Masalli folkloru 2

Söyləyicilər:

Fizzə Abdullayeva, doğum tarixi 1935, təhsili 7 illik, Hacı­təpə kəndi

Mərziyyə Məmmədova, doğum tarixi 1951, təhsili orta, Sə­mid­xan kəndi

Toplayıcılar:

Füzuli Bayat

Çiçək Əfəndiyeva

23. UŞAQ FOLKLORU

Keçmiş uşaq nəğməsi
Sağsağan, ay sağsağan,

Ağacımı dəlmə, aman.

Ağacım mənə yarpaq verər,

Yarpağı verrəm qoça,

Qoç mənə quyruq verər.

Quyruğu verrəm nənəmə

Kökə verər nənəm mənə.

Kökəni verrəm mollaya,

Molla mənə dərs verər.

Dərsi verrəm Allaha,

Allah mənə ömür verər.

Qarılara ölüm verər,

Gəlinlərə toyuq verər.

Söyləyici:

Kazım Aslanlı. Azərbaycanın adət-ənənələri və Ərtoğrol Ca­vid. Bakı, 2012

Toplayıcı:

Füzuli Bayat
24. OXŞAMALAR (AĞILAR)
Açın bu pəncərəni,

Gözüm görsün gələni.

Necə qəbrə qoyarlar

Belə cavan öləni?



Kərbəlada gül ağlar,

Gül ağlar, bülbül ağlar.

Belə igidi ölən,

Tökər başa kül, ağlar.
Mən aşıq həşəm oldu,

Soldu gül, həşəm oldu.

Mən hec ağlamamışdım,

Ağlamaq peşəm oldu.
Alçalar, ay alçalar,

Yarpağı yaşıl çalar.

Matəmimə dosd ağlar,

Düşmən gülüb, əl calar.
Bicardə çəltih əkdim,

Cəfasını təh çəhdim.

Barını dərən yerdə,

Gözümnən qan-yaş tökdum.
Mən aşıq orağımı,

Qırdılar yarağımı.

Fələyin yurdu batsın,

Söndürdü çırağımı.
Mən aşiqəm, dilə gəl,

Su iç, İstilə gəl.

Göz yaşım, bir rəhm elə,

Gözdən gilə-gilə gəl.
Mən aşiqəm, ay ana,

Dərdimi gəl say, ana.

Çalmış imişsən mənə,

Nə yaman laylay, ana.
Əzzinəm, adın qaldı,

Uçdun, qanadın qaldı.

Sən səfərə çıxırdın,

Yəhərli atın qaldı.
Mən aşiq, qızılquşa,

Bənzərdin qızılquşa.

Əlimizdən nə gələr,

Fələklə vurulmuşa.
Mən aşiq, canım, oğul,

Dinim, imanım, oğul.

Məni neyçin tək qoydun?

Bircə gümanım, oğul.

Əzizinəm, Dənbəlova,

Yön alardım mən ova.

Vuruldu qızılquşum,

İndi də düşdüm lova.
Dənbəlovda ağlaram,

Hər daşımı dağlaram.

İnanma bu xəzandan,

Bir də mən yarpaqlaram.
Mən aşiq, Viləşdənəm,

Viləşin suyu mənəm.

Dostum, yaman günümdür,

Harayıma gəlsənəm.
Mən aşiq başın, ördək,

Yaşıldır başın, ördək.

Həmişə cüt gəzərdin,

Hanı yöldaşın, ördək?
Əzizinəm, Savalandı,

Soltandı, Savalandı.

Nə dərdimə dərman var,

Nə yaram sağalandı.
Mən aşıqam dağlara,

Dağlar hara, yar hara?

Bağlar xaraba qalıb,

Bülbül düşüb avara.

Mən aşıq, kəndə gəldim,

Bağ güllənəndə gəldim.

Aslan balaaz ölübdür,

Eşitdim mən də gəldim.
Mən aşıq, ovlu gəldim,

Əlləri dovlu gəldim.

Baş sağlığı verməyə,

Mən başı lovlu gəldim.
Mən aşıq, daşdı gəldim,

Çayları daşdı, gəldim.

