aşağıda gösterilen durumların varolduğu izlenimini düşündüren hal ve koşullar bulunduğu kanısına varırsa yukarıda belirtildiği şekilde müfettiş tayin edebilir:—
(i)
Şirket faaliyetlerinin, şirketin alacaklılarını veya başka herhangi bir kişinin alacaklılarını dolandırmak niyetiyle veya başka biçimde hile için veya yasal olmayan bir amaç için veya üyelerinin bir bölümünü ezici baskıya maruz bırakan bir yöntemle yürütüldüğü veya hilekarlık için veya yasal olmayan bir amaç için kurulduğu; veya
(ii)
kuruluşu veya faaliyetlerinin yürütülmesi ile ilgili kişilerin kuruluş veya yürütme konularında şirkete veya şirketin üyelerine karşı sahtekârlıktan, yasal yetkilerini yasal olmayan yollardan veya ihmalkarlıkla veya hatalı olarak yerine getirmekten, veya başkaca suihalden suçlu oldukları; veya
(iii)
üyelere, şirketin durumu ile ilgili olarak makul olarak almayı bekledikleri bilgilerin verilmediği.
Müfettiş- lerin Şirketin Bağlantılı Şirketleri-nin Duru- mu Hak- kında Araştırma Yapma Yetkisi
160. Bir şirketin durumunu araştırmak üzere 158 veya 159. maddeler uyarınca atanan bir müfettiş, araştırma amaçları için, şirketin tali veya holding şirketi veya holding şirketinin bir tali şirketi veya tali şirketinin holding şirketi olan veya ilgili zamanda olmuş olan başka herhangi bir tüzel kişinin durumunu da araştırmayı gerekli görürse, böyle bir araştırmayı yapmak yetkisine sahip olur ve o husustaki araştırma sonuçlarının ilk sözü edilen şirketin durumuna ilişkin araştırmayla ilgili olduğunu düşündüğü ölçüde, öteki tüzel kişinin durumu hakkında da rapor hazırlar.
Araştırma- da Belge Ve Delil- lerin İbrazı
161.
(1)
160. madde uyarınca durumu hakkında araştırma yapılan şirketin ve başka herhangi bir tüzel kişinin tüm yetkilileri ve vekilleri, muhafaza veya yetkileri altında bulunan, hale göre, şirkete veya başka tüzel kişiye ait olan veya onlarla ilgili tüm defter ve belgeleri müfettişlere ibraz etmek ve araştırma ile ilgili olarak müfettişlere makul olarak yapabilecekleri başka her yardımı yapmakla görevlidir.
(2)*
Bir müfettiş, şirket veya öteki tüzel kişinin yetkililerini veya vekillerini şirketin veya tüzel kişinin faaliyetleri hakkında yemin altında sorguya çekebilir ve sorgulayacağı kişileri gereğince yemin ettirebilir.
(3)
Şirketin veya öteki tüzel kişinin herhangi bir yetkilisi veya vekili, bu madde uyarınca ibraz etmekle görevli olduğu herhangi bir defter veya belgeyi müfettişlere ibraz etmeyi reddederse veya hale göre, şirketin veya öteki tüzel kişinin durumu ile ilgili olarak müfettişlerin sorduğu herhangi bir soruyu cevaplandırmayı reddederse, müfettişler red hakkında yazılı ve imzalı bir şahadetname hazırlayıp Mahkemeye sunarlar ve bunun üzerine Mahkeme olay hakkında soruşturma açar ve yukarıda belirtilen şekilde aykırı davranışta bulundukları iddia edilen kişiler aleyhine veya lehine getirilecek tanıkları ve savunma için yapılabilecek herhangi bir beyanı da dinledikten sonra suçu işleyeni, Mahkemeyi tahkir suçu işlemiş gibi cezaya çarptırabilir.
