Şirket bilânçosu suretlerinin kendisine gönderilme hakkına sahip olan veya olmayan herhangi bir şirket üyesi ile şirketin tahvillerinin herhangi bir sahibi, talep üzerine ve harç ödemeden, şirketin son bilânçosunun bir suretinin, yasanın bilânçoya eklenmesini öngördüğü her belgenin ve deneticilerin bilânço ile ilgili raporunun bir sureti ile beraber kendisine verilmesi veya gönderilmesi hakkına sahiptir.
(3)
Yukarıdaki (1). fıkraya uymakta temerrüt edilirse, şirket ile temerrüt eden her yetkilisi yirmi Kıbrıs Lirasına kadar para cezasına çarptırılabilir ve bir kişi (2) fıkra uyarınca almaya hakkı olduğu herhangi bir belgenin kendisine verilmesi talebinde bulunduğunda talebin yapıldığı günden başlayarak yedi gün içinde talep yerine getirilmezse, şirket ile temerrüt eden her yetkilisi, ilgili kişinin bu arada yeni bir talepte bulunduğu ve belgenin bir suretinin kendisine verildiği kanıtlanmadıkça, bir temerrüt cezasına çarptırılabilir.
+
(4)
Bu maddenin yukarıdaki kuralları, bu Yasa yürürlüğe girmeden önce bir özel şirkete sunulan bir bilânço ile ilgili olarak etkili olmaz, ve herhangi bir kişinin öyle bir bilânço suretini alma hakkı ve şirketin bu gibi bir hakka uygun işlem yapmakta temerrüt etmesinin sorumluluğu, bu Yasa yapılmamış olsa sözkonusu olacak hak ve sorumluluğun ayni olur.
Denetçi- lerin Atan-
ması Ve Ödenekle-ri
153.
(1)
Her şirket, her genel kurul toplantısında, o toplantının sona ermesinden ertesi genel kurul toplantısı sonuna kadar görev yapmak üzere bir veya daha fazla denetici tayin eder.
(2)
Her genel kurul toplantısında görevden ayrılmakta olan bir denetçi nasıl atandığına bakılmaksızın –
(a)
tekrar atanmak için gerekli niteliklerden yoksun değilse; veya
(b)
o toplantıda yerine başka birinin atanmasını öngören bir karar, veya tekrar atanmamasını açıkça öngören bir karar alınmadıkça; veya
(c)
tekrar atanmak istemediğini yazılı olarak şirkete bildirmedikçe
herhangi bir karar alınmasına gerek olmadan tekrar atanır.
Ancak, görevden ayrılmakta olan bir denetçi yerine bir veya daha fazla kişinin atanması için bir karar önerisinin sunulmasının tasarlandığı yolunda bildirimde bulunulduğu hallerde, denetçi olarak atanması önerilen kişi veya kişilerin, hale göre, ölmesi, sakatlanması veya niteliklerini yitirmesi sonucu kararın alınamaması halinde, görevden ayrılmakta olan denetçi bu maddeye binaen otomatik olarak tekrar atanmaz.
(3)
Bir genel kurul toplantısında denetçi atanmazsa veya mevcut denetçilerin yeniden atanması yapılmazsa, Bakanlar Kurulu münhali doldurmak için bir atama yapabilir.
(4)
Şirket, Bakanlar Kurulunun (3). fıkra altındaki yetkisini kullanabileceği bir durumun meydana geldiği tarihten başlayarak bir hafta içinde, durumu Bakanlar Kuruluna bildirir. Şirket bu fıkranın gerektirdiği biçimde durumu bildirmeyi ihmal ederse, gerek kendisi gerekse temerrüt eden her yetkilisi bir temerrüt cezasına çarptırılabilir.
(5)
Aşağıda öngörülenlere bağlı kalınması koşuluyla, bir şirketin ilk denetçileri, birinci genel kurul toplantısından önce herhangi bir zaman direktörler tarafından atanabilir ve bu şekilde atanan denetçiler o genel kurul toplantısı sona erene kadar göreve devam ederler:
Ancak –
(a)
şirket bir genel kurul toplantısında bu gibi denetçileri görevden alabilir ve yerlerine atanmak için şirketin herhangi bir üyesince aday gösterilen ve adaylığı konusunda şirket üyelerine toplantı tarihinden en az ondört gün önce bildirimde bulunulmuş olan başka kişileri atayabilir; ve
(b)
direktörler bu fıkranın kendilerine verdiği yetkiyi kullanmayı ihmal ederlerse, şirket genel kurul toplantısında ilk denetçileri tayin eder ve onun üzerine de direktörlerin yukarıda belirtilen yetkileri sona erer.
(6)
Direktörler denetçi makamındaki herhangi bir arizi münhali doldurabilirler, ancak böyle bir münhal devam ettiği sürece, hayatta kalan veya görevine devam eden denetçi varsa görev yapabilir.
(7)
Şirket denetçilerinin ücretleri:—
(a)
direktörler veya Bakanlar Kurulunca atanırlarsa, hale göre, direktörler veya Bakanlar Kurulu tarafından saptanır;
(b)
yukarıdaki (a) bendine bağlı kalınması koşuluyla, şirketin genel kurul toplantısında veya şirketin genel kurul toplantısında kararlaştıracağı bir yöntemle saptanır.