Ürəyi dəlih-dəlih,

Gözləri yaşdı gəldim.
Mən aşıq, arxa gəldim,

Hey baxa-baxa gəldim.

Zarıncı səs eşitdim,

Çəkilən aha gəldim.
Mən aşıq, genə gəldim,

Köhnə dinimə gəldim.

Hanı o ceyran balam?

Mən görüşünə gəldim.
Mən aşıq, sona gəldim,

Sona boyuna gəldim.

Toyu yasına dönən,

Nakam toyuna gəldim.

Mən aşıq, elə gəldim,

Kafərdim, yola gəldim.

Dağlandım ürəyimnən,

Yanqılı dilə gəldim.
Balam, hey...
Heç dünyadan yarımayan, balam, hey, balam, hey,

Gün görməyib gül tək solan hey, balam hey,

Arzusu ürəhdə qalan hey, balam, hey,

Toy məclisi yası olan hey, balam, hey,

Ay aman, öldüm ah-ah-ah-ah-ah.

Uzun boylu, qara gözlü, balam, hey, balam, hey,

Döşü dolu, şirin sözlü hey, balam, hey,

Min bir yaraşıqlı, nazlı hey, balam, hey,

Açıq ürək, güləş üzlü hey, balam, hey,

Ay aman, öldüm ah-ah-ah-ah-ah.

Kəhər atı kişnər qalan, balam hey, balam, hey,

İgidlikdə baş, ad alan hey, balam, hey,

Tazaca yetişən cavan hey, balam hey,

Adı qalan, özü yalan, balam hey, balam hey,

Ay aman, öldüm ah-ah-ah-ah-ah.

Düdimanlarımın varı, balam hey, balam, hey,

Anamın bircə madarı hey, balam, hey,

Anasının belin qıran hey, balam, hey,

Gözü yolda qoyan yarı hey, balam, hey,

Ay aman, öldüm ah-ah-ah-ah-ah.

Sənnən sonra geymərəm ağ, balam hey, balam, hey,

Qapımı kimlər açacax hey, balam, hey,

Neylirdim dünya malını hey, balam, hey,

Kaşki canın olaydı sağ hey, balam, hey,

Ay aman, öldüm ah-ah-ah-ah-ah.

Sənnən sonra üzüm gülməz, balam, hey, balam, hey,

Günüm çıxmaz, gözüm görməz hey, balam, hey,

Sən söndürdün çırağımı hey, balam, hey,

Sənin dadını heç kim verməz,

Ay aman, öldüm ah-ah-ah-ah-ah.

* * *

Muğanın göy çiməni,

Göyərər göy çiməni.

Ya axtarıb taparam,

Ya vurar ovçu məni.



Bülbülümsən, gölə gəl.

Ördəyimsən, çölə gəl.

Niyə çaşıb qalıbsan?

Yas yerimə bizə gəl.
Mən aşiq, bala dağı,

Bürüdü lala dağı.

Hər yaralar sağalar,

Sağalmaz bala dağı.
Aşığ, ocağ-ocağdı.

Dərdim qucağ-qucağdı.

Açın bağrımın başın.

Baxın, oyuğ-oyuğdu.

Limana gəmi gəldi,

Gözlədim hamı gəldi.

Mən sənnən ayrılmazdım

Ayrılığ dəmi gəldi.
Mən aşıq, gül üzünə.

Şeh düşdü gül üzünə,

Məzardan torpağ qopar

Düşər gül üzünə.
Nərgizlər, ay nərgizlər,

Top-top bitər nərgizlər,

Hayıf o, gül canınnan

Torpağ örtər, yer gizlər.
Tayada bəlim yandı,

Əl atdım, əlim yandı

Şirin ata deyirdim

Ağzımda dilim yandı.
Bacı bacını bağlar,

Bacı mehracı bağlar.

Bacının sınıx könlün

Bağlasa bacı bağlar.
Bacı bacısıyam mən.

Şirin acısıyam mən.

Hər kəs itirsə əziz anasın, atasın

Onun bacısıyam mən.

Başımda ağ şalım var.

Ağ şala oxşarım var.

Anamın bu cür ölümünün

Sənin anana oxşarı var.
Əzizim, olmayaydı.

Saralıb, solmayaydı.