(4)
Bir müfettiş, yemin altında sorguya çekme yetkisine sahip olmadığı bir kişinin, yaptığı araştırma amaçları için sorguya çekilmesini gerekli görürse Mahkemeye istida yaparak başvurabilir ve Mahkeme uygun görürse o kişinin araştırmaya ilişkin herhangi bir konuda Mahkeme tarafından yeminli sorgulamasının yapılması için Mahkemede hazır bulunulmasını ve sorguya çekilmesini emredebilir ve bu sorgulamada:—
(a)
müfettiş şahsen veya bir avukat aracılığı ile hazır bulunarak ilgili kişiyi sorgulayabilir;
(b)
Mahkeme sorgulaması yapılmakta olan kişiye uygun göreceği sorular sorabilir;
(c)
sorguya çekilen kişi Mahkemenin sorduğu veya sorulmasına izin verdiği tüm soruları yanıtlar ancak bu kişi, masrafı kendine ait olmak üzere, verdiği yanıtları açıklayabilmesi veya nitelendirebilmesi için Mahkemenin haklı göreceği soruları kendine sorma serbestisine sahip bir avukat tutabilir.
Sorgulamanın tutanakları tutulur ve sorguya çekilen kişiye okunur veya onun tarafından okunur ve imzalanır. Bunun üzerine tutanaklar o kişi aleyhine şahadet olarak kullanılabilir:
Ancak, bu fıkranın (c) bendindeki herhangi bir kurala bakılmaksızın, Mahkeme, kendi takdirine göre uygun göreceği bir masrafın sorgulanan kişiye ödenmesini emredebilir ve bu biçimde ödenmesi emredilen masraf, araştırma masraflarının bir kısmı olarak ödenir.
(5)
Bu maddede yetkililere veya vekillere yapılan atıflar, hale göre, eski ve şimdiki yetkili veya görevlileri de içerir ve “vekiller” deyimi bir şirket veya başka tüzel kişi ile ilgili olarak bu madde amaçları bakımından şirket veya öteki tüzel kişinin bankacılarını ve avukatlarını ve şirket veya öteki tüzel kişinin yetkilisi olup olmadığına bakılmaksızın onlar tarafından denetçi olarak istihdam edilen kişileri de içerir.
Müfettiş- lerin Raporu
162.
(1)
Müfettişler gerek görürlerse re’sen, ve Bakanlar Kurulunun direktifi üzerine zorunlu olarak, Bakanlar Kuruluna ara raporlar sunarlar ve araştırmanın sona ermesi üzerine de nihai birrapor sunarlar.
Raporlar Bakanlar Kurulunun direktifine göre yazılı veya matbu olur.
(2)
Bakanlar Kurulu:—
(a)
müfettişlerin hazırladığı raporun bir suretini şirketin kayıtlı yazıhanesine gönderir;
(b)
uygun görürse, istendiği takdirde ve saptanmış harcın ödenmesi üzerine raporun bir suretini, şirketin veya 160. maddeye binaen raporda ele alınan başka herhangi bir tüzel kişinin üyesi olan veya şirketin veya yukarıda belirtilen başka bir tüzel kişinin alacaklısı olarak, çıkarları Bakanlar Kurulunun kanısınca etkilenen herhangi bir kişiye verir.
(c)
müfettişlerin 158. madde uyarınca atandığı hallerde, araştırmanın yapılmasını isteyen kişilerin isteği üzerine kendilerine bir suret verir; ve
(d)
müfettişler Mahkeme emri üzerine 159. madde uyarınca atandığı hallerde de Mahkemeye bir suret verir
ve raporun basılarak yayımlanmasını da sağlayabilir.
Müfettiş- lerin Rapo- runa Da- yanılarak Kovuştur-
163.
(1)
Bakanlar Kurulu 162. madde uyarınca hazırlanan herhangi bir rapordan, bir kişinin 160. maddeye dayanarak durumu hakkında araştırma yapılmış olan bir şirket veya başka tüzel kişi ile ilgili olarak cezai sorumluluk taşıyan bir suç işlediği kanısına varırsa, meseleyi Basavcıya havale eder.
ma Açıl- ması
(2)
Bu madde uyarınca herhangi bir mesele Başsavcıya havale edildiğinde Başsavcı meselenin cezai kovuşturma yapılmasını gerektiren bir mesele olduğu kanısına varırsa, gereklı davayı açar; bunun üzerine, hale göre şirketin veya yukarıda sözü edilen tüzel kişinin sözkonusu davada aleyhine dava getirilen kişi dışındaki tüm yetkilileri ve vekilleri kovuşturma ile ilgili olarak Başsavcıya makul olarak yapabilecekleri her yardımı yapmakla görevlidirler.
161. maddenin (5). fıkrası 161. madde amaçları bakımından uygulandığı biçimde, bu fıkra amaçları için de uygulanır.
