Manisa mevlevîHÂnesi

MANZÛR B. ZEBBÂN

Manzûr b. Zebbân b. Seyyar el-Fezârî (ö. 25/645) Sahâbî, muhadram şair.

Hasan b. Hasan b. Ali'nin anne tarafın­dan dedesi ve Gatafân'ın kollarından Fe-zâre kabilesinin reisi olduğu belirtilmek­tedir. Annesinin ona olan hamileliği uzun sürdüğünden kendisine "Manzûr" (yolu beklenen) adının verildiği söylenmekte­dir. Manzûr'un tanınmasını sağlayan olay, babası öldükten sonra onun eşlerinden Müleyke (Melîke) bint Hârice el-Müzenîyye ile (Ümmü Havle) evlenmesidir (nikâh-ı makt). Bu evlilikten Hâşim, Abdülcebbâr ve Havle adlı çocukları doğdu. Manzûr'un üvey annesiyle evlenmesinin Hz. Peygam­ber zamanında İslâmiyet'i kabul etme­sinden sonra olduğu rivayet edilmektedir. Olayı haber alan Resûl-i Ekrem'in onun öldürülmesi için Berâ b. Âzib'in dayısı Ebû Bürde b. Niyâr'ı veya Haris b. Amr'ı bir seriyye ile birlikte görevlendirdiği söy­lenmekte, ancak işin nasıl sonuçlandığı hakkında bilgi bulunmadığı gibi rivayette Manzûr'un adı da geçmemektedir.²⁴⁹ Hz. Ebû Bekir'in hilâfeti dö­neminde Manzûr ile Müleyke'nin nikâh­larını öğrendiği, her ikisini Medine'ye ge­tirterek bu evliliğe son verdiği de nakledilmektedir. Diğer bir rivayete göre ise bu evliliği Hz. Ömer öğrenmiş, çifti Medi­ne'ye getirtmiş, Manzûr'a şarap İçtiği ve babasının karısı ile evlendiği söylentileri­nin doğru olup olmadığını sormuş, o da söylenenlerin doğru olduğunu söylemiş, ancak bunların haram sayıldığına dair bilgisi bulunmadığına yemin etmiş, halife onu birkaç saat hapsettikten sonra bu evliliği feshetmiştir. Müleyke ile ilgili ola­rak da iki farklı rivayet bulunmaktadır. Birincisine göre Hz. Ömer eşinden ayrılan Müleyke'nin bakımını kimin üstleneceğini sormuş, bu görevi Abdurrahman b. Avf üstlenerek onu evine götürmüş, daha sonra onun kaldığı ev "dârü'l-Müleyke" diye anılmıştır. Müleyke'yi Talha b. Ubey-dullah'ın nikahladığı da söylenmektedir. Manzûr'un çok sevdiği eşinden ayrılma­sının acısını şiirlerle dile getirdiği, onunla karşılaştığı zaman kendilerini ayıranları lanetlediği İleri sürülmektedir. "Babala­rınızın evlendiği kadınlarla evlenmeyin" âyetinin ²⁵⁰ Manzûr hakkında nazil olduğu söylenmekteyse de benzeri olaylar çok görüldüğü için bu tür rivayet­leri ihtiyatla karşılamak gerekir. Nitekim tefsirlerde bu âyetin nüzul sebebi ve yorumu konularında Manzûr'un adı geçme­mektedir. İyi bir şair olan Manzûr'un eşin­den ayrılmasından duyduğu elemi dile getiren birkaç mısraından başka şiirleri­ne rastlanmamaktadır.

Manzûr'un Müleyke ile evliliği dışında Hz. Ebû Bekir zamanında karıştığı bir olay daha nakledilmektedir. 11 (632) yılında Fezâre kabilesinden toplanan zekât mal­larını Hârice b. Hısn el-Fezâıfnin zekât me­murunun elinden alıp tekrar kabilesine gö­türmesi üzerine Hz. Ebû Bekir 100 kişiyle bu kabileye doğru yola çıkmış, kendileri­ni Hârice b. Hısn ile Manzûr b. Zebbân'ın yönettiği Gatafânlılar karşılamış, Man­zûr ve diğer isyancılar müslümanlar kar­şısında tutunamayıp kaçmışlardır.