Bir ayrılığ, bir ölüm,

Heç biri olmayaydı.
Fələyin qəhri mənə,

Gəlmədi rəhmi mənə.

Doldurub qəm piyaləsin

İçirdi zəhri mənə.
Ağdaşdan məktub gəldi,

Ağdaşdan bir quş gəldi.

Ağzında məktub gəldi.

Sənin ölüm xəbərin

Məktubdan da tez gəldi.
………………………

………………………

Qardaş doysa bacıdan

Bacı doymaz qardaşdan
Qardaş mənim gülümdü,

Şirinim bülbülümdü.
Ölsə bacılar ölsün,

Heç ölməsin qardaşdar.
Mən aşıq, oraq ilə,

Gül biçdim oraq ilə.

İtirmişəm anamı

Gəzirəm soraq ilə.
Bağçada gülüm yandı,

Əl vurdum, əlim yandı.

Sənə oxşama deməydən,

Ağzımda dilim yandı.
Gəlikdə çıxa, qardaş,

Əynində çuxa, qardaş.

Tez gördüm, gec tanıdım,

Gözlərim çıxa, qardaş.
Getmə-getmə amandı,

Halım sənə bəyandı.

Gəlişinə mən qurban,

Gedişin nə yamandı.
Dağları gəzdim, gəldım,

Daşları gəzdim, gəldim.

Gəzdim, tapa bilmədim.

Əlimi üzdüm, gəldim.

Dağların göy çəməni.

Göyərib göy çəməni.

Gəzib taparam səni,

Ya vurar ovçu məni.
Dəvəçiyəm, gəzirəm,

Dəvəm itib, gəzirəm.

İtirmişəm balamı,

Soraqlaşıb gəzirəm.
Gəlmişəm görəm səni,

Zülfümsən, hörəm səni.

Nə qapı, pəncərən var

Bir açıb görəm səni.
Dəryaya atdı məni,

Nakqalar uddu məni.

Fələyə neyləmişdim?

Nalələr tutdu məni.
Mən aşiq, oxusana,

Bülbüləm, oxusana.

Hər gün oxuyan bülbül,

Kim atdı oxu sana?
Mən bu bağa gəlmişəm.

Yağa-yağa gəlmişəm.

Götürmüşəm dərdini

Ağlamağa gəlmişəm ?

Getdi, gələ bilməzsən,

Zülfün hörə bilməzsən.

Elə yerdə yatıbdır,

Bir də görə bilməzsən.
Ağlaram ağlar kimi,

Dərdim var dağlar kimi.

Viran olub tökülləm,

Xaraba bağlar kimi.
Mən aşiq, çaşdım yenə,

Qaynadım, coşdum yenə.

Dərd mənə elə üz verdi,

Kəlməmi çaşdım yenə.
Mən aşiq, uyumamışam,

Baş yastığa qoymamışam.

Sən mənnən doymuş olsan,

Mən sənnən doymamışam.
Əlimə saz verdilər,

Sazıma naz verdilər.

Yalvardım təbiblərə,

Dərmanım az verdilər.



Gəl-gəl gərəyimsən,

Beşiyim, bələyimsən.

Qərib yerdə ölürəm.

İndi gəl, gərəyimsən.

Mən aşiq, bacı, bağlar.

Açar qıyğacı, bağlar.

Bacının sınıq könlün,

Bağlasa bacı bağlar.
Mən aşığ başdan ağlar,

Kipriydən, qaşdan ağlar.

Əziz qardaşı ölən,

Durar obaşdan ağlar.



Mən aşığam, qalasız,

Şəhər olmaz qalasız.

Mən gedəri oldum,

Olmadı dərdimə çarə,

Siz sağlığnan qalasız.



Qəribəm bu vətəndə,

Gözüm yollar ötəndə.

Qəribliy çətin olar,

Baş yasdığa gedəndə.



Lənkəran bazar imiş,

Dükanmış, bazar imiş.

Sənə gələn bu dərtdər.

Nə yaman azar imiş.
Lənkəran bağ oleydi,

Dört tərəfi dağ oleydi.
Sənin belə vaxtunda,

Kaş anam sağ oleydi.



Dağlara dolu düşər,

Qar yağar, dolu düşər.

