Malatya sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması

5. TİCARET

• 
  Ekonomisinde ticaret sektörü sanayi sektöründen sonra gelmektedir. Ticaret sektörünün GSYİH’sındaki payı % 18,0 olup, GSYİH’ya katkısı 178.479.276 Milyon TL’dir.
  

Ticaret sektörü, gerek sanayileşme ve kentleşme olgularıyla iki yönlü bağlantısı, gerekse yarattığı gelir ve istihdam bakımından il ekonomisinin önemli sektörlerinden biri olmuştur.

5.1. TİCARİ DURUM

5.1.1. İç Ticaret
Ticaretin, Türkiye ve Doğu Anadolu Bölgesi ortalamalarından daha yüksek bir göstergeye sahip olması ticaretin geliştiğini göstermektedir. Bu arada, tarım ve sanayi potansiyelinde önümüzdeki dönemlerde yaşanılacak gelişmeler, ticari hayatı daha da olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Doğu Anadolu Bölgesinin diğer illerinde olduğu gibi Malatya'da da iç ticaret, ağırlıklı olarak tarıma dayanmaktadır. Ticaret borsasında; hububat, bakliyat, kuru meyve, kayısı çekirdeği içi, kabuklu çekirdek ve canlı hayvan ticaretine yönelik işlemler yapılmaktadır. İç ve dış ticaretinin başlıca konusunu tarım ürünleri, tarıma dayalı sanayi ürünleri ve tekstil ürünleri ile elektrikli makina ve cihazlar oluşturmaktadır. Sanayi ürünlerinde ise; tekstil ürünleri, plastik ürünler, ağaç ürünleri ile metal eşya ürünlerine yönelik ticaret söz konusudur.
İlde 1.518 adet Limitet, 377 Anonim ve 62 kollektif şirket olmak üzere toplam 1.957 adet şirket faaliyet göstermektedir. Ticari ve ekonomik hayatı meydana getiren kuruluşlar olarak; Ticaret ve Sanayi Odası, Ticaret Borsası, Ziraat Odası, Meslek Odaları ile Esnaf ve Sanatkarlar Odaları bulunmaktadır.
İç ticaret kapsamında ve son iki yıla ait ticaret borsasında işlem gören ürünlere ait değerlendirmeler Çizelge 74 ve Şekil 7’de verilmiştir.
Çizelge 74. Ticaret Borsasında İşlem Gören Ürünler

İşlem Gören Ürünler		2000		2001
		Miktar (Kg)	Değer (Milyon TL)	Miktar (Kg)	Değer (Milyon TL)
Hububat		28.957.350	3.128.919	32.686.674	4.997.109
Hububat Mamulleri		263.550	45.123	199.800	55.018
Bakliyat		1.261.655	449.938	563.453	423.029
Kuru ve Yaş Meyveler		86.435.037	51.258.319	94. 671.337	58.638.841
Meyve Çekirdekleri	Kabuklu Çekirdek	7.777.037	875.348	3.760.731	1.001.621
	Çekirdek İçi	4.728.105	2.396.654	9.733.981	19.170.220
Canlı Hayvanlar		822.319	2.595.436	785.672	2.973.433
Toplam		-	60.749.737	-	87.259.271
Kaynak: Ticaret Borsası, 2002, 44. Malatya

Ticaret borsasında iç ticarete yönelik olarak işlem gören ürünler içerisinde hububat, kuru ve yaş meyveler ile çekirdek içi miktar ve değerinde bir önceki yıla göre artış, diğer ürünlerde de azalışlar görülmektedir. Ancak, genel bir değerlendirme yapılacak olursa; işlem gören ürünlerin değerinde % 44 oranında bir artış gözlenmektedir.

Şekil 7. Ticaret Borsasında İşlem Gören Ürünler
Ticari hayatta kooperatifler ve bunların dağılımları ile üye sayıları da önemlidir. Bu sebeple, çeşitlerine göre kooperatiflerin dağılımı Çizelge 75’de verilmiştir.
Çizelge 75. Çeşitlerine Göre Kooperatiflerin Dağılımı

Kooperatifin Türü	Sayısı	Üye Sayısı
Konut Yapı Kooperatifi	239	6 176
Tüketim Kooperatifi	14	1 021
Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi	18	1 278
Küçük Sanayi Siteleri Kooperatifi	6	1 548
Üretim Pazarlama Kooperatifi	2	45
Esnaf Kefalet Kooperatifi	9	4 525
Esnaf Kefalet Kooperatifleri Birliği	1	9
Kayısı Tarım Satış Kooperatifi	6	4 450
Kayısı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği	1	6
Esnaf Kefalet Kooperatifleri Bölge Birliği	1	34
Tarım Kredi Kooperatifleri	32	24 786
Köy Kalkınma Kooperatifleri	23	1 959
Sulama Amaçlı Kooperatifler	13	1 082
Su Ürünleri	8	429
Pancar Ekicileri Kooperatifi	1	38 607
TOPLAM	374	85 955
Kaynak: İl Planlama Müdürlüğü 2002, 44. Malatya

5.1.2. Dış Ticaret

1. 
   İhracat
   

2000 yılında yaşanılan ve ülkemizin tamamını etkisi altına alan ekonomik krizin etkisi ülke genelinde olduğu gibi Malatya ekonomisinde de ciddi anlamda tahribatlar yapmış ve sanayi sektörü de dolayısıyla etkilenmiştir. Bu yaşanılanların sonucunda, iç pazarda daralmalar olmuş ve sanayicimiz ihracat imkanlarını araştırarak dış pazar payını artırmak suretiyle tahribatın şiddetini azaltmış ve bu arada dış pazarın önemini de kavramıştır.