(3)
Bu Yasa altında tasfiye edilebilen herhangi bir tüzel kişi ile ilgili olarak, Bakanlar Kurulu, yukarıda sözü edilen müfettiş raporunda 159. maddenin (b) fıkrasının (i) veya (ii) paragraflarında değinilen ahval ve koşullardan ötürü tüzel kişinin tasfiye edilmesinin uygun olacağı kanısına varırsa, Bakanlar Kurulu, tüzel kişi halen Mahkeme tarafından tasfiye edilmiyorsa, Mahkemenin, tasfiyeyi haklı ve adil görmesi halinde tüzel kişinin tasfiye edilmesi için veya 202. madde uyarınca bir emir verilmesi için veya her ikisi için Mahkemeye istida yapılmasını sağlayabilir.
(4)
Bakanlar Kurulu müfettiş raporundan bir tüzel kişinin kurulması, promosyonu veya faaliyetlerinin yönetimi ile ilgili herhangi bir hile, yasal bir yetkinin yasal olmayan yollardan veya ihmalkarlıkla veya hatalı olarak yerine getirilmesi veya sair suihal nedeniyle, doğan zararların istirdatı veya tüzel kişinin yerinde kullanılmamış veya haksız olarak alıkonulan herhangi bir malını geri almak için tüzel kişi adına yargısal işlemler başlatılmasını emredebilir.
(5)
Bakanlar Kurulu, (4). fıkra uyarınca başlatılan herhangi bir yargısal işlem için yapılan tüm masraf veya harcamalar hususunda tüzel kişiyi tazmin eder.
Şirketin Durumu İle İlgili Araştırma- nın Mas-rafları
164.
(1)
Bu Yasanın yukarıdaki kuralları uyarınca Bakanlar Kurulunun atadığı müfettişler tarafından yapılan bir araştırmanın masrafları ile öteki ilgili masraflar, ilk aşamada Devlet tarafından, karşılanır ancak, aşağıdaki kişiler, belirtilen ölçüde masrafları Devlete ödemekle yükümlü olurlar:—
(a)
Başsavcı tarafından veya onun adına başlatılan bir kovuşturmada mahkûm olan herhangi bir kişi veya 163. maddenin (4). fıkrasına dayanılarak başlatılan yargısal işlem sonucu zarar ziyan ödemesi veya herhangi bir malı iade etmesi emredilen ve ayni yargısal işlemle ilgili olarak verilen emirde belirlenecek ölçüde sözkonusu masrafları ödemesi emredilebilen kişi;
(b)
yukarıda belirtildiği biçimde adına yargısal işlem başlatılan herhangi bir tüzel kişi, o işlemin bir sonucu olarak istirdat ettiği herhangi bir para miktarına kadar veya malın değerine kadar bir miktarödemekle yükümlüdür; ve
(c)
araştırma sonucu Başsavcı tarafından veya adına bir kovuşturma başlatılmazsa,—
(i)
müfettişin Bakanlar Kurulu tarafından re’sen atanmadığı durumlarda, Bakanlar Kurulu başka direktif vermedikçe müfettişin raporunda ele alınan herhangi bir tüzel kişi, ve
(ii)
müfettişin 158. madde uyarınca atandığı hallerde, Bakanlar Kurulunun saptayabileceği ölçüde araştırma için başvuran kişiler .
yükümlü olurlar ve bir tüzel kişinin bu fıkranın (b) bendi uyarınca ödemekle yükümlü olduğu herhangi bir miktar o bendde sözü edilen para veya mal üzerinde birinci önceliğe sahip bir yükümlülük oluşturur.
(2)
Bakanlar Kurulu tarafından re’sen atanmış olmayan bir müfettiş, raporunda uygun görürse, ve Bakanlar Kurulu öyle direktif verirse zorunlu olarak, (1). fıkranın (c) bendi uyarınca verilmesi gereken direktiflerle ilgili olarak yaptığı araştırma ışığında uygun göreceği bir tavsiyede bulunur.
(3)
163. maddenin (5). fıkrası uyarınca yapılan harcamalar dahil, 163. maddenin (4). fıkrasına dayanarak başlatılan yargısal işlemlerde veya bu gibi işlemlerle ilgili olarak Devlet tarafından yapılan herhangi bir masraf veya harcama, bu madde amaçları bakımından yargısal işlemlerin başlatılması ile sonuçlanan araştırma harcamaları sayılır.
