Mavzu: Bog’lovchisiz qo’shma gap. Bog’lovchisiz qo’shma gap qismlarining birikish usullari (sanash va tobelanish ohanglari). Bog’lovchisiz qo’shma gap tarkibidagi komponentlarning mazmun munosabati

Qiyoslash munosabatini ifodalovchi bog`lovchisiz qo`shma gaplar.

• Qiyoslash munosabatini ifodalovchi bog`lovchisiz qo`shma gaplar.
• Bog`lovchisiz qo`shma gapning bu turida komponentlaridan anglashilgan harakat-holat, belgi-xususiyat bir-biriga qiyoslanadi, solishtiriladi. Bundan maqsad ularning farqini ochish, bir-biriga mos yoki mos emasligini ko`rsatishdir.
• Masalan: Bilagi zo`r birni yiqar,
• Bilimi zo`r mingni yiqar. (Maqol)
• Bular rohatda, men hasratda yashayman. (O.)
• Qiyoslash munosabati qismlarning umumiy mazmuni, ayrim leksik elementlar-antonimlar orqali ko`zga tashlanib turadi:
• Yigit urushga ketdi, orqasida yor qoldi. (H.O.)
• Yeridan ayrilgan yetti yil yig`lar,
• Elidan ayrilgan o`lguncha yig`lar. (Maqol)
• Toqatliga tog`lar egar boshini,
• Toqatsizning birovlar yer oshini. (Maqol)
• Yuqorida keltirilgan misollarda qo`shma gap komponentlarining kesimlari bir xil zamon shakli va mazmunida qo`llangan.

Shart-payt munosabati.

• Shart-payt munosabati.
• Davlat tinch - sen tinch. (Maqol)
• Tegding – yutib yuboradi. (Ertak)
• Kolxozchilarni biriktir – har birining yuragida bo`ron qo`zg`olonadi. (O.)
• Bu turdagi qo`shma gaplarning birinchi komponenti ko`tariluvchi, ikkinchi qismi esa pasayib boruvchi intonatsiya bilan aytiladi.
• Sabab-natija munosabati:
• Seni ko`rdim o`ynadi yurak,
• Bulbul kabi sayradi tilim. (U.)
• Onang bor baxting barqaror.
• Zidlik munosabati.
• Suv keldi – nur keldi. Qo`shni keldi- ko`mak keldi.
• Izoh g`unosabati.
• Shuni yaxshi biling: o`chmas nomingiz;
• O`chmas bu bog`lar bosgan izingiz. (T.To`la)
• Bog`lovchisiz qo`shma gapning va ergash gapli qo`shma gaplarga sinonim bo`lgan tiplari haqida.