Bibliyografya :

Müsned, IV, 290; İbn Habîb, el-Muhabber, s. 325-326; Ebü'l-Ferec el-İsfahânî, el-Eğânî, Bey­rut 1958, XII, 181-192; XXIII, 502-510; Merzü-bânî, Mu'cemü'ş-şu'arâ' (nşr. R Krenkow), Kahi­re 1354, s. 374; Hatîb el-Bağdâdî, et-Esma'ü'l-mü.bheme(nşr. İzzeddin Ali es-Seyyİd). Kahire 1405/1984, s. 469-471; İbnü'l-Esîr, Üsdü'l-ğâ-be, V, 272-273; Kurtubî. el-Câmi\ Beyrut 1965, III, 103-104; İbn Hacer, el-İşâbe (Bicâvîj, VI, 220-224; VII, 36-37; VIII, 134-135. Asri Çubukçu

MARAŞ ²⁵¹

MARAŞ ULUCAMİİ ²⁵²

MAR'AŞÎ, Seyyid Şehâbeddin Seyyid Şihâbüddîn Muhammed Hüseyn b. Mahmûd b. Alî el-Mar'aşî el-Hüseynî

(1897-1990)

Şiî fıkıh, hadis ve biyografi âlimi.

Necefte doğdu. Nesebinin otuz üçün­cü batında Ali b. Hüseyin Zeynelâbidîn'e ulaştığı rivayet edilir. İlk öğrenimini baş­ta babası ve büyük annesi Bîbî Şems Be­güm olmak üzere Necef teki hocalardan tamamladı. Aralarında Seyyid Rızâ Mu­sevî Bahrânî. Muhammed Mar'aşî Raf-sancânî, Abdülkerim Hâiri, Muhammed Hüseyin Kâşifülgıtâ gibi isimlerin de bu­lunduğu âlimlerden ders aldı. Bu arada çeşitli kişilerden matematik, astronomi ve tıp Öğrendi. Daha sonra gittiği Sâmer-râ ve Kâzımeyn'de üç yıl süreyle Hasan es-Sadr, Mehdî Hâlisî ve diğer Şiî âlim­lerinin derslerine devam etti. Ardından Mecef e dönerek Muhammed Cevâd Belâgi ve Mirza Ali Ekber Yezdî'den kelâmla ilgili bilgilerini geliştirip ictihad icazeti aldı.

1924'te İran'a giden Mar'aşî, Tahran'-da bir yıl kadar kaldıktan sonra bir davet üzerine Kum'a gitti ve hayatının hemen tamamını burada eğitim ve öğretim faa­liyetleriyle geçirdi. Kum'da daha çok Âgâ Necefî adıyla meşhur oldu. Derslerinin ve­rimliliği sayesinde öğrenci sayısı büyük ölçüde arttı. Mar'aşî, İran'ın dinî hayatı üzerinde etkili olacak çok sayıda kişinin yetişmesine öncülük yapmıştır.²⁵³ 1963'te Pehlevî rejimiyle mücadele eden ulemâ­nın yanında yer alan Mar'aşî, 1977 yılın­dan itibaren ortaya çıkan olaylarda rejim­le mücadelesini sürdürerek Pehlevî ha­nedanının yıkılmasında etkili oldu. 1979'da gerçekleştirilen inkılâptan sonra İran'­da itibarlı bir ilim adamı olarak ilmî ve içtimaî faaliyetlerini sürdürdü. Bu esna­da kendisine ulaşan rnalî imkânları, baş­ta Kum olmak üzere İran'ın çeşitli şehir­lerinde ve yurt dışında kütüphane, okul, cami gibi tesislerin yapımı ve Şiî ulemâ­sının eserlerinin neşredilmesi için sarfetti. Mar'aşî 1 Eylül 1990 tarihinde vefat et­ti ve Kum'da inşa ettirdiği umumi kütüp­hanenin giriş kısmında defnedildi.

Şöhretini daha çok, Kitâbhâne-i Umû-' mî-i Âyetullah Mar'aşî adıyla Kum'da te­sis ettiği büyük kütüphaneye borçlu olan Mar'aşî, 1966yılında İrem (bugünkü adıy­la Âyetullah Mar'aşî) caddesindeki medre­sesinin üçüncü katını kütüphane olarak ayırmış, Necefte bulunduğu dönemden itibaren topladığı kitapları buraya yerleş­tirmişti. Bir süre sonra medresenin karşı­sında inşa edilen kütüphane binası 1979'da yapılan ilâvelerle 1500 m2'ye çıkarılmıştır. Çeşitli kataloglar, süreli yayınlar, mikrofilm, bilgisayar, kitap cildi, araştır­ma ve yayın, milletlerarası ilişkiler, kitap mübadelesi ve kütüphanecilik hizmet­leri birimlerinden oluşan kütüphanede 5OO.OOO'in üzerinde matbu ve 25.000 ka­dar yazma eser, 8000'i aşkın mikrofilm, 3000 civarında fotokopi halinde eser ve abone olunmuş 1000'e yakın dergi bulun­maktadır. Yazmalar içinde çok kıymetli ve nâdir eserler mevcuttur. Kütüphane­nin idaresi banisinin vasiyeti gereğince oğlu Mahmûd'a intikal etmiş olup daha sonra da aileye mensup kimseler tarafın­dan yürütülecektir. Halen kütüphane giderlerinin % 70'i devlet tarafından, % 30'u çeşitli hayır kurumlarınca karşılan­maktadır.