(4)
Yukarıdaki (1). fıkranın (a) ve (b) bendlerinin Devlete geri ödeme yapılması hususunda getirdiği herhangi bir yükümlülük, Devletin ödenme hakkının tatmin edilmesine bağlı kalınması koşuluyla, ayni fıkranın (c) bendi uyarınca yükümlülüğe karşı tüm kişileri tazmin etmek için de bir yükümlülük oluşturur ve yukarıdaki (a) bendi uyarınca getirilen bu tür bir yükümlülük yukarıda sözkonusu koşula bağlı kalınması koşuluyla yukarıdaki (b) bendi uyarınca yükümlülüğe karşı tüm kişileri tazmin etmek için de bir yükümlülük oluşturur; ve sözkonusu (a) veya (b) bendlerinin veya (c) bendinin alt bentlerinden biri uyarınca yükümlü olan herhangi bir kişi, hale göre ayni bend veya alt bentte yükümlü olan başka kişilerden, yükümlülüklerinin miktarına göre katkıda bulunarak paylarına düşeni ödemelerini isteme hakkına sahip olur.
(5)
Devletin bu madde uyarınca yapacağı masrafların bu madde uyarınca istirdat edilmeyen kısmı, Devlet bütçesinden ödenir.
Müfettiş Raporu-nun Delil Oluşturması
165. Bu Yasanın yukarıdaki kuralları uyarınca atanan müfettişlerin raporlarının bir sureti, durumu hakkında araştırma yaptıkları şirketin mühürü ile doğrulandıktan sonra, herhangi bir yargı işleminde, içerdiği herhangi bir konu ile ilgili olarak müfettişlerin beyan ettiği görüşün bir kanıtı olarak kabul edilir şahadet oluşturur.
Şirketin Sahipliği-nin Araş- tırılması İçin Müfettiş Atanması ve
166.
(1)
Bakanlar Kurulu haklı sebep bulunduğuna kanaat getirirse, şirketin üyeliği hakkında ve başka surette şirket ile ilgili olarak, şirketin gerçek veya görünürde başarısının veya başarısızlığının arkasında mali açıdan ilgili veya çıkarı olan veya şirketin poletikasını kontrol edebilecek veya etkileyebilecek güçte olan kişilerin gerçekte kimler olduğunu saptamak amacıyle, araştırma yapmak ve rapor sunmak için bir veya birden fazla ehil müfettiş atayabilir.
Yetkileri
(2)
Bu madde uyarınca yapılan bir müfettiş atamasında, gerek hangi meseleleri gerekse hangi süreyi kapsamına alacağı veya başka hususlar dahil, müfettişin araştırma konusu ve alanı tanımlanabilir ve araştırma özellikle belirli paylar veya tahvillerle ilgili meselelere sınırlandırılabilir.
(3)
Bir şirket üyeleri tarafından, şirketin belirli pay veya tahvilleri hususunda bu madde uyarınca bir araştırma yapılması amacıyla Bakanlar Kuruluna başvuruda bulunulduğu ve başvuru sahiplerinin sayısı veya sahip oldukları pay miktarı 158. madde uyarınca müfettiş atanması için yapılan bir başvuru ile ilgili olarak gerekenden daha az olmadığı hallerde, Bakanlar Kurulu, başvurunun tedirginlik yaratmak amacıyla yapılmış olduğu kanısına varmadığı takdirde, araştırmayı yapmak için bir müfettiş tayin eder; ve Bakanlar Kurulu o meselede araştırma yapılmasının makul olmayacağına kanaat getirmezse ve getirmediği ölçüde müfettişin atanması başvuruda araştırma kapsamına alınması istenen herhangi bir meseleyi araştırma kapsamı dışında bırakamaz.
(4)
Müfettişin atanma kayıt ve koşullarına tabi olarak, müfettişin yetkileri, yasal olarak bağlayıcı olmamasına rağmen pratikte uygulanmakta olan veya uygulanmış olan veya uygulanması olasılığı bulunan ve araştırma amaçları ile ilgisi olan bir tertip veya ittifakın varlığını ima eden ahval ve koşullar hususlarında da araştırma yapmayı kapsamına alır.