Şirketin denetiçlerin masraflarına karşı ödediği
herhangi bir miktar, bu fıkra amaçları bakımından “ücret” deyiminin kapsamına giren bir miktar sayılır.
Denetçi- lerin Atan- masına Ve Görevden Alınması-na
154.
(1)
Görev süresi sona eren denetçilerden başka denetçiler atanmasını veya görev süresi sona erecek olan denetçilerin tekrar atanmamasını açıkça öngören karar önerilerinin şirket genel kurul toplantısına sunulması için özel bildirimde bulunulması gerekir.
Şirket, yukarıda belişrtildiği veçhile bir karar önerisinin sunulacağına dair bir bildirim alması üzerine, bildirimin bir suretini derhal görev süresi sona erecek olan denetçiye, eğer varsa, gönderir.
(3)
Yukarıda belirtildiği veçhile böyle bir karar önerisinin tasarlanmakta olduğuna ilişkin bir bildirimde bulunulduğu takdirde, görev süresi sona erecek olan denetçi, tasarlanmakta olan karar önerisi ile ilgili olarak şirkete makûl uzunlukta yazılı bir maruzatta bulunur ve maruzatın şirket üyelerine dağıtılmasını isterse, şirket, maruzat dağıtılamayacak kadar geç alınmamışsa –
(a)
karar önerisi hakkında şirket üyelerine verilen bildirimde böyle bir maruzatta bulunduğunu da, belirtir; ve
(b)
şirketin maruzatı almasından önce veya sonra gönderilmiş olmasına bakılmaksızın, toplantı bildiriminin gönderildiği şirketin her üyesine maruzatın bir suretini gönderir; ve
maruzatın geç alınmasından veya şirketin temerrütünden ötürü bir sureti yukarıda öngörüldüğü veçhile gönderilmezse, denetçi, sözlü olarak dinlenme hakkına halel gelmeksizin, maruzatının toplantıda okunmasını isteyebilir:
Ancak, şirketin veya mağdur olduğunu iddia eden başka herhangi bir kişinin istidası üzerine Mahkeme, bu maddenin verdiği hakların, zemmedici ve haysiyet kırıcı bir materyelin gereksiz biçimde yayımlanmasını sağlamak için kötüye kullanıldığından tatmin olursa, maruzatın suretlerinin dağıtılması ve maruzatın toplantıda okunması gerekmez; ve Mahkeme, bu madde uyarınca yapılan bir istida üzerine şirketin masraflarının, istidaya taraf olmadığına bakılmaksızın tamamen veya kısmen denetçi tarafından ödenmesini emredebilir.
(4)
Yukarıdaki (3). fıkra, görev süresi sona erecek olan bir denetçinin tekrar atanmayacağına ilişkin bir karar önerisine uygulandığı biçimde, 153. maddenin (5). fıkrasına dayanılarak ilk denetçilerin görevden alınması ile ilgili bir karar önerisine de uygulanır.
Aşağıdaki niteliklerden birine sahip bulunmayan kişiler bir şirketin denetçisi olarak atanamaz:–
Engel Ehliyetsiz-likler
(a)
Birleşik Krallıkta kurulmuş ve Bakanlar Kurulunca bu kural amaçları için ilgili zamanda tanınmış bir muhasipler birliği üyesi olan kişiler; veya
(b)
gerek Birleşik Krallık dışında elde edilmiş benzeri niteliklere sahip olduğu, gerekse bu fıkranın (a) bendi amaçları bakımından tanınmış bir muhasipler birliği üyesi tarafından istihdamı sırasında veya bu Yasanın yürürlüğe girmesinden önce Kıbrıs’ta muhasip olarak meslek icra etmiş olması dolayısıyle yeteri kadar bilgi ve deneyim sahibi olduğu gerekçesi ile Bakanlar Kurulunca halen denetçi olarak atanma için yetkilendirilmiş kişiler; veya
2.7/1977
(c)
en az beş yıl mesleki tecrübesi bulunan muhasebe veya maliye veya işletme veya maliye ve iktisat konularında bir yüksek öğretim kurumundan mezun olan kişiler; veya
(d)
gelir vergisi uygulamasında en az yirmi yıllık tecrübeye sahip lise veya dengi orta dereceli bir öğrenim kurumundan mezun olan kişiler.
Ancak, bu fıkra denetçinin atandığı sırada bir özel
şirket olan özel şirketlere uygulanmaz.
(2)
Aşağıdaki kişilerin hiçbiri bir şirketin denetçisi olarak atanma niteliğine sahip olamaz:–
(a)
Şirketin bir yetkilisi veya çalışanı;
(b)
Şirketin bir yetkilisinin veya çalışanının ortağı veya çalışanı;
(c)
Tüzel kişiler:
Ancak, bu fıkranın (b) bendi denetçinin atandığı
sırada bir bağışık özel şirket olan özel şirketlere uygulanmaz.