Eserleri. Başta hadis, fıkıh, akaid, ah­lâk ve biyografi olmak üzere çeşitli alan­larda çoğu neşredilmemiş 100 kadar eser telif eden Mar'aşî'nin kitaplarından bazı­ları şunlardır:

1. Badisü'l-kisâ.²⁵⁴ Hz. Peygamber'in Ehl-i beytinin fertlerini belirlemek üzere abasının altı­na aldığı kişileri konu edinen ve Şia'ca önem atfedilen hadisin senedini ortaya koyan Farsça bir risaledir.

2. el-Kışâş calâ dav'i'l-Kuran ve's-Sünne. Üç cilt halindeki bu çalışma Âdil el-Alevî tarafından yayımlanmıştır.²⁵⁵

3. Sebî-lü'n-necât.²⁵⁶ İman ve ahlâkla ilgilidir.

4. eî-Leâli'l-muntazama ve'd-dürerü'ş-şemîne. Hz. Ali'nin ve Şiî bü­yüklerinin sözlerini nakleden bir eserdir.²⁵⁷

5.el-ftasiyye.²⁵⁸ Hasan Eftas b. Ali Asgar'ın nesebine da­irdir.

6. Lüm'atü'n-nûr ve'z-ziyd3 fî ter-cemeti's-Seyyid Ebi'r-Rızâ ²⁵⁹ Fazlullah b. Ali er-Râvendfnin biyog­rafisi hakkındadır.

7. Münyetü'r-ricâl îî şerhi Nuhbeti'l-maköl. Hasan el-Burû-cirdî'nin Nuhbetü 'l-makâHne bir ta'liktir.

8. Ta'lîkatü İhkükı'I-hak. Kadı Nû-rullah et-Tüsterî'nin eseri üzerine yazıl­mış olan ve elli cilde ulaşacağı tahmin edilen bu çalışmanın yirmi yedi cildi ya­yımlanmış olup halen Kum'da neşri de­vam etmektedir.

9. Müselselât. Müelli­fin İmâmî, Zeydîve Sünnî âlimlerinden aldığı icazet mecmuası olup oğlu Hasan Mar'aşî tarafından toplanarak neşredilmiştir.²⁶⁰

Mar'aşfnin bunlardan başka Müşec-cerât-ı Âl-i Resûlillâh, İbn Inebe'nin cUmdetü't-tâlib"ı üzerine şerh ve haşiye niteliğinde yazdığı Tabakâtü'n-nessâ-bîn, Muştalahât-ı Fıkhiyye, el-Göye-tü'1-kuşvâ, Şerhu Me'âlimi'I-uşûl, Havâşî Resâ'ili Şeyh el-Enşâri, Şerhu'l-Lema'âti'd-Dımaşkıyye, el-Fevtfidü 'r-ricâîiyye, Terâcimü's-sâdât, el-Meşâ-hid ve'l- mezârât, el-Kıble gibi çalışma­ları vardır.²⁶¹ Basılmamış eserlerinin nüshaları ve çeşitli kitaplara yazdığı önsöz, tanıtım ve takrizlerin el yazısı suretleri Kum'daki kütüphanesinde muhafaza edilmektedir.

Bibliyografya:

Seyyid Şehâbeddin el-Mar'aşî, el-Kışâş calâ daü'i'l-Kur'ân (Je's-Sünne(nşr. Âdil el-Alevî), Kum 1415, Mahmûd ei-Mar'aşî'nin girişi,!, 9-11, 459-465; The Public Lİbrary ofAyaLallah. al-üz-ma Marashi Najaft at Kum, Kum, ts.; Âgâ Bü-zürg-i Tahrânî, ez-Zerica ilâ teşânîfı'ş-Şfa, Bey­rut 1403/1983, 11, 260; VI, 378; XII, 140, 215; XVIII, 264, 355; XXIII. 204; AH el-Fâzıl el-Kâinî en-Necefî. Mu'cemü mü''ellirı'ş-Şî% Kum 1405, s. 390; M. Momen. An Introduction to Shİ'i is­lam, London Î985, s. 317; Ali Rıza Yezdî. Âyî-ne-i Dânişuerân, Kum 1372 hş., s. 82-83, 177-181. Seyyid Mahmûd Mar'aşî