin itp. W prozie łacińskiej przez a. powstały formy ac, nęć, neu, seu zamiast atque, neąue, neve, sive. W starorzym­skiej poezji dramatycznej spotyka się przed wyra­zami zaczynającymi się od spółgłoski formy apo-kopowane: nemp', ind', wid', proin'. Ul', ist' itd.

apokryf. (gr. apókryfos ukryty) początkowo każda tajemnica strzeżona przed ogółem, np. księgi Sybilli w Rzymie. Dziś nazwę a. noszą utwory tematycznie związane z Biblią, które nie weszły do kanonu ustalonego przez kościół, jak również utwory puszczone w obieg pod nazwis­kiem pisarza dawniej żyjącego lub ogłoszone jako rzekome dokumenty dawnej twórczości.

Apoksyomenos

61

Apollodor

Apoksyomenos brązowy posąg dłuta Lizypa (IV w. p.n.e.), przedstawiający nagiego mło­dzieńca zeskrobującego z ręki kurz stadionu za pomocą skrobaczki. Dzieło to uważane jest za plastyczny wyraz teorii o proporcjach ciała ludz­kiego wg kanonu Lizypa, stanowiącego ewolucję zasad kanonu Polikleta z V w. p.n.e. Rzymska kopia marmurowa znaleziona w r. 1849 w Rzymie na Trastevere znajduje się w Muzeum Watykań­skim, nowoczesna zaś rekonstrukcja oryginału w brązie — w Muzeum Narodowym w War­szawie.

Apollinaris 1. Sulpicius A. gramatyk z Kar­taginy (II w. n.e.), nauczyciel Pertinaksa i Aulusa Geliusa, domniemany autor streszczeń wierszo­wanych do Eneidy Wergiliusza oraz do komedii Plauta i Terencjusza. 2. A. Młodszy z Laodikei (IV w. n.e.), pisarz kościelny (nie ortodoksyjny) i nauczyciel retoryki w swym mieście rodzinnym, od r. 362 biskup; twórca greckiej poezji chrześci­jańskiej. Razem z ojcem, A. Starszym, parafra­zował Stary Testament wierszem Homera, a Nowy Testament układał w formie dialogów Platona. Tworzył również tragedie w stylu Eurypidesa, komedie naśladujące Menandra oraz liryki na wzór Pindarowych. 3. Caius Sollius Sidonius A. zob. Sidonius Apollinaris.

ApollinopoUs nazwa wielu miast w Egipcie. Najważniejsze z nich to A. Magna, grecka nazwa miasta Edfu, położonego w Górnym Egipcie na zachodnim brzegu Nilu.

Apollo mit. syn Zeusa i Leto (Latony), brat Artemidy, jeden z największych bogów greckich, utożsamiany ze Słońcem. Ośrodkami kultu A. były Delos, Delfy i Didyma. Miał on władzę nad całym życiem ludzkim. Był bogiem wiosny, bo­giem podróży morskich (Delffnios), opiekował się rolnictwem i trzodami, czuwał nad zdrowiem, leczył, ale i zsyłał zarazę (Lojmios). Jako bóg wróżb i wyroczni odbierał cześć w Delfach, zwłaszcza podczas igrzysk pytyjskich (Pythios). Zsyłał natchnienie poetom, przewodził Muzom (Musagetes), był zarówno bogiem muzyki i tańca (Orchestes), jak i wszystkich sztuk. Uważany za protoplastę plemion greckich (PatrSós), opie­kował się miastami (Archegetes) i kierował ko­lonizacją grecką. Po zabiciu Pytona, będącego personifikacją ponurego świata podziemnego, zmazał winę przelewu krwi, dzięki czemu ucho­dził również za boga oczyszczenia i pokuty oraz za zbawcę (Soter). Poświęcone mu były m.in.: ła­będź, kruk, jaszczurka oraz wilk, a głównym

symbolem boga był laur, nieodzowny element przy wróżbach. A. zajmował tak ważne miejsce w religii greckiej, iż można mówić o specjalnym jego kulcie. Równie duże znaczenie miał A. w re­ligii rzymskiej. Postać jego występuje bardzo często w sztukach plastycznych w związku z roz­maitymi mitami, w których odegrał ważną rolę (np. w gigantomachii, kentauromachii, w micie o Niobidach, o Marsjaszu itd.). Waobrażano go w postaci pięknego młodzieńca, zwykle w wieńcu laurowym, często z lirą w ręku. Do najbardziej znanych posągów A. należą: figura centralna z zachodniego przyczółka w świątyni Zeusa w Olimpu (ok. 460 r. p.n.e.) oraz kopie rzymskie oryginałów greckich. Są to: A. Omfalos dłuta Pidiasza w kopii z Kassel, A. Musagetes — kopia posągu Skopasa (w Muzeum Watykańskim), A. Sauroktonos według Praksytelesa, A. Bel-wederski, według Leocharesa (w Muzeum Wa­tykańskim).