2000 yılına ait ürün bazında ihracat değerleri Çizelge 76’da verilmiştir.
Çizelge 76. Ürün Bazında İhracat Değerleri

Ürünler	Değer (ABD $)
Yenilen Meyveler, Kabuklu Yemişler,Turunçgil ve Kavun Kabuğu	1.483.053
Yağlı Tohum ve Meyveler, Sanayi Bitkileri, Saman, Hayvan Yemi	1.540
Esasını Hububat, Un, Nişasta, Süt Teşkil Eden Müstahzarlar	23.586
Sebze, Meyve, Bitki Parçaları, Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri	56.000
Yenilen Çeşitli Gıda Müstahzarları	7.275
Meşrubat, Alkollü İçkiler ve Sirke	495
Tuz, Kükürt, Toprak ve Taşlar, Alçılar ve Çimento	38.110
Debagat ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa, Boya, Macun, Sakızlar	30.613
Albüminoid Maddeler, Tutkallar, Enzimler vb	615
Plastik ve Plastikten Mamul Eşya	260.690
Kağıt ve Karton; Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya	28.780
Pamuk	5.963.419
Örme Eşya	770.270
Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları	1.932.057
Mensucattan Mamul Diğer Eşya, Kullanılmış Eşya, Paçavralar	30.800
Taş, Alçı, Çimento, Amyant, Mika vb Maddelerden Eşya	64.342
Demir veya Çelikten Eşya	300
Alüminyum ve Alüminyum Eşya	146
Adi Metallerden Çeşitli Eşya	8.223
Nükleer Reaktörler, Kazan; Makina ve Cihazlar, Aletler, Parçaları	450.112
Mobilyalar, Aydınlatma, Reklam Lambaları, Prefabrik Yapılar	25.493
Toplam	11.175.919

Kaynak: Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 2002, 44. Malatya, DİE
1998 yılında Malatya'dan toplam 7.535.000 $ ihracat yapılmışken, 2000 yılına gelindiğinde ihracat % 48 artarak 11.175.919 $ olarak gerçekleşmiştir.
İhracatın Türkiye ihracatı içerisindeki oranı 1998 yılında ‰ 0,3 iken, 2000 yılında ‰ 0,4 olarak gerçekleşmiştir.
Toplam ihracatın % 78'ini tekstil ürünleri meydana getirmektedir.

2. 
   İthalat
   

2000 yılına ait ürün bazında ithalat değerleri Çizelge 77’de verilmiştir.

Çizelge 77. Ürün Bazında İthalat Değerleri

Ürünler	Değer (ABD $)
Yenilen Meyveler, Kabuklu Yemişler, Turunçgil ve Kavun Kabuğu	3.088
Debagat ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa, Boya, Macun ve Sakızlar	22.957
Plastik ve Plastikten Mamul Eşya	1.993.400
Ağaç ve Ağaçtan Mamul Eşya; Odun Kömürü	59.863
Odun Hamuru; Lifli Selülozik Maddelerin Hamurları, Hurdalar	22.280
Kağıt ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya	13.335
Yün, Kıl, At Kılı; Bunların İplik ve Dokümanları	16.448
Pamuk	21.161.050
Taş, Alçı, Çimento, Amyant, Mika vb Maddelerden Eşya	4.619
Cam ve Cam Eşya	5.700
Demir veya Çelikten Eşya	3.230
Bakır ve Bakırdan Eşya	22.329
Nükleer Reaktörler, Kazan, Makina ve Cihazlar, Aletler, Parçaları	11.016.946
Elektrikli Makina ve Cihazlar, Aksam ve Parçaları	257.555
Optik, Fotoğraf, Sinema, Ölçü, Kontrol, Ayar Cihazları, Tıbbi Aletler	4.839.506
Toplam	39.442.306

Kaynak: Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 2002, 44. Malatya, DİE

1998 yılında toplam 15.324.000 $ ithalat yapılmışken, 2000 yılına gelindiğinde ithalat % 158 artarak 39.442.306 $ olarak gerçekleşmiştir.
İthalatın Türkiye ithalatı içerisindeki oranı 1998 yılında ‰ 0,3 iken, 2000 yılında bu oran ‰ 0,7'ye yükselmiştir.
Toplam ithalatın % 54'ünü pamuk meydana getirmektedir.
Nükleer reaktörler, kazan, makina ve cihazlar, aletler, parçaları başlığı altında ithal edilen makine gruplarının büyük bir çoğunluğunu tekstil makinaları meydana getirmektedir. Bu grubun toplam ithal edilen ürünler içerisindeki oranı ise % 28'dir.
Dolayısıyla, ithal edilen ürünler içerisinde pamuk ile özellikle tekstil makinaları ithalatı oranı % 82 gibi yüksek bir değerde bulunmaktadır.
Pamuk ve tekstil makinalarındaki ithal oran yüksekliği, Malatya ilinin tekstil sektörüne vermiş olduğu önemi ifade etmektedir.
Bu sektörde, Türkiye geneli değerlendirmeye alındığında arz talebin üzerine çıktığından dikkat edilmesi gereken bir sektör olarak karşımıza çıkmaktadır.