Qəbrimi yol üsdə qazun,

Anamın yolu düşər.
Mən aşığ, bu gün burda,

Dağ burda, dügün burda,

Kimin nə qədər dərdi var,

Ağlasun bu gün burda.



Dağlar sənən kim keşdi?

Kim qarğ oldu, kim keşdi.

Əzrail sinəvə çökəndə,

Xəyalunnan kim keşdi?



Su gələr, lilləndirər,

Bağı, bağçanı gülləndirər,

Adam heş ağlamay isdəməz,

Dərd adamı dilləndirər.
Mən aşığam, bu dili,

Bülbül oxur bu dili.

Məgər ölüb qardaşdarun,

Örgənibsən bu dili?


Qızılgül dən-dən oldi,

Dərmədim dən-dən oldi.

Mən sənnən ayrilmazdım,

Ayrılığ sənnən oldi.



Qızılgüləm, xal-xalam,

Açılmaram qorxaram.

Eşitsəm sən gəlirsən,

Meyid olsam, qalxaram.
Qarabağdan bağ olmaz,

Qara salxım ağ olmaz.

Əziz balası ölənin,

Ürəyində yağ olmaz.
Aşığam, öz günümə,

Kababam köz günümə.

Fələk əlimə düşseydi,

Salardım öz günümə.



Əzizim, anam ağlasın,

Oddara yanan ağlasın.

Yad ağlar, yanlış ağlar,

Qoy əziz anam ağlasın.
Tərs mahnılardan “Hay mübarək!”
Yazılmış toy havası “Nar, ey, nar” havasındadır. Ancaq burada həman hava ölgün oxunur. Belə ölü üstündə oxunan mah­nılar tərs mahnı adlanır. Oxunan zaman qaval əldə tərsinə çalınır.

Çəltihlər baş atıbdır, hay mübarək!

Sünbüllər qaş atıbdır, hay mübarək!

Bu nə qəribə toydur, hay mübarək!

Gözlərim yaş olubdur, hay mübarək!
Suyu arxa yönəltdik, hay mübarək!

Çayı bosdana gətdik, hay mübarək!

Evin yıxılsın, fələk, hay mübarək!

Axır nə günə yetdik, hay mübarək!
Bu çayların sonası, hay mübarək!

Sular üsdə qonası, hay mübarək!

Biz də “toya” gəlmişik, hay mübarək!

Hanı cavan anası, hay mübarək!
Göydə ulduz oynadı, hay mübarək!

Gözüm sənnən doymadı, hay mübarək!

Təzəcə gün görürdüm, hay mübarək!

Zalım fələk qoymadı, hay mübarək!
Göydə ulduz gilədir, hay mübarək!

Barmağında iynədir, hay mübarək!

Diyərdim, Allah, saxla, hay mübarək!

Qardaşım bir dənədir, hay miibarək!
Yarm əcəb yar oldu, hay mübarək!

Çiçəkləri xar oldu, hay mübarək!
Kim dedi bəxtəvərsən, hay mübarək!

Yenə tezbazar oldu, hay mübarək!
Dostlar, üzüz ağ olsun, hay mübarək!

Ürəyizdə, yağ olsun, hay mübarək!

Bir aslanuz ölübdür, hay mübarək!

Yenə başız sağ olsun, hay mübarək!
Duman dağlara gəldi, hay mübarək!

Şəbnəm bağlara gəldi, hay mübarək!

Köhnə yaram üsdünnən, hay mübarək!

Yenə bir yara gəldi, hay mübarək!
Dağlarda yalxıyam mən hay mübarək!

Vurğunam ürəyimdən hay mübarək!

Əziz balam ölübdür hay mübarək!

Bir ağız deyinən sən hay mübarək!
Dağlara çən düşəndə, hay mübarək!

Gülə şeh, nəm düşəndə, hay miibarək! Ruhum qəfəsdə oynar, hay mübarək!

Yadıma sən düşəndə, hay mübarək!
Yükü yığdım düzünə, hay mübarək,

Pərdə verdim üzünə, hay mübarək.

Sizdən bir qız almışdıq, hay mübarək,

Yenə verdik özüzə, hay mübarək.