Apollodor (gr. ApoUodoros) 1. attycki malarz waz czerwonofigurowych współczesny Brygosowi (zob.). 2. A. z Aten, malarz; najwspanialszy roz­kwit jego twórczości przypada na r. 415 p.n.e. Wg przekazów starożytnych, miał być prekur­sorem nowych kierunków w malarstwie. Do swych obrazów wprowadził światłocień, stąd na­dano mu przydomek Skiagrafos. Z opisów literac­kich znane są jego dzieła: Modlący się kapłan, Odyseusz, Ajas rażony przez piorun. 3. A. z Aten (IV w. p.n.e.), działacz polityczny i mówca ateński, autor szeregu zachowanych mów, z których kilka przypisywano Demostenesowi. 4. tyran Kasan-drei w latach 279-276 p.n.e.; odznaczał się szczególnym okrucieństwem wobec poddanych.

5. A. z Aleksandrii (III w. p.n.e.), lekarz i przy­rodnik, autor pism fen jobólon therion (O jado­witych zwierzętach) oraz Perl thanasimon far-mdkon (O śmiertelnych truciznach), wykorzysty­wanych przez lekarzy wieków późniejszych.

6. A. z Aten (ur. ok. 180 p.n.e.), syn Asklepiadesa. Był uczniem Diogenesa z Seleukei i gramatyka Arystarcha z Samotrake. Jego działalność nauko­wa objęła: filologię, geografię oraz chronografię z mitografią. Z pism filologicznych najważniejsze były: Perl neon katalogu (O, katalogu okrętów), komentarz rzeczowy do katalogu okrętów Ho­mera; Perl theon (O bogach), w 24 księgach, pierwsza grecka historia religii; Etymologia/, ko­mentarze do Sofrona i Epicharma, w których A. stosował metodę filologiczną Arystarcha. Z pism geograficznych należy wymienić drieło w try-

Apollofanes

62

Apollonios

metrach jambicznych zatytułowane C es pertodos (Opis ziemi). Wielkie dzieło mitograficzne nosiło tytuł Sibiwtheke. Ważnym dziełem A. były Chronika, zarys chronografii greckiej w trymetrach jambicznych, zawierający przegląd wydarzeń od zdobycia Troi (r. 1184 p.n.e.) do czasów współ­czesnych A. (r. 144 p.n.e.). Wzorem dla A. była chronografia Eratostenesa; dzieło A. objęło nie tylko wydarzenia historyczno-polityczne, lecz także w szerokim zakresie historię literatury. 7. A. z Aten, architekt, który ok. r. 140 p.n.e. wybudował na wyspie Delos świątynię bogów egipskich: Serapisa, Izydy i Anubisa. 8. A. z Aten (II w. p.n.e.), jeden z najwybitniejszych epiku­rejczyków. Napisał ok. 400 dzieł filozoficznych, z których najważniejsze były: Bios Epikuru (Ży­wot Epikura) i Synagogę ton dogmaton (Zbiór dogmatów filozoficznych), pierwsza historia filo­zofii epikurejskiej. 9. A. z Seleukei (II w. p.n.e.), uczeń Diogenesa z Seleukei, autor niezachowanych dzieł: Fizyki,. Etyki i Wstępów do nauk stoickich. 10. A. z Pergamonu (I w. p.n.e.), jeden z najwy­bitniejszych retorów greckich, prowadzący szkołę wymowy w Rzymie. Cezar oddal mu na .naukę młodego Oktawiana. 11. A. z Artemita (I w. p.n.e.), historyk, autor dzieła Parthika (Sprawy partyjskie), którego treścią były dzieje Partów i królestwa baktryjsko-indyjskiego do r. 180 p.n.e.