Bu fıkrada, bir yetkiliye veya şirket çalışanına, yapılan atıflar, bir denetçiye yapılan atıfı içermez biçimde yorumlanır.
(3)
Bir kişi, (2). fıkra kuralları nedeniyle, bir şirketin tali kuruluşu veya holding şirketi veya o şirketin holding şirketinin bir tali kuruluşu olan herhangi bir tüzel kişinin denetçiliğine atanmaya ehil değilse, veya böyle bir kişi bu gibi bir tüzel kişi bir şirket olsa idi denetçiliğine atanmaya ehil olmayacak idi ise, o şirkete de denetçi olarak atanamaz.
(4)
Herhangi bir tüzel kişi bir şirketin denetçiliğini yaparsa, yüz Kıbrıs Lirasına kadar para cezasına çarptırılabilir.
Denetçi- lerin Raporu Ve Defterleri
156.
(1)
Denetçiler, denetledikleri hesaplar ve görev süreleri sırasında şirket genel kuruluna sunulan her bilânço, kâr ve zarar hesabı ve grup hesapları hakkında üyelere rapor hazırlar. Bu rapor Dokuzuncu Cetvelde belirtilen hususlarda beyanlar içerir.
V.S. İnceleme
(2)
Denetçilerin raporu, şirket genel kurul toplantısında okunur ve herhangi bir üyenin incelemesi için açık bulundurulur.
Hakkı
Dokuzun-cu Cetvel
(3)
Şirketin her denetçisi her zaman şirketin defter, hesap, makbuz ve ödemeler ile ilgili belgelerini görme ve inceleme hakkına sahiptir. Denetçi ayrıca, görevini yapmak için gerekli gördüğü bilgi ve açıklamayı da şirket yetkililerinden isteme hakkına sahiptir.
(4)
Şirket denetçileri, şirketin herhangi bir genel kurul toplantısına katılma ve şirketin herhangi bir üyesinin almaya hakkı olduğu herhangi bir genel kurul toplantısına ilişkin tüm bildirimleri ve başka yazışmaları alma ve denetçi olarak kendilerini ilgilendiren toplantı çalışmalarının herhangi bir bölümü için katılmakta oldukları herhangi bir genel kurul toplantısında söz hakkına sahiptir.
Hesaplara İliştirilen Belgelere Yapılan Atıfların Yorumu
157. Bu Yasada, şirket hesaplarına iliştirilen veya iliştirilmesi gereken bir belgeye yapılan atıflar, direktörlerin veya denetçilerin raporunu içerir biçimde yorumlanmaz:
Ancak, bu Yasanın hesaplarda verilmesini gerektirdiği ve bunların hesaplara iliştirilen bir beyannamede verilmesini mümkün kıldığı herhangi bir bilgi, hesaplar yerine direktörlerin raporunda verilebilir, ve herhangi bir bilginin bu biçimde verilmesi halinde, rapor hesaplara iliştirilir ve bu Yasa rapora da uygulanır; ancak denetçiler kendi raporlarını sadece direktörlerin raporunda sözkonusu bilginin verildiği çerçeve dahilinde hazırlar.
Yedinci Bölüm
Teftiş
Üyelerin Başvurusu Üzerine
158.
(1)
(a)
Pay sermayesine sahip bir şirketin en az iki yüz üyesinin veya ihraç edilen payların en az onda birine sahip üyelerin başvurusu üzerine;
Şirket İle İlgili Olarak
(b)
pay sermayesine sahip olmayan bir şirketin üye sicilindeki kişi sayısının en az beşte birinin başvurusu üzerine
Araştırma Yapılması
Bakanlar Kurulu, bir şirketin işleri ve durumu hakkında araştırma yapmak ve araştırma sonucu hakkında vereceği direktif uyarınca rapor sunmak için bir veya birden fazla sayıda ehil müfettiş atayabilir.
7.30/83
(2)
Başvuruda bulunan kişilerin araştırmayı istemelerini gerektirecek haklı sebepleri bulunduğunu göstermek amacıyla, başvurunun Bakanlar Kurulunun isteyebileceği delillerle desteklenmesi gerekir, ve Bakanlar Kurulu, müfettiş tayin etmeden önce araştırma masraflarının ödenmesi için başvuru sahiplerinin iki yüz bin Türk Lirasına kadar teminat vermelerini isteyebilir.
Başka Hallerde
159. Bakanlar Kurulu, 158. madde altındaki yetkilerine halel gelmeksizin—
Şirketin
(a)
(i)
şirket, özel bir kararla; veya
Durumu
(ii)
Mahkeme, vereceği bir emirle
Hakkında Araştırma Yapılması
şirketin işlerinin ve durumunun Bakanlar Kurulunca atanacak bir müfettiş tarafından araştırılması gerektiğine ilişkin bir karar alırsa, şirketin işleri ve durumu hakkında araştırma yapmak ve Bakanlar Kurulunun vereceği direktif uyarınca durum hakkında Bakanlar Kuruluna rapor sunmak üzere bir veya birden fazla sayıda ehil müfettiş tayin eder; ve