12. A. z Aten, stoik (I w. p.n.e.), uczeń Panajtiosa.

13. A. z Nysy (I w. p.n.e.), gramatyk. 14. A. z Da­maszku (II w. n.e.), jeden z najwybitniejszych ar­chitektów starożytności, nadworny architekt Tra-jana i Hadriana. Do najważniejszych jego dzieł należą: słynne mosty na Dunaju wzniesione w la­tach 101 - 102 i 105 - 107, w Rzymie Odeon, Cir-cus Hadriani, przeznaczony dla naumachii, gym-nasion prawdopodobnie identyczny z budowlą nazwaną przez Pauzaniasza termami na Ekswi-linie, .znajdującą się powyżej starych term Ty­tusa; wreszcie dziełem jego było Forum Trajana (r. 107-113).

Apollofanes 1. A. z Seleukei (ffl/11 w. p.n.e.), lekarz przyboczny Antiocha Wielkiego, mający wielkie wpływy polityczne; zapewne autor dzieła lekarskiego Theriakd (Driakwie). 2. A. z Antiochii (I. w. p.n.e.), stoik, uczeń Chryzypa, napisał dzieło Ariston, w którym wyrzuca Aristonowi z Chios (zob.) zbytnie zamiłowanie do przyjem­ności, nie licujące ze stoicyzmem.

Apollonia (gr. ApolISnid) nazwa ponad 30 miast i miejscowości greckich w Grecji środkowej, Ma­cedonii, Tracji, na Krecie i w południowej Italii.

Najważniejsze z nich: 1. A. kat' Epidamnom, dziś Pollina, na lewym brzegu rzeki Aoos w Illirii, założone przez Koryntyjczyków i Korkyrejczyków w VI w. p.n.e., ważny punkt handlowy i stra­tegiczny na Via Egnatia; tutaj wychowywał się Oktawian. 2. A. w Tracji nad Pontem, dziś Si-zeboli, założone przez mieszkańców Miletu, z dwoma portami, sławne z olbrzymiego posągu Apollina dłuta Kalamisa. 3. warownia w Lo-krydzie w pobliżu Naupaktos. 4. A. w Pizydii, pomiędzy Apameą i Antiochią. 5. A. w Cyrenajce, port miasta Kyrene, założony w IV w. p.n.e. 6. A. na Sycylii, na północno-wschodnim wy­brzeżu, dziś ruiny w pobliżu San Fratello.

Apollonides 1. filozof stoicki (I w. p.n.e.), z którym, wg Plutarcha, Katon Utycki rozpra­wiał przed śmiercią o problemie samobójstwa. 2. pisarz geograf (I w. p.n.e.), autor dzieła Perfplus tes Europes (Opłynięcie Europy). 3. A. ze Smyrny (I w. p.n.e./I w. n.e.) autor kilkudziesięciu epigramów z Wieńca Filipa znajdujących się w Antologii Palatyńskiej.

Apollonios 1. słynny epik i gramatyk (ok. 295-215 r. p.n.e.), rodem z Aleksandrii; z po­wodu przeniesienia się na Rodos przybrał przy­domek „Rodyjski". Był uczniem Kallimacha, wychowawcą Ptolemeusza Euergetesa, dyrektorem Biblioteki Aleksandryjskiej. Opuścił Aleksandrię z powodu intryg Kallimacha i otrzymał obywa­telstwo wyspy Rodos. Napisał szereg uczonych prac gramatycznych oraz epos Argonautika w 4 księgach, najdłuższy z poematów hellenis­tycznych, w którym dużą rolę odgrywała miłość Medei i Jazona. Poemat, przepełniony szczegółami erudycyjnymi, wywarł silny wpływ na poetów rzymskich, zwłaszcza na Wergiliusza i Waleriusza Flakkusa. 2. A. z Perge (III w. p.n.e.), jeden z największych po Archimedesie matematyków greckich, należący do szkoły aleksandryjskiej. Główne jego dzieło (częściowo zachowane) to Konika, (P przekrojach stożkowych), które zyska­ło mu tytuł wielkiego geometry. Zajmował się również zagadnieniami astronomicznymi, np. te­orią biegu księżyca. Jako filozof należał do szkoły stoickiej. 3. A. z Alabandy w Karu, zwany Ma-lakos (zniewieśdały), z II/I w. p.n.e., jeden z naj­wybitniejszych przedstawicieli szkoły azjaóskiej w retoryce. Za szczyt sztuki krasomówczej uważał on Hyperejdesa (zob.). Prowadził szkolę na Ro­dos, uczniem jego był m.in. Marek Antoniusz. 4. A. z Alabandy (II/I w. p.n.e.), zwany Molon, również prowadził szkołę retoryki na Rodos,